آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در سال گذشته 23.3 درصد از بالغین در ایران، طی یک‌سال گذشته، حداقل یک اختلال روانی را تجربه کرده‌اند. از این تعداد، ۲۷.۶ درصد این افراد را زنان و ۱۹.۴درصد را مردان تشکیل می‌دهند و به عبارتی از هر ۴ نفر بالای ۱۵ سال یک نفر دچار اختلال روانی است با این حال خدمات مشاوره و روانشناسی هنوز هم تحت پوشش بیمه نیست. این وضعیت در حالی است که روانشناسان، معتقدند هزینه بالای مشاوره سبب شده تا افراد رغبت چندانی برای درمان نداشته باشند و در شرایط اقتصادی فعلی، هزینه مشاوره و روان‌درمانی به یک کالای لوکس در سبد خانوار تبدیل شده با این وجود اگرچه روانشناسان بر گران بودن هزینه مراجعه به مشاور و روانشناس به عنوان یک عامل بازدارنده تاکید می‌کنند اما رییس سازمان بهزیستی بر این باور است که هزینه روان‌درمانی در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا ارزان بوده و تقریبا هیچ است.
گران بودن یا گران نبودن مشاوره؛
مساله این است
هر 45 دقیقه جلسه مشاوره در تهران بر اساس مدرک تحصیلی روان‌درمانگر، از 60 هزار تومان تا 138 هزار تومان بر اساس نرخ مصوب سال 97، برای مراجعان آب می‌خورد. به این ترتیب دور از ذهن نیست که با توجه به استمرار جلسه‌های درمانی، بالا رفتن هزینه مشاوره برای یک فرد با متوسط سطح درآمد توجیه منطقی نداشته باشد، موضوعی که روانشناسان هم آن را اصلی‌ترین عامل برای امتناع افراد از مراجعه به روانشناس می‌دانند و معتقدند با توجه به سطح خشونت و فشارهای زندگی به ویژه روی دهک‌های کم توان جامعه، دولت باید فکری به حال حمایت از خدمات مشاوره داشته باشد. فرید براتی، روانشناس درباره عدم استقبال مردم از خدمات مشاوره و روانشناس به «تعادل» گفت: به نظر شما چه تعداد از افراد جامعه می‌توانند برای ۴۵دقیقه مشاوره 200 هزار تومان پرداخت کنند؟ این در حالی است که در پروسه درمان، برگزاری جلسات مشاوره بطور هفتگی الزامی است. در این زمینه حمایت سازمان‌های بیمه‌گر از خدمات مشاوره و روانشناسی مطرح می‌شود.
او افزود: نرخ درمان روانشناسی هم مثل اکثر قیمت‌گذاری‌های بازار آزاد، دل‌خواه است و هر مطبی نرخ خودش را دارد. بسته به اینکه مطب در شمال شهر باشد یا جنوب شهر، بر خیابان باشد یا داخل کوچه و... البته قیمت مصوبی هم هست که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره و سازمان بهزیستی هر کدام به‌صورت جداگانه آن را ابلاغ می‌کنند. اما این قیمت‌های مصوب در بیشتر مطب‌ها و مراکز روانشناسی رعایت نمی‌شود و قیمت‌گذاری به صورت آزاد بسته به مکان، سابقه و شهرت روانشناس بالا می‌رود. طبعا با این وضعیت کسانی که وضعیت مالی بهتری دارند خدمات بهتری دریافت می‌کنند. طبیعی است یک روانشناس در شمال شهر که مطبش متری 25 میلیون تومان قیمت دارد و شارژ آن‌چنانی هم باید بدهد، حق ویزیت بالایی دریافت کند. کسی هم که پیش این روانشناس می‌رود حتما توانایی مالی بیشتری دارد.
اظهارات این روانشناس درحالی است که رییس سازمان بهزیستی کشور، درباره این موضوع نظر دیگری دارد. وحید قبادی‌دانا، روز گذشته، در سومین همایش بزرگداشت روز روانشناس و مشاور درباره این موضوع گفت: با توجه به شیوع و بروز اختلالات روانی، اجتماعی مانند اضطراب، افسردگی یا سوء مصرف مواد، نقشی که روانشناسان و مشاوران در پیشگیری از بدو تولد تا انتها می‌توانند داشته باشند بی‌بدیل و بی‌نظیر است.
