ریحانه جاویدی|
اواخر مهر ۹۸ بود که گروه ویژه اقدام مالی (FATF) برای‌آخرین بار به ایران فرصتی چهارماهه به منظور تصویب دو لایحه باقی مانده الحاق ایران به کنوانسیون مبارزه با جرایم سازمان یافته (پالرمو) و کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تأمین‌مالی تروریسم (CFT) از لوایح چهارگانه موسوم به لوایح FATF داد. موضوعی که در صورت پذیرش توصیه‌ها و عضویت در آن، اتهام پولشویی و فشارهای مالی غیرقانونی از کشور و نظام بانکی ایران کاهش می‌یابد. به این ترتیب ایران تا بهمن امسال فرصت دارد کنوانسیون پالرمو و CFT را هم راستا با استانداردهای FATF به صورت قانون تصویب و تایید کند، در غیر این صورت گروه ویژه اقدام مالی موضوع تعلیق اقدامات متقابل علیه ایران را عملیاتی کرده و از اعضایش خواهد خواست تا اقدامات متقابل موثر در بند ۱۹ توصیه نامه را اجرایی کنند،بندی که در آن آمده است: «در صورتی که گروه ویژه؛ کشوری را با ریسک بالا اعلام کند، کشورها باید بتوانند اقدامات متناسب با ریسک بالاتر را نسبت به آن کشور انجام دهند.» آخرین مهلت برای پذیرش لوایح باقی مانده FATF در حالی مطرح می‌شود که پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در شرایط تحریمی از نظر کارشناسان به عنوان یک راه اساسی برای تعامل با دنیا به ویژه در زمینه تامین دارو و مواد اولیه برای تولید داروهای داخلی مطرح می‌شود چرا که با وجود تاکید دولت امریکا بر این موضوع که تحریم‌های همه‌جانبه علیه ایران به حوزه دارو ارتباطی ندارد اما عملا محدودیت‌های مالی و ممنوعیت تبادلات بانکی سبب شده تا در دو سال گذشته تامین دارو و واردات مواداولیه دارویی با چالش‌هایی رو به رو شده و زندگی بیماران خاص به دلیل کمبود یا نبود دارو در معرض خطر قرار گیرد تا جایی که سعید نمکی، وزیر بهداشت چندین بار از سازمان‌های جهانی بهداشت خواستار رسیدگی به وضع واردات دارو به ایران شد و تحریم دارویی را جنایت علیه بشریت نامید. با این حال تاثیر عضویت ایران در FATF بر حوزه دارو هم مانند بسیاری از موضوعات مشابه موافقان و مخالفانی دارد، برخی فعالان حوزه دارو معتقدند نپیوستن به FATF تبادلات مالی با جامعه جهانی را دشوارتر از شرایط فعلی می‌کند و گروه دیگری از تولیدکنندگان دارو اقتصاددانان بر این موضوع تاکید می‌کنند که نپذیرفتن FATF در واقع محروم شدن از برخی امتیازات است و به‌طور قطع می‌توان گفت اگر عضو FATF نشویم مشکلات اقتصادی افزایش یافته و شرایط بدتر از وضعیت فعلی می‌شود.
