دست‌های زیادی در کار است تا معضل آلودگی هوای کلان‌شهرها به‌ویژه تهران که در پاییز و زمستان امسال شرایط وخیمی داشت، حل نشود. اگرچه معضلی مانند آلودگی هوا در ظاهر ساده به نظر می‌رسد اما زوایای پنهان آن ابعاد ماجرا را پیچیده می‌کند. تا امروز بر آلایندگی منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت‌ها به عنوان اصلی‌ترین عامل آلودگی هوا تاکید می‌شد با این وجود گرچه نقش منابع متحرک را نمی‌توان نادیده گرفت اما چندی پیش رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها به عنوان عامل مهم و جدی در آلودگی هوای پایتخت نام برد و بعد از آن معاون محیط‌زیست انسانی این سازمان هم از مسوولان وزارت نفت خواست تا نسبت به این ماجرا پاسخگو باشند، به این ترتیب متهم تازه‌ای برای آلودگی هوای پایتخت پیدا شد که که کمتر به آن توجه شده بود. اظهارنظر عیسی کلانتری در حالی است که مسوولان وزارت نیرو معتقدند چنین استدلالی درست نیست، چرا که استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها برای آنها صرفه اقتصادی ندارد و از سوی دیگر اگر وزارت نفت، گاز مورد نیاز را برای آنها تامین کند، تمایلی به مصرف مازوت ندارند، اما محیط‌زیستی‌ها همچنان معتقدند وزارت نیرو و وزارت نفت در زمینه سولفورزدایی از سوخت و استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها کوتاهی کرده و این عنصر آلاینده باید در مبدا از سوخت حذف شود. اما و اگرها و پاسکاری‌های بین‌سازمانی در حالی است که مصوبه دولت درباره ماده ۲ قانون هوای پاک می‌گوید نیروگاه‌هایی که سالانه بیش از یک ماه مازوت می‌سوزانند، باید حتما تجهیزات کنترل آلایندگی داشته باشند، این در حالی است که کارشناسان معتقدند، اگر فقط یک نیروگاه به جای مازوت، گازسوز شود، ۵ درصد آلودگی ذرات معلق کم خواهد شد.
از اصرار محیط‌زیست تا انکار وزارت نیرو
بنابر اعلام مقامات وزارت نفت، گوگرد موجود در مازوت تولیدی ایران ۴ برابر استاندارد جهانی بوده؛ میزانی که حتی برای سوخت کشتی‌ها در آب‌های آزاد نیز ممنوع است. موضوعی که رییس‌سازمان حفاظت‌محیط‌زیست کشور همزمان با روز ملی هوای پاک اعلام کرده و درباره آن گفت: تحریم‌ها از یک طرف باعث شد وزارت نفت نتواند مازوت تولیدی خود را صادر کند، از طرف دیگر وقتی مانع مصرف مازوت در نیروگاه‌ها شدیم انبار پالایشگاه‌ها پر از مازوت شد به‌طوری که در آستانه تعطیلی بودند چون نه می‌توانستند مازوت را مصرف کنند و نه صادر. به ناچار نیروگاه‌ها دوباره به مازوت سوزاندن روی آوردند و گرفتار هوای آلوده شدیم، یعنی دچار دور بسته‌ای شده‌ایم که در شرایط تحریم نمی‌دانیم چطور از آن بیرون بیاییم.
به دنبال این اظهارنظر مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور هم اعلام کرد وزارت نفت باید در خصوص قطع سوخت گاز تعدادی از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها در زمان کاهش دما و جایگزین کردن مازوت پاسخگو باشد زیرا احتراق ناشی از سوزاندن مازوت نقش موثری در آلودگی هوا دارد. او درباره این موضوع گفت: وزارت نفت در زمان کاهش دما و افزایش میزان مصرف گاز در تهران و برخی از کلان‌شهرها سوخت گاز کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها را قطع و به آنها مازوت می‌دهد. سوزاندن مازوت و ذرات ایجادشده ناشی از این احتراق نقش موثری در آلودگی هوا دارد به‌طوری‌که تنها یک کارخانه سیمان در یک روز یک میلیون لیتر مازوت می‌سوزاند و در این خصوص وزارت نفت باید پاسخگو باشد.
اظهارات مسوولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور درحالی است که روز گذشته مدیرکل دفتر بهسازی نیروگاه‌ها و محیط زیست شرکت تولید نیروی برق حرارتی در چهل و سومین جلسه کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها در ارتباط با مصرف سوخت در نیروگاه‌ها بیان کرد: اگر گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها تامین شود، وزارت نیرو هیچ تمایلی به مصرف مازوت به عنوان سوخت ندارد. ظرفیت نیروگاه‌های کشور
۸۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات است، از این میزان فقط ۱۵ هزار و ۸۲۹ مگاوات در نیروگاه‌های بخاری تولید می‌شود و فقط ۱۹ درصد ظرفیت نیروگاه‌های تمام کشور از نوع بخاری است که می‌تواند از سوخت مازوت استفاده کند و بقیه امکان مصرف مازوت را ندارند.
