«ری» یکی از شهرستان‌های استان تهران است که از شمال به تهران و از جنوب به قم و از مشرق به پاکدشت و ورامین و از غرب به اسلامشهر، رباط کریم، زرند محدود می‌شود. وسعت آن بالغ بر ۲۶۹۶ کیلومترمربع است و جمعیتی بالغ بر ۸۰۰ هزار نفر را در خود جای داده است.
آب و هوای شهرری گرم و خشک و متوسط بارندگی آن ۲۰۰ میلی‌لیتر است. شهرستان ری در دشت واقع شده و کوه‌های محاط بر آن شامل کوه بی‌بی شهربانو، آراد کوه، کوه مره هستند. رودخانه‌های آن عبارتند از: رودخانه کرج، رودخانه جاجرود، رودخانه شور، رودخانه کن. نام ری در منابع باستان به اشکال گوناگون ذکر شده است: رگا (rega)، رغه (rege) از جمله نام‌هایی هستند که بر این سرزمین نهاده شده است.
هیات وزیران در سال 64 بنا به پیشنهاد وزارت کشور در اجرای ماده 13 قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب تیر ماه سال 1362 مجلس شورای اسلامی و به استناد ماده 31 آیین‌نامه اجرایی قانون مذکور مصوب مهر ماه 1363 و طبق مواد 3، 4و 6 قانون و تبصره‌های ذیل آن تصویب کردند در شهرستان ری، تابعه استان تهران به مرکزیت شهرری تعداد 4 بخش مشتمل بر 8 دهستان و 2 شهر به اسامی ری و اسلامشهر و تعداد 263 روستا و مزرعه‌و مکان در محدوده جغرافیایی معین تشکیل شود.
بر این اساس بخش مرکزی با مرکزیت شهرری شامل 2 دهستان با اسامی غنی‌آباد و خلازیر تشکیل شد. همچنین بخش‌ها شامل بخش مرکزی، بخش کهریزک، بخش فشافویه، بخش خاوران، بخش قلعه نو و شهرها شامل شهر ری، کهریزک، باقرشهر، حسن‌آباد و قیامدشت است.
مشهور است که می‌گویند ری سیزدهمین شهری بود که در جهان بنا شد و به لحاظ قدمت باید با شهرهایی مانند بابِل مقایسه شود. این روایت در واقع از اوستا می‌آید. برخی معتقدند، ری را پسر حضرت آدم یا هوشنگ پسر طهمورث اولین پادشاه افسانه‌ای ایران بنا گذاشته است که هر دو فقط افسانه هستند. از نظر علمی در بین شهرهایی که هنوز رونق دارند، شهر ری قدیمی‌ترین شهر ایران و نهمین شهر کهن جهان است. در این دسته‌بندی قدمت ری را بین 5 تا 6 هزار سال تخمین زده‌اند که البته 8 هزار ساله بودن آن ثابت شده است. با این عدد ری سومین شهر قدیمی جهان خواهد بود که از شهرهایی مانند آتن و بابل نیز قدیمی‌تر است. اما حتی همین الان هم عمر ری از کشورهایی باستانی مانند چین و هند بیشتر است.
آثار تاریخی شهرری
لازم به ذکر است این شهر کهن ایرانی امروز در جنوب پایتخت، هنوز نشانه‌های تمدن چند صد ساله و چند هزار سال‌هاش را نگه داشته است. در این قسمت تاریخی شهر تهران می‌توانید پس از زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی، به بازار ۵۰۰ ساله حرم سری بزنید. در جنوب غربی میدان حضرت عبدالعظیم، کاروانسرای شاه‌عباسی از آثار دوران صفویه قرار دارد. علاوه بر اینها، چشمه علی هم قدمتی چندین هزار ساله دارد. هر چند اخیرا به دلیل حفاری‌های مترو آب چشمه علی خشک شده است. در دامنه شمالی کوه بی‌بی شهربانو هم می‌توانید سراغ دخمه گبری‌ها مربوط به دوره ساسانیان را بگیرید. قلعه طبرک و قلعه گبری هم از بازمانده‌های باستانی تمدن ری هستند که به دوره ایران پیش از اسلام نسبت داده می‌شوند.
تپه میل از جمله آثار دوران ساسانیان است که در ۱۲ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو واقع شده است.قلعه گبری از جمله بناهای قدیمی شهر ری در شهرک علایی در محله‌ای به همین نام است که قدمت آن به 2 هزار سال قبل و دوران ساسانیان باز می‌گردد. برج و باروهای این قلعه در گذر قرن‌ها به دلیل فرسایش تخریب شده و اکنون تنها دیواره‌های طولانی و مرتفع آن از جنس خشت و گل بر جای مانده است.
شهر ری با وجود آنکه از شهر حلب قدیمی‌تر است اما هنوز هیچ جایی در فهرست جهانی یونسکو باز نکرده است و هیچ کدام از آثار باستانی‌اش در این فهرست نیستند. اما دلایل زیادی وجود دارد که ری را به یکی از مهم‌ترین شهرهای باستانی جهان تبدیل می‌کند.
اولین نکته جالب در مورد ری آن است که بر اساس قوی‌ترین احتمال زرتشت در این شهر به دنیا آمده است. شاید به همین دلیل، شهر ری تا مدت‌ها از شهرهای بسیار مذهبی بود که حکومتی مستقل و تحت نفوذ موبدان داشت. از طرف دیگر این شهر بر سر راه جاده ابریشم واقع شده بود و مالیات بسیاری کسب می‌کرد. همچنین مردم ری نیز تاجر و ثروتمند بودند. به همین دلیل مالیات یا خراج ملک ری در طول تاریخ برای شاهان دیگر کشورها وسوسه‌انگیز بود.
داریوش کبیر نیز در کتیبه بیستون از فتح ری یاد می‌کند. او در این کتیبه ری را در جهت سرزمین ماد می‌نامد، تقریباً همه موافقند که محل تولد زرتشت نیز شهری در نزدیکی سرزمین ماد بوده است. اما بر سر یکی بودن این دو واژه کمی اختلاف وجود دارد. شهر ری اولین پایتخت ایران بعد از انقراض هخامنشیان در عهد سلوکیان و از مهم‌ترین شهرهای ساسانی بود. به هر حال ری استحقاق ثبت شدن در بین قدیمی‌ترین شهرهای تاریخ بشر را دارد و بی‌تردید میراثی جهانی است.