FATF تبادلات مالی
تامین دارو را تسهیل می‌کند
در دو سال اخیر مسوولان وزارت بهداشت بارها بر تاثیر تبادلات بانکی برای تامین دارو و مواداولیه تاکید کرده‌اند. چندی پیش سعید نمکی، وزیر بهداشت با درخواست از مسوولان در راستای اتخاذ تصمیمات خردمندانه در رابطه با تصویب FATF اعلام کرد اگر قفل‌های جدیدی بر روابط بین‌المللی ما زده شود، این قفل‌ها راحت گشوده نمی‌شود. از سوی دیگر ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم معتقد است FATF به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر حوزه درمان و دارو تاثیر می‌گذارد. او درباره این موضوع بیان کرد: «تصویب این مصوبات که مشکلات کشور را از لحاظ ارزی و ارتباط با کشورهای دیگر کم کند، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر حوزه سلامت موثر خواهد بود. دشمنان دروغ می‌گویند که دارو و تجهیزات پزشکی مورد تحریم قرار نمی‌گیرد. زیرا مهم‌ترین مشکل در ارتباط مالی شرکت‌های تولیدکننده دارو و مواد اولیه و تجهیزات پزشکی است. مشکلی که وجود دارد، نحوه خرید به صورت LC است. در این روش 10 درصد هزینه را ابتدا پرداخت می‌کنیم و بعد از دریافت کالا، بقیه هزینه پرداخت می‌شد. وقتی تولیدکننده اصلی به علت مشکلات بانکی نتواند پول را بعد از دریافت کالا از خریدار دریافت کند، می‌گویند که همه پول را باید از ابتدا پرداخت کنید.» اظهارات مسوولان درحالی است که کارشناسان اقتصاد دارو بر این موضوع تاکید می‌کنند که تبادلات مالی و تحریم‌های بانکی در شرایط فعلی اصلی‌ترین معضل در صنعت تولید و تامین دارو است. حسام‌الدین شریف‌نیا، استاد اقتصاد و مدیریت دارو و سخنگوی انجمن مدیریت اقتصاد دارویی درباره این موضوع به «تعادل» گفت: در شرایط فعلی چند مشکل اساسی در زمینه اقتصاد دارو داریم اول اینکه هزینه انتقال پول با وجود تحریم‌ها بسیار زیاد است و روند آن هم طولانی شده و از سوی دیگر اختصاص ارز دولتی به دارو مشکلاتی را برای واردات ایجاد کرده است. درباره مشکلات ناشی از تحریم‌ها و تبادلات مالی بین‌المللی FATF می‌تواند راهگشا باشد.
او افزود: درباره مشکل دوم در زمینه تامین دارو که ناشی از یارانه دولتی و ارز 4200 تومانی است هم باید تصمیم درستی گرفته شود. اکنون ارز دولتی با محدودیت‌هایی رو به رو شده دولت یک بودجه محدود را با یک کانال اختصاصی مثل یارانه به تامین‌کنندگان دارو اختصاص می‌دهد که این موضوع باعث ایجاد صف خرید ارز شده در حالی که اگر ارز نیمایی شود این مشکل رفع می‌شود.
شریف‌نیا بیان کرد: تحریم، نقل و انتقال پول را دچار مشکل کرده و شرکت‌های ایرانی مدت‌ها در صف تعیین ارز می‌مانند تا سازمان غذا و دارو درخواست‌ها را طبقه‌بندی کرده و برحسب ضرورت ارز به آن اختصاص دهد در حالی که پیش از تحریم‌ها شرکت‌های ایرانی به راحتی از طریق بانک امور مالی را انجام می‌دادند. در نتیجه تحریم‌ها و کند شدن روند نقل و انتقالات چند آسیب جدی متوجه صنعت داروی کشور می‌شود. نخست اینکه تعهدات شرکت‌های ایرانی به طرف خارجی به دلیل زمان‌بر شدن انتقال پول زیر سوال می‌رود چرا که ممکن است در زمان تعیین شده پول به حساب شرکت خارجی واریز نشود و در نتیجه تکرار این بدقولی‌ها شرکت‌های ایرانی بی‌اعتبار شده و خارجی‌ها هم از ادامه مبادله دارویی با کشور صرف‌نظر می‌کنند. از سوی دیگر مشکل بزرگ‌تر این است که بسیاری از شرکت‌های خارجی حاضر به مبادله دارو با ارزهای دیگر به جز دلار و یورو نیستند و همچنین این شرکت‌ها به دلیل قوانینی که دارند پولی که منبع آن مشخص نباشد را قبول نمی‌کنند. بنابراین ما نیاز به کانال‌های مالی شفاف برای نقل و انتقال دارو و خرید دارو از کشورهای خارجی داریم.
تامین‌کنندگان مواداولیه
خودشان هم محتاج واردات هستند
اظهارات صابری درحالی است که تولیدکنندگان دارو نظر دیگری دارند. آنها معتقدند نمی‌توان با نگاه صرفا صنعتی و اقتصادی با جان بیماران بازی کرد. جمال واقفی، عضو هیات‌مدیره تعاونی انجمن داروسازان درباره این موضوع به «تعادل» گفت: وقتی کشوری یک قرارداد بین‌المللی مانند FATF را نمی‌پذیرد در واقع خودش را از بسیاری امتیازها محروم می‌کند. اگر به FATF نپیوندیم قطعا در تامین مواد اولیه دچار مشکل می‌شویم، واردات داروهای نهایی دچار چالش شده و نظم دارویی کشور بر هم می‌خورد.