علی‌اصغر عبدلی افزود: تمام نیروگاه‌های حرارتی بر پایه سوخت گاز طراحی شده‌اند و فقط در موارد اضطراری اجازه استفاده از سوخت مایع که همان گازوییل و مازوت است را دارند، بنابراین اگر زیاد از مازوت استفاده کنیم یعنی از دستورالعمل سازنده آن تخطی کرده‌ایم. علاوه بر این در صورت مصرف مازوت مشکلاتی همچون تخریب قطعات و تجهیزات نیروگاهی و ایجاد محدودیت در تولید، افزایش هزینه تعمیرات، زیاد شدن توقف واحدها و خروج اضطراری آنها و بالا رفتن مصرف آب مواجه می‌شویم که دلایلی بر تمایل ما برای استفاده ۱۰۰ درصدی از سوخت گاز است.او با بیان اینکه نیروگاه‌ها تمایلی به مصرف مازوت ندارند بیان کرد: با توجه به تاکید سازمان محیط زیست تلاش کردیم مصرف مازوت را در نیروگاه‌هایی که در نزدیکی کلان‌شهرها قرار دارند کاهش دهیم و میزان مصرف را به ۵,۹ درصد مازوت، ۹۱.۶ درصد گاز
و ۲.۵ درصد گازوییل رساندیم. تاکنون نیروگاه‌های بعثت، منتظر قائم و اصفهان مازوت مصرف نکردند.
اگر نیروگاه اعلام نکند
نمی‌فهمیم از مازوت استفاده می‌شود
انکار وزارت نیرو و اصرار سازمان حفاظت محیط‌زیست در حالی است که مصوبه دولت درباره ماده ۲ قانون هوای پاک می‌گوید نیروگاه‌هایی که سالانه بیش از یک ماه مازوت می‌سوزانند، باید حتما تجهیزات کنترل آلایندگی داشته باشند. آرش جلیلی، کارشناس محیط‌زیست در حوزه سوخت پایدار درباره این موضوع به «تعادل» گفت: اگرچه در قانون هوای پاک، وظیفه نیروگاه‌ها در قبال استفاده از مازوت مشخص شده است اما درباره اینکه مازوت می‌سوزانند یا خیر، وزارت نفت و نیرو باید پاسخ بدهند. ما جنس سوخت در نیروگاه را نمی‌توانیم پایش کنیم. اگر به جای گاز، نیروگاه‌ها مازوت بسوزاند ما نمی‌توانیم متوجه شویم. صرفا بر اساس خوداظهاری که نیروگاه می‌دهد همچنین آمار توزیع سوخت وزارت نفت می‌شود فهمید که نیروگاهی مازوت مصرف کرده و این درحالی است که آنها می‌گویند ما به هیچ‌وجه سوخت مازوت نداریم. اما هستند نیروگاه‌هایی که در مواقعی از سال سوخت مازوت استفاده می‌کنند و از افزایش انتشار آلاینده آنها این مهم مشخص می‌شود.
او افزود: با این وحود سازمان محیط‌زیست در مواردی که خیلی حاد باشد یا گزارش‌هایی به این سازمان داده شود، خروجی دودکش‌های صنایع را مشاهده عینی می‌کند، اگر حجم آلایندگی افزایش یابد ادارات کل در استان‌های مختلف به صنایع مراجعه کرده و نظارت می‌کنند که آیا مازوت سوزی شده است یا نه به عنوان مثال در بحث شهر تهران، اداره کل محیط زیست استان تهران کارخانه سیمان ری را بست و نیروگاه بعثت را متوقف کرد اما در شرایطی که به هیچ‌وجه نباید از سوخت مازوت استفاده کنند و اگر استفاده کردند تخلف کرده‌اند، این سازمان چقدر نیرو و بودجه برای پایش عینی تمام نیروگاه‌های سراسر کشور دارد؟ پس نه‌تنها وزارت نیرو تخلف می‌کند بلکه سازمان حفاظت محیط‌زیست هم در ابزارهای نظارتی ضعیف عمل می‌کند. جلیلی درباره نتایج یک تحقیق علمی پیرامون میزان مازوت‌سوزی در یک نیروگاه بیان کرد: نیروگاه منتظرالقائم که سوخت مازوت دارد و آن سوی کرج است در نرم افزار شبیه‌سازی شد و نتیجه حکایت از آن داشت که اگر این نیروگاه کاملا مازوت را کنار بگذارد سالانه ۵۰۰ تن ذرات معلق و ۸۰۰۰ تن دی اکسید گوگرد
کم می‌شود، میزان ذرات معلق سالانه در تهران،
۱۰ هزار تن است، یعنی یک نیروگاه مازوت‌سوز می‌تواند ۵ درصد آلودگی ذرات معلق را در تهران باعث شود. یعنی اگر یک نیروگاه را گازسوز کنیم شاهد کاهش ۵ درصد آلودگی ذرات معلق خواهیم بود.
