شاید در کمتر کشوری مساله آموزش و پرورش آنقدر کم‌اهمیت باشد که برای کاهش هزینه‌های آموزشی، از سربازهایی وظیفه که هیچ تخصصی در این زمینه ندارند، برای آموزش دانش‌آموزان استفاده شود.
تعداد دقیق سرباز معلم‌هایی که در نقاط مختلف کشور مشغول به کار هستند اعلام نمی‌شود، اما به‌گفته حسین خنیفر، رییس دانشگاه فرهنگیان، قرار است برای سال تحصیلی جدید فقط برای دانش‌آموزان عشایر، هفت هزار سرباز معلم جذب شود.
این سربازمعلم‌ها دوره کوتاه آموزشی را پشت سر می‌گذارند و برای آموزش، به مدارس البته بیشتر به روستاها و مناطق محروم، اعزام می‌شوند. نکته مهم در کار سرباز معلم‌ها این است که آنها حقوق سرباز عادی را دریافت می‌کنند. در ماده 49 و 50 قانون خدمت وظیفه عمومی آمده که حقوق سربازان باید 60 تا 90 درصد حقوق کادر باشد که اگر این قانون تحقق پیدا می‌کرد حالا حقوق سربازمعلم‌ها هم بیش از پنج برابر افزایش پیدا می‌کرد. البته که ماده 52 همین قانون گفته اجرای این دو ماده منوط به تامین اعتبار مالی ازسوی دولت است که دولت تا به حال نتوانسته این اعتبار را تامین کند.
این وضعیت در سیستم آموزشی کشور در حالی است که کشورهای پیشرفته دنیا بیشترین بودجه کشور را به بخش آموزش و پرورش اختصاص داده‌اند و کشورهای در حال توسعه نیز اهمیت ویژه‌ای به آموزش داده‌اند و بودجه‌ای که به این بخش اختصاص پیدا کرده حکایت از این توجه دارد. به‌طوری‌که بودجه‌ای که ژاپن برای بخش آموزش دانش‌آموزان اختصاص داده بیش از 140 میلیارد یورو است و امریکا نیز بودجه‌ای بیش از 105 میلیارد یورو به آموزش تخصیص داده است. اما بودجه آموزش و پرورش در ایران کمتر از 5 میلیارد یورو است.
همین موضوع باعث شده آموزش و پرورش برای جبران کسری بودجه و کسری نیرو از سرباز معلم‌هایی که تقریبا به‌طور رایگان کار می‌کنند استفاده کند.
سرباز معلم‌ها پس از پایان دوره کوتاه و ناکارآمد آموزشی، با نظام آموزشی نابسامانی روبرو می‌شوند. یکی از معایب این طرح، نگذراندن دوره‌های آموزشی تخصصی و طولانی مدت جهت تدریس نیروهای سرباز معلم و بسنده کردن آموزش و پرورش به اجرای دوره‌ای کوتاه‌مدت و ابتدایی برای این افراد است. نیروی سرباز معلم از اصول کیفی لازم در اداره کلاس درسی و انتقال مفاهیم علمی به دانش‌آموزان بی اطلاع است. نهادهای مسوول باید در این رابطه تمهیداتی بیاندیشند. از جمله اینکه مشمولان دارای تحصیلات مرتبط با امر تعلیم و تربیت را برای سرباز معلم جذب کنند و همچنین مراحل گزینش به ویژه گزینش اخلاقی را با حساسیت بالاتری به انجام برسانند.
مشکل دیگری که معلمان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند مساله کنترل کلاس‌های پرجمعیت است که گاه معلمان با سابقه هم کنترل و آرام کردن دانش‌آموزان را به مباحث درسی ترجیح می‌دهند به گفته عزیز سرباز معلم؛ تنبیهات بدنی دانش‌آموزان بیشترین ناراحتی اوست؛ وی می‌گوید ای کاش می‌توانستم برای متنبه کردن دانش‌آموزان راه حلی به همکاران بدهم که از راه دیگری به غیر از تنبیه بدنی، دانش‌آموزان را مجازات کنند و آنها را به کلاس درس برگردانند.
اشکال دیگر که باعث گله مندی سرباز معلمان را فراهم کرده است طولانی بودن مدت زمان آنهاست؛ فرد مشمول باید ۲ سال تحصیلی را به صورت کامل به تدریس بپردازد.
