آمارهای رسمی کشور حکایت از آن دارد که در سال 1397، تولدهای ثبت شده یک میلیون و ۴۶ هزار و ۹۹ مورد و فوتی‌ها ۲۷۶ هزار و ۷۸۷ نفر بوده است اگرچه افزایش آمار تولد نسبت به وفات حکایت از آن دارد که وضعیت بهداشت و دسترسی مردم به خدمات آن بهتر شده اما در مقابل آمار مرگ و میر همچنان تحت‌تاثیر عواملی چون بیماری‌ها و تصادفات رانندگی قرار دارد. همچنان بیماری‌های قلبی در جایگاه نخست و سرطان‌ها در مرتبه دوم، عامل اصلی مرگ و میر ایرانی‌هاست. این وضعیت در سال 97 در حالی است که سن بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در ایران ۱۰ سال پایین‌تر از متوسط جهانی بوده و از طرف دیگر متخصصان معتقدند در دهه آینده وضعیت ابتلا به سرطان در کشور هم نه تنها بهبود پیدا نمی‌کند بلکه دو برابر می‌شود. این میان بر اساس داده‌های مرگ و میر پایگاه اطلاعات جمعیت کشور، در سال 1397، میزان مرگ و میر در مردان بیشتر از زنان بوده و نکته مهم اینکه بر اساس آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی میزان شیوع سرطان هم در مردان بیشتر از زنان است. طبق آخرین آمار سازمان ثبت احوال کشور ۱۹۰هزار و ۲۷۸ مورد از فوتی‌ها به مردان و ۱۶۸هزار و ۷۳۸ مورد از فوتی‌ها به زنان اختصاص دارد و از طرف دیگر میانگین سن فوت هم در کشور حکایت از آن دارد که مردان اغلب در سن ۶۳.۳ سالگی و زنان در سن ۶۸.۳ سالگی فوت کرده‌اند.
قلب‌هایی که می‌ایستند
بر پایه داده‌های مرگ و میر پایگاه اطلاعات جمعیت کشور در سال گذشته ایرانیان بیش از هر چیز دیگر به دلیل بیماری‌های قلبی و عروقی از دنیا می‌روند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۲۰ عامل اصلی مرگ و میر در جهان بیماری‌های قلبی و عروقی خواهد بود و در حال حاضر ۴۰ درصد موارد فوتی در ایران هم مربوط به این بیماری‌ها و بیشتر از ۱۹ درصد مربوط به سکته‌های قلبی است. بر اساس تحلیل‌های حاصل از آمارهای سامانه ثبت سکته‌های قلبی وزارت بهداشت، میانگین سنی ابتلا در مردان ۵۹.۶ سال و در زنان ۶۵.۴ سال است. این وضعیت در حالی است که سن بروز بیماری‌های قلبی عروقی در ایران حدود 10 سال پایین‌تر از متوسط جهانی بوده و به بیان ساده‌تر ما 10 سال زودتر نسبت به متوسط جهان سکته می‌کنیم. متخصصان قلب و عروق معتقدند سبک زندگی ایرانی‌ها از یک سو و فشارروحی و استرسی که در سطح جامعه وجود دارد از سوی دیگر از دلایل افزایش آمار ابتلا به بیماری‌های قلبی است. اعظم سلیمانی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق درباره این موضوع به «تعادل» گفت: 5۰ درصد جامعه شهری ایران افزایش وزن دارند، این در حالی است که تحقیقات نشان می‌دهد چاقی شدید به تنهایی می‌تواند خطر نارسایی قلبی و مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی را افزایش دهد که در ایران این موضوع با فشارها و استرس‌ها همراه می‌شود و نتیجه به جایی می‌رسید که سکته در میان ایرانی‌ها ده سال زودتر از جهان رخ می‌دهد.
او افزود: بطور کلی به دلیل افزایش عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی در زندگی افراد مثل استعمال سیگار، افزایش فشار خون، افزایش چربی خون و دیابت، سن سکته قلبی کاهش یافته است و در طی سال‌های آینده با توجه به تغییر سبک زندگی جوانان، با هجوم و سونامی بیماری‌های قلبی مواجه خواهیم شد. با توجه به استرس‌های دنیای امروزی نیز، افراد بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی هستند که اگر به تغذیه و تحرک خود اهمیت ندهند در سال‌های آینده باید شاهد آمارهای خطرناکی بود.
