ریحانه جاویدی|
11 سال از زمانی که «بیمه درمان اعتیاد» در ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوب شد و 9 سال از زمانی که در قانون مبارزه با مواد مخدر به این مساله اشاره شد، می‌گذرد؛ اما این قانون هیچ‌وقت به درستی اجرا نشد تا اینکه نا‌بسامانی‌هایی که در تخصیص بودجه بیمه درمان اعتیاد از نخستین روزهای تصویب تا امروز وجود داشت، سرانجام کار را به آنجا کشاند که بعد از 11سال بلاتکلیفی، «بودجه بیمه درمان اعتیاد» در لایحه بودجه سال 98 بطور کامل حذف و اندک امیدواری معتادان مایل به ترک برای بهبودی، قربانی اختلاف و ناهماهنگی میان دستگاه‌های متولی شد. این در حالی است که 46 هزار معتاد به مواد مخدر تحت پوشش بیمه سلامت هستند که از این تعداد 20 هزار نفر در سال گذشته با استفاده از خدمات این بیمه اقدام به درمان کرده‌اند که مشخص نیست قرار است هزینه درمان آنها بعد از حذف بودجه از کدام منبع تامین شود. در حالی که مسوولان بیمه سلامت، مخالف چنین تصمیمی هستند اما مسوولان بهزیستی معتقدند در بروز این اتفاق مقصر اولیه مسوولان وزارت‌بهداشت، سازمان بیمه سلامت و ستاد مبارزه با مواد مخدر هستند و در چنین وضعیتی جایی برای انتقاد از سوی آنها نیست.
از تخصیص نصفه و نیمه تا حذف کامل
بیمه درمان اعتیاد در سال 1389 در اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر گنجانده شد. در تبصره 2 ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر به وزارت رفاه و تامین اجتماعی ماموریت داده شد ضمن تحت پوشش قراردادن معتادان بی‌بضاعت، تمام هزینه‌های ترک اعتیاد را مشمول بیمه‌های پایه و بستری قرار دهد. در این تبصره دولت هم مکلف شد همه ساله در لوایح بودجه، اعتبارات لازم را پیش‌بینی و تامین کند. اما بودجه لازم برای اجرایی شدن آن تا چند سال تامین نشد تا اینکه بالاخره در سال 1392 برای اولین‌بار بودجه 22.5 میلیارد تومانی برای بیمه درمان معتادان تخصیص داده شد. مبلغ اختصاص داده شده آن قدری نبود که برای همه معتادان مورد استفاده قرار گیرد، اما در نهایت حتی همین بودجه اندک هم جذب نشد. اختصاص بودجه در سال‌های بعد هم ادامه پیدا کرد یعنی در سال 1393، 30 میلیارد تومان، در سال 1394، 30 میلیارد تومان، در سال 1395، 33 میلیارد تومان، در سال 1396، 78 میلیارد، در سال 1397 هم 78 میلیارد تومان برای بیمه معتادان در نظر گرفته شد. اما باز هم بودجه‌ها به درستی جذب نشد. البته در سال 1396 و سال 1397 وضعیت جذب بودجه نسبت به سال‌های قبل بهتر بود و به گفته مسوولان بیمه سلامت حدود 25 درصد اعتبارات جذب شد اما بخت با معتادان یار نبود و برای سال 98 هیچ بودجه در راستای بیمه درمان برای آنها در نظر گرفته نشده است. این وضعیت در حالی است که چندین سال از زمانی که سازمان بهزیستی، به عنوان متولی رفع معضل اعتیاد پیشنهاد تخصیص بودجه درمان به این سازمان را مطرح کرده می‌گذرد اما برای سال 98 بودجه نه به بیمه سلامت رسید و نه قرار است در اختیار بهزیستی قرار گیرد. فرید براتی سده، معاون توسعه، پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی کشور، درباره دلایل حذف بودجه بیمه درمان اعتیاد برای سال 98 به تعادل گفت: « در این تصمیم‌گیری نمی‌توان خرده‌ای به سازمان برنامه و بودجه گرفت بلکه دلیل حذف بیمه درمان اعتیاد را باید در عملکرد وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی، سازمان بیمه سلامت کشور و دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر جست‌وجو کرد چرا که این سه نهاد هیچ‌وقت به سازمان برنامه و بودجه اطلاع نداند با بودجه دریافتی چه اقدامی کرده و پول را کجا هزینه کرده‌اند، بنابراین نمی‌توان از سازمان برنامه و بودجه انتقاد کرد که چرا ردیف بودجه‌ای که هیچگاه اطلاع نداشتند در کجا و چگونه خرج شده را حذف کردند.»
