بنابر آمارهای منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 23.3 درصد از بالغین در ایران دچار یک اختلال روانی طی یک سال گذشته بوده‌‌اند.
از این تعداد، ۲۷.۶ درصد این افراد را زنان و ۱۹.۴درصد را مردان تشکیل می‌دهند و به عبارتی از هر ۴ نفر بالای ۱۵ سال یک نفر دچار اختلال روانی است با این حال خدمات مشاوره و روانشناسی هنوز هم تحت پوشش بیمه نیست و هزینه بالای مشاوره سبب شده تا افراد رغبت چندانی برای درمان نداشته باشند.
سخنگوی وزارت بهداشت، معتقد است تنش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر روی سلامت روان مردم دارد، با این وجود اگرچه خدمات بیمه پایه و تکمیلی خدمات روانشناسی و مشاوره امروز اسفند سال 1395، در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و این موضوع در برنامه ششم توسعه هم مورد توجه دولت و مجلس قرار گرفت با این حال هنوز هم بیمه‌ها ملزم به ارایه حق بیمه برای خدمات مشاوره نیستند، حال آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد در کشورهای توسعه یافته، فقط 15 تا 20 درصد بودجه سلامت صرف سلامت جسم و حداقل 80 درصد صرف سلامت روانی، اجتماعی و معنوی بیمار می‌شود، در حالی که در کشور ما کمتر از 3 درصد بودجه‌ها به سلامت روان اختصاص پیدا کرده است.
سلامت روان قربانی هزینه‌های بالا
با وجود آنکه در برنامه ششم توسعه بر حمایت بیمه از خدمات مشاوره و روانشناسی تاکید شده اما تقی نوربخش، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی معتقد است، سازمان تامین اجتماعی تنها خدمات بیمه‌ای را در زمینه روان شناختی و روان پزشکی ارایه می‌دهد.
ارایه خدمات بیمه‌ای در زمینه روانشناسی و مشاوره در دستور کار سازمان تامین اجتماعی نیست.
چنین وضعیتی در حالی است که روانشناسان معتقدند بالا بودن بهای خدمات مشاوره و روانشناسی اصلی‌ترین عاملی است که افراد را از درمان دور می‌کند. مهدی میرمحمد صادقی، روانشناس و مدیر سابق دفتر مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور درباره این موضوع بیان کرد: “ با توجه به آسیب‌های اجتماعی که در جامعه وجود دارد، برای پیشگیری از آن بیمه سلامت روان به عنوان یک استراتژی جدی و اصلی محسوب می‌شود، بیمه سلامت روان و بیمه‌های مرتبط با حوزه‌های روانشناسی و مشاوره کمک می‌کند که اقشار خاص، آسیب پذیر و افرادی که به نوعی درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند بتوانند وارد این چرخه مشاوره شوند در این صورت مقداری از این آسیب‌ها می‌تواند کاهش پیدا کند.
البته بیمه‌ها در چنین فضاهایی مطرح می‌کنند که لازم است نقدینگی این ماجرا تامین شود .از طرفی دیگر جامعه به این خدمات به‌شدت نیازمند است و در این زمینه لازم است تصمیم‌گیری‌های لازم توسط متخصصان حوزه بیمه، اقتصاد و مدیریت مالی گرفته شود.
یکی از تصمیمات جدی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی بیمه سلامت روان است. در حال حاضر اگر بخواهیم اعتباراتی برای کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در نظر بگیریم، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توانیم در این حوزه انجام دهیم بیمه سلامت است با این حال بیمه مرتبط با خدمات روانشناسی، سلامت روان، خدمات مشاوره و خدمات روانشناسی تنها در جامعه میان رسانه‌ها و نخبگان مطرح شده است و اقدام خاصی در راستای آن صورت نگرفته است.»
او افزود: “ با توجه به پیمایشی که توسط وزارت بهداشت انجام شد، می‌توان گفت حدود یک چهارم افراد جامعه، نیازمند دریافت خدمات سلامت روان، روانشناختی و روانشناسی هستند، باید توجه داشت تنها طبقات اجتماعی بالا از جمله این افراد محسوب نمی‌شوند که توانایی پرداخت هزینه‌های درمان خود باشند.