او با اشاره به اینکه تلاش ما ایجاد عدالت و دسترسی آحاد جامعه به روانشناسان است، بیان کرد: دهک‌های پایین جامعه که بعضاً مشکلات بیشتری دارند نیازمندند که دسترسی بیشتری به روانشناسان داشته باشند. عدالت در دسترسی یکی از محورها، موضوعات و اهتمام سازمان بهزیستی کشور است تا این افراد بتوانند از دانش و مهارت روانشناسان استفاده کنند. البته بحث گرانی دسترسی به این خدمات وجود دارد که اگر این گرانی را با نُرم جهانی مقایسه کنیم هیچ است. دستمزد مشاوران ما آن طور که شایسته شان هستند نیست، اما جامعه هدف روانشناسان دچار مشکلات عدیده‌ای بوده و این نگرانی یک موضوع نسبی است.
حلقه مفقوده بیمه برای درمان اختلالات روانی
یکی از موضوعاتی که سال‌هاست برای کاهش هزینه‌های خدمات مشاوره مطرح شده، بحث پوشش بیمه‌ای این خدمات بوده اما با وجود آنکه در برنامه ششم توسعه بر حمایت بیمه از خدمات مشاوره و روانشناسی تاکید شده سازمان تامین اجتماعی تنها خدمات بیمه‌ای را در زمینه روان شناختی و روان پزشکی ارایه می‌دهد و ارایه خدمات بیمه‌ای در زمینه روانشناسی و مشاوره در دستور کار سازمان تامین اجتماعی نیست و همین موضوع سبب شده تا میزان مراجعه به روانشناس برای حل اختلالات روانی، کم باشد. مهدی کریمی، روانشناس، معتقد است با توجه به آسیب‌های اجتماعی که در جامعه وجود دارد، برای پیشگیری از آن، بیمه سلامت روان به عنوان یک استراتژی جدی و اصلی محسوب می‌شود. او درباره این موضوع به «تعادل» گفت: بیمه سلامت روان و بیمه‌های مرتبط با حوزه‌های روانشناسی و مشاوره کمک می‌کند که اقشار خاص، آسیب پذیر و افرادی که به نوعی درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند بتوانند وارد این چرخه مشاوره شوند در این صورت مقداری از این آسیب‌ها می‌تواند کاهش پیدا کند. البته بیمه‌ها در چنین فضاهایی مطرح می‌کنند که لازم است نقدینگی این ماجرا تامین شود .از طرفی دیگر جامعه به این خدمات به‌شدت نیازمند است و در این زمینه لازم است تصمیم‌گیری‌های لازم توسط متخصصان حوزه بیمه، اقتصاد و مدیریت مالی گرفته شود. او افزود: یکی از تصمیمات جدی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی بیمه سلامت روان است. در حال حاضر اگر بخواهیم اعتباراتی برای کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در نظر بگیریم، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانیم در این حوزه انجام دهیم بیمه سلامت است با این حال بیمه مرتبط با خدمات روانشناسی، سلامت روان، خدمات مشاوره و خدمات روانشناسی تنها در جامعه میان رسانه‌ها و نخبگان مطرح شده و اقدام خاصی در راستای آن صورت نگرفته است.
کریمی بیان کرد: با توجه به پیمایشی که توسط وزارت بهداشت انجام شد، می‌توان گفت حدود یک چهارم افراد جامعه، نیازمند دریافت خدمات سلامت روان، روانشناختی و روانشناسی هستند، باید توجه داشت تنها طبقات اجتماعی بالا از جمله این افراد محسوب نمی‌شوند که توانایی پرداخت هزینه‌های درمان خود باشند. ممکن است یک دانشجو در طول دوران تحصیل خود در گیر مشکلات عاطفی شود و نتواند درس بخواند یا پس از فارغ‌التحصیلی شغل مناسبی پیدا کند این فرد نیازمند دریافت خدمات روان است اما از کدام هزینه می‌تواند این اقدام را انجام دهد؟ اگر این فرد تحت پوشش بیمه باشد به راحتی می‌تواند از این خدمات استفاده کند در حالی که سیاست وزارت بهداشت عمدتا به سلامت جسم می‌پردازد در وزارت بهداشت حوزه‌هایی وجود دارند که به حوزه سلامت روان توجه می‌کنند، اما سهم دفاتر وزارت بهداشت که به سلامت روان می‌پردازند ناچیز است و به نظر می‌رسد توجه و اهتمام وزارت بهداشت عمدتا بر سلامت جسم تاکید بیشتری دارد هر چند معاونت اجتماعی وزارت بهداشت و حوزه سلامت اجتماعی اقدامات مناسبی را انجام داده است اما به نظر می‌رسد در حوزه کلان باید به سلامت روان توجه بسیار ویژه‌ای شود و درصد قابل توجهی از بودجه‌های سلامت باید در حوزه سلامت روان به ویژه بیمه سلامت روان هزینه شود.