همچنین همه کسری‌های خدمت که در یگان‌های نظامی و سایر امریه‌ها متداول است، برای دوره سرباز معلم اجرا نمی‌شود. حتی اگر مدت زمان سربازی قبل از پایان سال تحصیلی تمام شود او متعهد است که تا پایان سال تحصیلی به صورت حق التدریس به همکاری خود با آموزش و پرورش ادامه دهد تا خللی در فرآیند تحصیل دانش‌آموزان وارد نشود. کارت پایان خدمت این دسته از مشمولان در انتهای سال تحصیلی به آنها اعطا می‌شود.
همچنین در حال حاضر بسیاری از سربازمعلم‌ها بیش از 6 ماه است که حقوقی دریافت نکرده‌اند. آموزش و پرورش ادعا می‌کند بطور میانگین هزینه‌ای که یک سرباز معلم برای آموزش و پرورش دارد، ماهیانه 600 هزار تومان است و حقوق سرباز معلمان، یک بخش از این هزینه است که بر اساس اعلام ستاد کل و درجه‌ای که آنها به سرباز داده‌اند، محاسبه می‌شود. همچنین منهای حقوق، هر سرباز معلم حق بیمه‌ای برای بازنشستگی و حق بیمه بابت دفترچه درمان دارد؛ ضمن اینکه حق بیمه مکمل دارد نیز وجود دارد که یک بخش سهم فرد و بخش دیگر، سهم دستگاه است؛ به جز این موارد اگر سربازمعلم ازدواج کرده باشد، کمک هزینه عائله‌مندی دارد و اگر فرزند داشته باشد، کمک هزینه اولاد دارد. همچنین در سال باید به سرباز معلمان کمک هزینه لباس و خوراک داده شود که بنا بر اظهارات مسوولان آموزش و پرورش، هر کدام از سرباز معلمان حدود 600 تا 650 هزار تومان برای آموزش و پرورش هزینه دارد.
در میان، این روزها برخی از سرباز معلمان مناطق مختلف با مشکلاتی مانند پرداخت نشدن حقوق چند ماهه اخیر و عدم داشتن دفترچه خدمات درمانی مواجه هستند.
طرح سرباز معلم شفاف نیست
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه طرح سرباز معلم نیازمند شفافیت است، گفت: قبل از اینکه سرباز معلمان وارد مقوله تدریس شوند، باید دوره کلاس‌داری بگذرانند.
فرهادفلاحتی درباره وضعیت اجرایی طرح سرباز معلمی گفت: طرح سرباز معلمی تفاهم‌نامه‌ای مابین وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش و دفاع است که در راستای آن، سازمان نظام وظیفه با توجه به اعلام نیاز وزارت آموزش و پرورش می‌تواند از میان سربازها، نیروهایی را برای تدریس به دانش‌آموزان انتخاب کند؛ این مقوله یک حرکت مناسب قانونی است. نماینده مردم قائنات در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: استفاده از نیروهای جوان، تحصیلکرده و کارآزموده در عرصه تدریس در طرح سرباز معلم به جای گذراندن دوره سربازی به مدت دو سال در پادگان‌ها امری مورد قبول است.
او با بیان اینکه استفاده از سرباز معلم می‌تواند در مناطقی که آموزش و پرورش برای جذب نیرو با مشکل روبرو است، عملیاتی شود، اظهار کرد: «قبل از اینکه سرباز معلمان وارد مقوله تدریس به دانش‌آموزان شوند باید برای آشنایی با آداب و رسوم کلاس‌داری دوره‌ای را بگذرانند. عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با بیان اینکه به نظر می‌رسد طرح سرباز معلم از شفافیت مناسبی برخوردار نیست، یادآورشد: وضعیت پذیرش سرباز معلم توسط دستگاه‌های اجرایی آن‌گونه که باید در اختیار تمام نیروهایی که به دنبال امریه مذکور هستند، قرار نمی‌گیرد بنابراین باید طرح سرباز معلمی در یک فرآیند شفافی قرار بگیرد.»
حالا با نزدیکی به آغاز سال تحصیلی جدید، زمزمه جذب بیشتر نیروهای سرباز معلم، بلندتر به گوش می‌رسد. گرچه با توجه به کسری بودجه و نیرو، سربازمعلم‌ها به فریاد دانش‌آموزان مناطق محروم و دورافتاده‌ای می‌رسند که آموزش و پرورش نمی‌تواند به آنجا معلم اعزام کند، اما این راه‌حل ساده و پیش پا افتاده برای جبران کسری نیرو ممکن است خسارتی بارها بیشتر به کشور و نظام آموزشی وارد کند.