ممکن است یک دانشجو در طول دوران تحصیل خود در گیر مشکلات عاطفی شود و نتواند درس بخواند یا پس از فارغ‌التحصیلی شغل مناسبی پیدا کند این فرد نیازمند دریافت خدمات روان است اما از کدام هزینه می‌تواند این اقدام را انجام دهد؟ اگر این فرد تحت پوشش بیمه باشد به راحتی می‌تواند از این خدمات استفاده کند در حالی که سیاست وزارت بهداشت عمدتا به سلامت جسم می‌پردازد در وزارت بهداشت حوزه‌هایی وجود دارند که به حوزه سلامت روان توجه می‌کنند، اما سهم دفاتر وزارت بهداشت که به سلامت روان می‌پردازند ناچیز است و به نظر می‌رسد توجه و اهتمام وزارت بهداشت عمدتا بر سلامت جسم تاکید بیشتری دارد هر چند معاونت اجتماعی وزارت بهداشت و حوزه سلامت اجتماعی اقدامات مناسبی را انجام داده است اما به نظر می‌رسد در حوزه کلان باید به سلامت روان توجه بسیار ویژه‌ای شود و درصد قابل توجهی از بودجه‌های سلامت باید در حوزه سلامت روان به ویژه بیمه سلامت روان هزینه شود.»
جامعه سالم، مفیدتر از بیمه
چنین وضعیتی در حالی است که مسوولان وزارت بهداشت، معتقدند جامعه سالم در بهبود وضعیت سلامت روان افراد موثرتر است. ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره این موضوع بیان کرد: “ اختلالات روانی دلایل گوناگونی همچون مسائل ارثی، فیزیولوژی، محیطی، فردی، خانوادگی و شیوه زندگی دارد. سلامت روان بیش از اینکه فردی باشد یک موضوع اجتماعی به شمار رفته و جامعه ناسالم از لحاظ سلامت روان دچار بی‌اعتمادی، دشمنی و بدگمانی می‌شود در حالی که جامعه سالم بسیار کارآمد است.»
او افزود: « احتمال وجود یک اختلال در طول عمر از ۱۸ تا ۳۶ درصد متغیر است و شیوع اختلالات روانپزشکی در یک سال در استان‌های مختلف ایران از ۱۲.۸ درصد تا ۳۶.۳ درصد متغیر بوده است. در تهران این اختلالات روانپزشکی در طول یک سال ۳۰.۲ درصد یعنی از هر سه نفر یکی گرفتار این مشکل بوده است. البته میزان آن در فواصل مختلف در پایتخت متفاوت بوده و تنش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در فواصل زمانی مشخص تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم داشته است.
همچنین میزان بروز اختلالات در یک سال در زنان بیشتر نسبت به مردان گزارش شده است. همچنین با افزایش سن مشکلات روانی افزایش و با افزایش سواد این اختلالات کاهش می‌یابد. اختلالات روانی در شهرها بیشتر از روستاها بوده و افراد همسر از دست داده از طریق طلاق بیشتر دچار این مشکل هستند.»
حریرچی بیان کرد: “ مجموع بیماری‌های روانی و اعتیاد بعد از مشکلات قلبی و عروقی رتبه بالایی در بار بیماری‌ها داشته و حتی بالاتر از سرطان و دیابت است. بیماری‌های روانی و اعتیاد رتبه بار بیماری را طی ۲۵ سال گذشته از ۸ به ۲ داشته است که البته یکی از دلایل آن می‌تواند کنترل بیشتر بیماری‌هایی همچون مشکلات عفونی باشد. همچنین تاحدودی این کاهش رتبه مطابق الگوی جهانی است.»
سخنگوی وزارت بهداشت گفت: «بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی تا سال ۲۰۳۰ در کل دنیا افسردگی به تنهایی رتبه دوم بار بیماری‌ها را از آن خود می‌کند و افسردگی و اختلالات اضطرابی دو عامل اصلی از ۵ عاملی بوده که سبب از دست رفتن عمر به دلیل ناتوانی می‌شود. مقابله با فساد اداری در بخش دولتی و خصوصی در حفظ سلامت روان مردم تاثیر دارد، مشکلاتی همچون آلودگی هوا، ریزگردها، ترافیک و .. از دیگر مسائلی بوده که در بروز و شیوع اختلالات روانپزشکی موثر است».
