گروه راه و شهرسازی|
در شرایطی که خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی طی چند ساله اخیر به مساله مهمی برای اقتصاد ایران تبدیل شده است، در این روزها، خصوصی‌سازی دو ایرلاین دولتی نیز به محل مناقشه و تردید بدل شده‌اند. ایرلاینی خصوصی شده اما شک و تردید ناظران را در رابطه با شیوه واگذاری و میزان پرداخت پول از طرف خریدار برانگیخته است. دیگری اما دچار تردید شده و از مسیر واگذاری به بخش خصوصی عقب‌نشینی کرده است. اولی داستان «ایران ایرتور» است و دومی ماجرای «ایران ایر».
هیچ‌کس حاضر به خرید ایرلاین نبود
داستان با این جمله آغاز شد که «سازمان خصوصی‌سازی، شرکت ایران ایرتور را که ارزش 1000 میلیاردی داشته به قیمت ۳۴ میلیارد تومان فروخته است». جمله‌ای که نصرالله پژمانفر، نماینده مشهد در مجلس شورای اسلامی حدود دو هفته پیش مطرح کرد. دیروز اما مجید شکاری، مالک شرکت هواپیمایی ایران ایرتور اتهامات مطرح‌شده درباره طی نشدن مراحل قانونی برای واگذاری این شرکت را رد کرد و گفت: تمام مراحل قانونی برای خرید این شرکت طی شده و با پرداخت ۳۴ میلیارد تومان، ۳۸۵ میلیارد تومان بدهی را تحویل گرفتیم. به گزارش ایسنا، او گفت: به ادعای نماینده همه دستگاه‌ها که روز مزایده در سازمان خصوصی‌سازی حضور داشتند و از درخواست من برای خرید این شرکت تعجب کرده بودند، آن روز چهارمین باری بود که ایران ایرتور به مزایده گذاشته می‌شد، اما هیچ کس حاضر به خرید آن نمی‌شد و من هم به عنوان تنها شرکت‌کننده در مزایده که قیمت پیشنهادی‌ام بالاتر از قیمت پایه اعلام شده بود، برنده مزایده شدم و تا امروز توانسته‌ام به کمک پرسنل شرکت، حجم زیادی از بدهی‌های سر رسید شده ایران ایرتور را پرداخت کنم. شکاری اظهار کرد: روزی که شرکت را تحویل گرفتم به تدریج وضعیت نامناسب ایران ایرتور به جایی رسید که هواپیماها یکی پس از دیگری از کار افتاد چرا که یا زمان اورهال آنها رسیده بود یا آنکه موتور آنها نیاز به تعمیرات داشت و شرکت هواپیمایی ایران ایرتور تنها با یک هواپیما تقریبا از مرز ورشکستگی هم رد شده بود.
نظر سازمان خصوصی‌سازی؟
بر اساس این گزارش، روز سه شنبه نیز سازمان خصوصی‌سازی بیانیه داده و نوشته بود: در مزایده و واگذاری اول در سال ۱۳۹۰، ایران ایرتور از طریق مزایده عمومی به شرکتی خصولتی واگذار شده بود که به دلیل عدم ایفای تعهدات خریدار و همچنین معوق شدن چندین قسط آن، مجدداً این شرکت در طی ۴ نوبت و در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ از طریق مزایده عمومی به مبلغ ۳۴ میلیارد تومان عرضه شد که مشتری و متقاضی نداشت، و از این رو، مجدداً این شرکت در تاریخ23 شهریور 1394 به قیمت پایه ۳۴ میلیارد تومان از طریق مزایده عمومی عرضه شد که یک نفر شرکت‌کننده برای این عرضه وجود داشت و با قیمت پیشنهادی بالاتر از قیمت پایه به عنوان برنده مزایده شناخته شد و واگذاری صورت گرفت.
در همین حال، سید جعفر سبحانی، مشاور رییس سازمان خصوصی‌سازی نیز دیروز اعلام کرد که ایران ایرتور براساس مصوبه سال ۱۳۸۹ واگذار شده است و در زمان واگذاری، این شرکت بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان بدهی انباشته داشته است.