سرطان ریشه‌کن نمی‌شود؛ بیشتر می‌شود
علت بعدی مرگ و میر ایرانی‌ها در سال 97، به سرطان‌ها، تومورها و پس از آن بیماری‌های دستگاه تنفسی اختصاص دارد. سرطان که بر خلاف تمام اقدامات پیشگیرانه و درمانی نه تنها ریشه‌کن نمی‌شود، بلکه متخصصان معتقدند در دهه آینده دو برابر هم می‌شود. بر اساس نتایج تازه‌ترین بررسی آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان، میزان بروز سرطان در سال ۲۰۱۸ به ۱۸.۱ میلیون مورد رسیده است و بنا بر پیش بینی‌ها ۹.۶ میلیون موارد بروز، به مرگ منجر خواهد شد. طبق تحقیقات این موسسه، نیمی از موارد بروز سرطان طی سال ۲۰۱۸ و نیز مرگ و میرهای سرطان در سراسر جهان در آسیا اتفاق افتاده است که بخشی از این موضوع به سهم ۶۰ درصدی این قاره، از جمعیت کل جهان باز می‌گردد. وضعیت ابتلای جهانی سرطان در حالی است که در ایران آخرین گزارشات وزارت بهداشت درباره آمار ابتلا به سرطان برای سال 93 بوده که بر اساس آن حدود ۱۱۲هزار نفر در ایران مبتلا به سرطان هستند که زنان کمتر از نیمی از این آمار را به خود اختصاص می‌دهند. احتمال بروز سرطان در مردان و زنان به ترتیب ۱۵۷ و ۱۳۷ مورد در ۱۰۰هزار نفر است. میزان بروز سرطان در زنان پایین‌تر از متوسط جهانی (۱۶۵ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر) است. نکته قابل توجه این است که در ایران نیز همانند سایر کشورهای در حال توسعه، میزان شیوع سرطان در حال افزایش (پنج تا هفت درصد) بوده اما با این حال آنطور که مسوولان وزارت بهداشت می‌گویند، شیوع سرطان در ایران نسبت به کشورهای منطقه کمتر است.
علی قنبری مطلق، رییس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت درباره وضعیت سرطان در ایران بیان کرد: مهم‌ترین دلایل بروز و افزایش سرطان در ایران و در کشورهای در حال توسعه افزایش امید به زندگی است اما دو دلیل دیگر نیز وجود دارد، یکی شیوه زندگی ناسالم و دیگری عوامل محیطی بوده که نباید به آن بی‌توجه بود. او افزود: بر اساس مطالعاتی که هر دو تا سه سال در کشور انجام می‌شود، حدود 40 درصد جمعیت کشور فعالیت بدنی مطلوبی ندارند و افزایش وزن نیز بیش از 50 درصد در زنان و کمتر از 50 درصد مردان را درگیر کرده است. همچنین در جمعیت بالغ، میزان کلسترول بالا به وفور مشاهده شده که یکی از عوامل مهم بروز سرطان است، بنابراین با شیوه زندگی ناسالم، بروز سرطان محتمل‌الوقوع است. با توجه به آمار موجود، پیش بینی می‌شود که بیماری سرطان در سال‌های آینده رو به افزایش باشد و شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی، دو دلیل عمده ابتلا به سرطان هستند و تا زمانی که شیوه زندگی اصلاح نشود، افزایش بروز سرطان محتمل است.
اظهارات قنبری مطلق در حالی است که مسوول پژوهشکده سرطان پستان، با اشاره به افزایش چاقی و مصرف دخانیات و قلیان، گفت: میزان بروز سرطان در ایران طی دهه آینده دو برابر شرایط کنونی خواهد شد. کیوان حمیدزاده، درباره این موضوع به «تعادل» گفت: بررسی‌ها نشان داده است که در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند و بخش قابل توجهی از این امر، نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی در جامعه است. خیلی از نیازهای آموزشی و فرهنگی در زمینه پیشگیری از ابتلاء به سرطان‌ها، در کشور مغفول مانده و فراموش شده است. به مسائلی همچون چاقی، مصرف دخانیات و قلیان به خصوص در بین خانم‌ها و...، به عنوان علل افزایش بروز سرطان در کشور اشاره کرد و افزود: نرخ بروز سرطان در ایران طی دهه آینده دو برابر خواهد شد و ما باید از همین حالا به فکر پیشگیری باشیم. وی در ادامه به موضوع سرطان‌های توارثی اشاره کرد و گفت: بین ۵ تا ۱۵ درصد موارد ابتلاء به سرطان‌ها، توارثی است که می‌توان با یک آزمایش ژنتیک نسبت به پیشگیری از ابتلاء به سرطان در خانواده‌هایی که ژن ابتلاء به سرطان را دارند، اقدام کرد.
مجیدزاده بر ضرورت شناسایی خانواده‌های در معرض خطر ابتلاء به سرطان تاکید کرد و افزود: موضوع سرطان‌های توارثی در حدود دو دهه است که در دنیا مورد توجه قرار گرفته و کشورهای پیشرفته برای این پیشگیری از ابتلاء به این نوع از سرطان‌ها، برنامه‌های خدماتی و حمایتی اتخاذ کرده‌اند. به‌طوری‌که پوشش بیمه‌ای سرطان‌های توارثی و همچنین ایجاد کلینیک‌های ویژه این نوع سرطان‌ها، از جمله اقدامات آنها در همین راستا است.