او درباره ادعای تامین‌کنندگان مواداولیه مبنی بر توانایی تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید دارو در صورت نپیوستن به FATF افزود: تامین‌کنندگان هر زمانی که مواداولیه را وارد بازار کردند، اعلام کنند که FATF را قطع کنیم. خودشان هم محتاج واردات مواد اولیه دارو هستند و در چنین شرایطی اطلاعات نادرست اعلام می‌کنند. اینکه می‌گویند تا سه سال آینده به خودکفایی می‌رسیم اگر درست هم باشد به جان برخی بیماران قد نمی‌دهد. مریض به دلیل نبود دارو می‌میرد و نمی‌توان به بیماری اعلام کرد صبر کند تا ما به خودکفایی برسیم. واقفی بیان کرد: ان دسته از داروهایی که به کشور وارد می‌شود داروهایی بیماران خاص و به ویژه سرطانی است بنابراین باید برای نجات جان بیماران با دنیا مدارا کنیم. هر زمانی داروی مشابه خارجی در داخل تولید کردند، وارد بازار شد و مقوبلیت پیدا کرد و برای بیمار عوارض جانبی نداشت آن وقت بگویند به FATF نیاز نداریم.
نپذیرفتن FATF وضع اقتصادی را بدتر می‌کند
چانه‌زنی بر سر پذیرفتن یا نپذیرفتن FATF در حالی است که اقتصاددانان بر این موضوع تاکید دارند که عضویت ایران در FATF اگرچه ممکن است وضعیت اقتصادی کشور را بهتر نکند اما نپیوستن به آن قطعا اوضاع اقتصادی کشور را بدتر می‌کند و همین اندک نقل و انتقالات هم از بین می‌رود. اکنون در بحث واردات غذا و دارو ما نقل و انتقالات بانکی داریم و چند بانک ایرانی خارج از کشور این کار را انجام می‌دهند. با عدم اجرای قانون مبارزه با پولشویی همین اندک نقل و انتقالات نیز از دست خواهد رفت و در واردات غذا و دارو با مشکل مواجه خواهیم بود. حسین عباسی‌نژاد، رییس دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران درباره این موضوع بیان کرد: ممکن است در شرایط عادی که تحت فشار تحریم نبودیم نپیوستن به FATF، چندان به اقتصاد ما ضربه‌ای وارد نمی‌کرد اما نه در شرایطی که همه توجهشان به این است که ایران تحریم است و نباید با آنها معامله و مراوده مالی داشته باشیم. بنابراین اگر به FATF نپیوندیم، قطعا مشکلات ما افزایش می‌یابد. اینکه عضو FATF شویم و تعهداتی که آنها از ما می‌خواهند را اجرا کنیم، نمی‌تواند باعث حل مشکلات اقتصادی ما شود، اما به‌طور قطع می‌توان گفت اگر عضو FATF نشویم مشکلات اقتصادی ما افزایش می‌یابد و شرایط بدتر از وضعیت فعلی خواهد شد.
او افزود: وضعیت ایران خاص است، یعنی علاوه بر اینکه ما مورد تحریم قرار گرفتیم به ما فشار بسیار بیشتری آورده‌اند. ظاهرا تنها دو کشور کره شمالی و ایران عضو FATF نیستند، این بدان معناست که همه دوستان ما که باید با آنها مراودات مالی داشته باشیم، عضو این نهاد بین‌المللی هستند. در نتیجه حق انتخاب زیادی نداریم، پیشنهاد من این است، این موضوع را هم به سران سه قوه ارجاع دهند، ما در شرایط خاصی قرار داریم. سران سه قوه افزایش قیمت بنزین را تصویب کردند و مطمئنم موضوع FATF چنین پیامدی را در پی ندارد و به نفع کشور و مردم نیز هست.