به گفته سبحانی، سال ۱۳۸۹ با مصوبه هیات واگذاری، آن زمان ایران‌ایر تور با قیمت پایه 7 میلیارد تومان به مزایده گذاشته شد. در آن زمان قرار بود ۲۵ درصد نقد و مابقی به صورت اقساط سه ساله پرداخت شود. وی در مورد خریداران گفت: یک شرکت چندمنظوره و شرکتی دیگر در آن مزایده شرکت کردند و آن سهم را خریدند. آنها ۹۵ درصد این سهم را که قیمت پایه‌اش 7 میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان بود در مزایده ۴۸ میلیارد تومان خریدند. این شرکت‌ها ۲۵ درصد از حصه (قسمت) اولیه را پرداخت کردند، اما در ادامه در انجام تعهدات خود ناتوان ماندند. وی افزود: سازمان خصوصی‌سازی در راستای دفاع از حق دولت، از خریدار وکالت گرفته بود که اگر خریدار در انجام تعهدات کوتاهی کرد بتواند سهم دولت را استیفاء کند.
توقف خصوصی‌سازی هما
داستان دوم اما با انصراف «ایران ایر» از ورود به روند خصوصی‌سازی شکل گرفته است. دیروز کاپیتان تورج دهقانی زنگنه، مدیرعامل این شرکت هواپیمایی اعلام کرد: در حال حاضر، خصوصی‌سازی ایران ایر متوقف شده است و برنامه‌ای فعلا برای این موضوع نداریم. خصوصی‌سازی «هما» در شرایطی متوقف شده که قرار بود، سهام این شرکت در بازار سرمایه عرضه شود. عباس آخوندی و محمد اسلامی، وزیران سابق و جدید راه و شهرسازی هر دو بر واگذاری سهام این ایرلاین دولتی به مردم تاکید داشته و دارند. اسلامی در 17 اردیبهشت سال جاری و در جریان تودیع و معارفه مدیران عامل سابق و جدید هما در این باره گفته بود: خصوصی‌سازی ایران ایر باید از طریق بازار سرمایه انجام شود و باید از سیستم این بازار کارآیی هما را به حداکثر برسانیم نه اینکه مانند برخی از شرکت‌ها یک نفر بیاید و ایران ایر را خریداری کند. زمستان سال گذشته نیز فرزانه شرفبافی، مدیرعامل وقت ایران ایر عرضه سهام این شرکت هواپیمایی در بورس را از جمله روش‌های قابل اجرا برای خصوصی کردن این ایرلاین دانسته و درباره امکان واگذاری سهام ایران ایر در بازار سرمایه برای رفع بخشی از مشکلات اقتصادی هما گفته بود، امکان این کار وجود دارد. گفتنی است با پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی مصوبه‌ای در آخرین جلسه هیات وزیران در سال گذشته درباره شرکت هواپیمایی هما به تصویب رسید که در آن قید شده بود شرکت هما به دلیل بازسازی ساختاری فعلا از لیست واگذاری‌ها خارج شود. بر اساس این مصوبه علاوه بر اینکه اساسنامه شرکت هواپیمایی هما باید اصلاح شود، شخصیت حقوقی شرکت نیز به سهامی عام تبدیل شود. همچنین موسسه صندوق بازنشستگی کارکنان این شرکت که هزینه زیادی برای هواپیمایی هما در بر دارد ساماندهی و تعیین تکلیف می‌شود و در نهایت بعد از سوددهی و فراهم شدن شرایط واگذاری، در جهت خصوصی‌سازی شرکت اقدام می‌شود.
