گروه جهان
طرح پیشنهادی رییس‌جمهوری ترکیه برای برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری و پارلمانی در ماه ژوئن، شامگاه پنج‌شنبه توسط کمیسیون قانون اساسی پارلمان این کشور به تصویب رسید. چشم‌انداز کنونی 5 سال دیگر ریاست‌جمهوری برای رهبر قدرتمندی است که تا همین حالا هم تغییرات زیادی را در بازه زمانی 15سال در ترکیه در ابتدا در مقام نخست‌وزیری و سپس به‌عنوان رییس‌جمهوری، ایجاد کرده است. از آسمانخراش‌ها تا پاساژ‌های بزرگ پخش شده در شهرهای گوناگون گرفته تا توسعه مدارس مذهبی، اردوغان 64 ساله تقریبا در همه زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و زندگی اقتصادی اثری از خود به‌جا گذاشته است. حامیان حزب عدالت و توسعه رای دادن در تاریخ 24 ژوئن را فرصتی برای تبدیل تغییرات به میراثی پایدار می‌دانند؛ اما برای مخالفان، این آخرین فرصت برای متوقف کردن استبداد اردوغان است.
به گزارش فایننشال‌تایمز، نشانه‌های متعددی دال بر آماده شدن رجب طیب اردوغان برای انتخابات زودهنگام دیده می‌شود. رییس‌جمهوری ترکیه در ماه‌های اخیر از برنامه‌ها برای ایجاد فرصت‌های شغلی سخن گفته، تغییر در قوانین انتخاباتی را خواستار شده و علاقه شدیدی به پوشیدن لباس فرم نظامی خود نشان داده است تا احساسات ملی‌گرایی را برانگیزد.
رجب طیب اردوغان چهارشنبه و پس از نشست مشترک با دولت باغچه‌لی رهبر حزب حرکت ملی ترکیه، از برنامه برگزاری انتخابات زودهنگام خبر داده بود. طرح تعیین 24 ژوئن به‌عنوان موعد برگزاری انتخابات با امضای بینالی ییلدریم نخست‌وزیر ترکیه و دولت باغچه‌لی به مجلس ترکیه ارائه شد. اما تصمیم برگزاری انتخابات زودهنگام در ماه ژوئن، حتی پیاده‌نظام او را هم غافلگیر گرد. رییس بخش استانبول در حزب عدالت و توسعه گفت: «انتظار نداشتیم که تا این اندازه زود باشد.» براساس اصلاحیه تغییرات قانون اساسی ترکیه که در همه‌پرسی یک سال پیش به تایید مردم این کشور رسید، قرار بود انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری و مجلس در 3 نوامبر 2019 (12 آبان 1398) برگزار شود.
اردوغان حتی سه‌شنبه هم گفت که انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری طبق برنامه در ماه نوامبر سال آینده برگزار می‌شود. این چرخش ناگهانی او طی یک روز با اتهاماتی مبنی بر ترس رییس‌جمهوری از دشمنانش و همچنین نگرانی از برافروخته شدن اقتصاد (افزایش تورم در نتیجه افزایش تقاضا) همراه شده است. باریش یارکاداش یکی از قانون‌گذاران از حزب اپوزیسیون مردم جمهوری‌خواه گفت: «باتوجه به کاهش ارزش لیر و نرخ بالای تورم، اگر او تا 2019 صبر می‌کرد بروز بحران اجتناب‌ناپذیر می‌نمود. شرایط می‌توانست خسارت زیادی به او بزند.»
برای حامیان حزب عدالت و توسعه، رای دادن در تاریخ 24 ژوئن فرصتی برای این تغییرات به صورت میراثی پایدار، به حساب می‌آید. این انتخابات همچنین فرصت تحقق این رویا را برای اردوغان فراهم می‌آورد که الگوی زمامداری ترکیه را به نظام قدرتمند ریاست‌جمهوری تغییر دهد؛ اقدامی که مهندسی آن از اصلاحات موضوع همه‌پرسی سال گذشته آغاز شد. برای برخی مخالفان اما این انتخابات آخرین فرصت متوقف کردن منحنی نزولی اعمال فشار و قطبی‌سازی کشور محسوب می‌شود. ساروهان اُلوچ از حزب چپ‌گرای دموکراتیک مردم گفت: «برای خاطر دموکراسی هم که شده اپوزیسیون باید در این انتخابات پیروز شود. این انتخابات همانند انتخابات گذشته نیست. آخرین فرصت است.»
اپوزیسیون امیدوار است بتواند از کاهش حمایت‌ها از اردوغان به‌ویژه در شهرها، در میان جوانان و محافظه‌کاران، بهره ببرد. اردوغان همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی سال گذشته را به سختی به ثمر رسانده بود. استبداد فزاینده او هم به برخی دشمنی‌ها در داخل حزب عدالت و توسعه انجامیده است. اقتصاد که پشتوانه اصلی حمایت‌های مردمی از حزب محسوب می‌شود، با وجود نرخ قابل‌توجه رشد نشانه‌هایی از آسیب‌پذیری دارد. لیره در سراشیبی سقوط است و تنها در سال جاری 7درصد از ارزش آن در برابر دلار کاسته شده و نرخ تورم هم به 10درصد رسیده است.
اما هنوز هم احتمال پیروزی اردوغان وجود دارد. برخی نظرسنجی‌ها که توسط رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه منتشر شده، حزب حاکم در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام 55درصد شانس پیروزی دارد. او همچنان محبوب‌ترین سیاستمدار ترکیه است. تحلیلگران می‌گویند سخنرانی‌های هیجانی او و شخصیت مردمی‌اش موردپسند هسته ثابت 40درصدی در میان رای‌دهندگان است. اردوغان روی باد موافق در صحنه انتخابات حساب می‌کند؛ رسانه تحت سلطه نشریه‌های حامی دولت است. شرایط اضطراری اعلام شده پس از کودتای جولای 2016 با گذشت نزدیک به دو سال همچنان ادامه دارد و تجمعات مردمی را محدود می‌کند. بزرگ‌ترین چالش اردوغان پیروزی در دور اول انتخابات است. او ترجیح می‌دهد رای‌گیری به دور دوم کشیده نشود، چراکه احتمال دارد رقیب او در دور دوم نامزدی از اپوزیسیون باشد. احزاب مخالف با دشواری‌هایی مواجه هستند. حزب اصلی اپوزیسیون (حزب مردم جمهوری‌خواه) هنوز نامزد ریاست‌جمهوری خود را انتخاب نکرده است. همچنین سابقه سکولاریسم سلطه‌جو و سابقه کسب تنها 25درصد از آرا در انتخابات گذشته، به تصویر حزب در چشم افراد مذهبی حامی اردوغان آسیب رسانده است. چپ‌گراها که عمدتا کردها هستند، از زمان فروپاشی روند صلح کردی در سال 2015 با دستگیری بیش از 3 هزار نفر از مقامات و فعالان خود مواجه شده‌اند. صلاح‌الدین دمیرتاش در زندان است. مقامات حزب می‌گویند از پس این چالش‌ها بر می‌آیند، اما احتمالا به‌سختی می‌توانند 10درصد آرا مورد نیاز برای ورود به پارلمان را کسب کنند.
آنچه احزاب مخالف را بسیار نگران می‌کند، عدالت در انتخابات است؛ همه‌پرسی سال گذشته با اتهامات متعدد فساد مواجه شد. کارشناسان هم می‌گویند که تغییرات اخیر در قانون انتخاباتی امکان مداخله در انتخابات را فراهم آورده‌اند.