او افزود: « این بیمه هیچگاه در بدنه بیمه‌ها ادغام نشد و همیشه به صورت یارانه بود. در حالی که اگر از ابتدا به سازمان بهزیستی که متولی اصلی درمان اعتیاد بود، داده می‌شد، امروز نتیجه بهتری به دست آورده بودیم. وزارت بهداشت در زمینه بیمه درمان اعتیاد کوتاهی کرد چرا که این بیمه را فقط به مراکز دولتی تخصیص داد در حالی که عمده مراکز درمان اعتیاد، خصوصی هستند.»
براتی سده بیان کرد: » درباره عملکرد دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر هم باید گفت که در سال‌های گذشته بودحه دریافتی بابت بیمه درمان اعتیاد در جاهای دیگری هزینه شده است و ما چندین بار به این ستاد پیشنهاد دادیم که حداقل 50 درصد از این بودجه را به بهزیستی پرداخت کند چرا که هنوز هم عمده مراجعات برای درمان اعتیاد به بهزیستی است اما دبیرخانه ستاد این پیشنهاد را نپذیرفت.»
معاون توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی درباره وضعیت بودجه این سازمان برای درمان اعتیاد گفت: « امسال بودجه 2 میلیاردی را با عنوان هزینه درمان اعتیاد برای بهزیستی در نظر گرفته‌اند که عملا کفاف هیچ کدام از برنامه‌های ما برای درمان اعتیاد را نمی‌دهد در حالی که بودجه بیمه درمان اعتیاد رقمی معادل 70 تا 80 میلیارد تومان است که اگر حداقل 50 درصد آن را به ما می‌دادنددر قالب همین ردیف 2 میلیارد تومانی، هم منابع مالی درمان اعتیاد در یک سازمان تجمیع می‌شد و هم ما می‌توانستیم برنامه‌ریزی بهتری داشته باشیم و به این نا به سامانی میان دستگاه‌های متولی هم پایان داده می‌شد اما احتمالا همه این پول به ستاد مبارزه با مواد مخدر داده شده است.»
حذف بیمه درمان اعتیاد عقب‌گرد است
اظهارات براتی سده در حالی است که معاون بیمه خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران بر حذف بیمه درمان اعتیاد دو دو اشکال را وارد می‌داند. مرتضی ادیانی، درباره این موضوع بیان کرد: » ایراد اول این تصمیم‌گیری آن است که از زمان برنامه پنجم توسعه، نظام سلامت دایما از تجمیع منابع سخن گفته و سیاست‌گذاری‌اش را بر این حوزه متمرکز کرده و معتقد است مشکل بیمه‌ای مردم از این طریق قابل حل است در حالی که حذف بیمه درمان اعتیاد، مغایر با این حرکت و روند است. اما درباره ایراد دوم باید گفت که اگر قرار باشد این بودجه در اختیار ارگان‌های دیگر هم قرار داده شود، در مسیر صحیح هزینه نخواهد نشد و این اقدام به نوعی پاک کردن صورت مساله است. چون دستگاه‌های مرتبط دیگر هیچ کدام ساز و کار لازم را برای هزینه کرد این بودجه ندارند و احتمال اینکه این بودجه در جایی به غیر از درمان بیماران بی‌بضاعت هزینه شود زیاد است.
به گفته ادیانی یکی از دلایل اصلی جذب نشدن بودجه توسط بیمه سلامت نبود ساز و کار درست و زیر ساخت بوده که البته به تدریج این ساز و کارها در حال شکل‌دهی بود. او بیان کرد: « مدت‌هاست که در همه جای دنیا از ساز و کار بیمه‌ای برای هزینه کرد در حوزه درمان بهره می‌برند، بنابراین حذف بیمه درمان اعتیاد از بودجه، نوعی عقب‌گرد در درمان اعتیاد محسوب می‌شود. اگر کلینیک‌های درمان اعتیاد با بیمه طرف قرارداد شوند، هم تعرفه‌ها مشخص است و هم بیماران می‌دانند که برای دریافت خدمات درمانی باید به کجا مراجعه کنند.
به گفته ادیانی، امسال حدود 25 درصد بودجه بیمه درمان اعتیاد جذب شده است. او می‌گوید این روند که مدتی طول بکشد تا بیمه‌شدگان برای دریافت خدمات بیمه درمان مراجعه کنند غیرطبیعی نیست. به گفته او روند بیمه درمان اعتیاد طی سال گذشته از رشد خوبی برخوردار بوده و اگر این فرایند ادامه پیدا می‌کرد در سال‌های آینده فرهنگ استفاده از این بیمه برای درمان اعتیاد در بین مردم جا می‌افتاد.