بازار سرمایه یا مزایده؟
از آنجا که ورود بنگاه‌های اقتصادی به بازار سرمایه تابع شرایطی خاص از جمله شفافیت در صورت‌های مالی، تعیین تکلیف بدهی‌ها و... است، بسیاری از شرکت‌های دولتی این مسیر را برای خصوصی‌سازی انتخاب نمی‌کنند و به ساز و کار مزایده تن می‌دهند. ساز وکاری که فاقد نظارت‌های قطعی و محکم بازار سرمایه است و از همین رو، منجر به توزیع رانت میان شرکت‌های «خصولتی» یا افراد خاص شده و می‌شود. در ماجرای واگذاری ایران ایرتور نیز به دلیل ورشکستگی و بدهی انباشته بالا، واگذاری این شرکت به مردم از طریق سازوکار بازار سرمایه مقدور نبوده و از همین رو، با مکانیسم مزایده آن طور که مسوولان سازمان خصوصی‌سازی گزارش کرده‌اند به یک فرد واگذار شده است. بی‌گمان، در صورتی که پیش از واگذاری به یک فرد، زمینه‌های ورود این شرکت به بازار سرمایه فراهم می‌آمد، در حال حاضر شاهد چنین بحث‌های پرابهام نبودیم و مردم می‌توانستند بطور مستقیم سهمی از مالکیت این ایرلاین را از آن خود کنند.
زیان 3 میلیون یورویی هما
دهقانی زنگنه، مدیرعامل ایران ایردیروز در یک نشست خبری با اعلام اینکه عملیات رفت حجاج سه شنبه شب پایان یافت، گفت: در مدت زمان 30 روز عملیات پرواز رفت حجاج انجام شد که طی این مدت 88 هزار و 561 حاجی با 360 پرواز جابه‌جا شدند. به گزارش ایلنا، او همچنین با اشاره به آغاز پروازهای برگشت گفت: پروازهای بازگشت حجاج از 25 مرداد آغاز می‌شود و تا 17 شهریورماه ادامه دارد و عملیات بازگشت حجاج در 23 روز با 361 پرواز انجام می‌شود. مدیرعامل ایران ایر با بیان اینکه تمام عملیات پروازی حج با 9 فروند هواپیمای فعال انجام شد، گفت: امسال شاهد افزایش 98 درصدی اعزام زائران نسبت به سال گذشته بودیم همچنین تعداد پروازها هم در این مدت 97 درصد افزایش یافت همچنین امسال نسبت به سال گذشته شاهد کاهش 74 درصدی میانگین تاخیرها بودیم.
وی با تاکید بر اینکه در این مدت چهار شرکت هواپیمایی پروازهای خارجی ایران ایر را انجام دادند، گفت: ماهان ایر، قشم ایر، شرکت هواپیمایی اطلس، گلوبال و آسمان پروازهای خارجی هما را در این مدت انجام دادند که سهم ماهان تاکنون در این مدت جابه‌جایی 4833 مسافر بوده است. همچنین شرکت هواپیمایی ترکیه حدود 6 پرواز خارجی هما را در هفته انجام می‌داد و شرکت هواپیمایی آسمان یک پرواز در هفته را انجام می‌داد.
وی با تاکید بر اینکه با هزینه بالاتری برای انجام پروازهای خارجی هواپیما اجاره کردیم، گفت: در این مدت مسافران ناراضی بابت تاخیر هواپیماها می‌توانستند بلیت خود را پس بدهند یا اینکه مابه‌التفاوت هزینه‌ها به مسافران پرداخت می‌شد.وی همچنین با اشاره به سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایران‌ایر در فرودگاه ترکیه گفت: در برخی از فرودگاه‌های ترکیه در حال حاضر سوخت‌رسانی انجام می‌شود و در فرودگاه‌هایی هم که سوخت‌رسانی انجام نمی‌شود در حال مذاکره و رایزنی هستیم تا سوخت‌رسانی از آن فرودگاه‌ها از سر بگیرد.
مدیرعامل ایران ایر درباره زیان ایران ایر از واگذاری پروازهای خارجی به سایر ایرلاین‌ها گفت: در بخش اکونومی فرصت فروش یک میلیون و 259 هزار یورو و در بخش بیزینس کلاس هم فرصت فروش یک میلیون و 700 هزار یورو بلیت را از دست دادیم که این ارقام عدم نفع ایران ایر از فروش این بلیت‌ها محسوب می‌شود.
