گروه راه و شهرسازی آزاده کاری
تهران حدود یک ماه است که شهردار ندارد. بعد از استعفای جنجالی نجفی شهردار اصلاح‌طلبان که به بهانه بیماری از سمت خود کناره‌گیری کرد، اعضای شورای شهر، روند طولانی انتخاب شهردار را آغاز کردند و اکنون انتخاب شهردار در مرحله پایانی قرار دارد. قرار است یک‌شنبه پیش رو، از بین دو نامزد باقی‌مانده یعنی محمدعلی افشانی و سمیع‌الله حسینی‌مکارم شهردار تهران انتخاب شود. هنگام رای‌گیری بین 7 کاندیدای منتخب شورای شهر، محمدعلی افشانی با 15 رای بیشترین تعداد آرا را به خود اختصاص داد و دور از انتظار نیست که افشانی شهردار بعدی تهران باشد. البته گمانه‌زنی‌ها و اخباری که در رسانه‌ها و فضای مجازی نیز منتشر می‌شود تا حدودی این موضوع را تایید می‌کند. در شرایط فعلی، موضوع مهم این است که با توجه به مشکلات شهر تهران شهردار آینده باید چه ویژگی‌هایی داشته باید تا بتواند از پس اداره کلان‌شهر تهران برآید. در این خصوص نظر چند تن از کارشناسان شهری را جویا شدیم.
مشکلات شهر را بشناسد
امیرمحمود حریرچی جامعه‌شناس شهری در گفت‌وگو با «تعادل» در این باره عنوان کرد: در انتخابات از هر نوعی آنقدر که وابستگی‌های سیاسی و جناحی مورد توجه قرار دارد، توانمندی و شایستگی‌ها مورد توجه قرار نمی‌گیرد. به ویژه در انتخاب شهردار این مورد شدیدتر است. شهردار باید فردی باشد که از توانایی‌ها و تجارب بالا برخوردار بوده و از خود بدنه شهرداری انتخاب شود تا با مسائل و مشکلات آشنا بوده و بتواند جنبه‌های مختلف شهر را اداره کند.
وی با تاکید بر اینکه انتخاب شهردار در تهران همواره با دید جناحی و سیاسی انجام شده است، تصریح کرد: شهردار باید رشته تحصیلی‌اش مرتبط با شهرسازی باشد، مشکلات شهر را بشناسد و همچنین بتواند با مردم به خوبی ارتباط برقرار کند. یعنی این باور را داشته باشد که برای کمک به مردم و توسعه در زمینه‌های گوناگون از مردم هم کمک بگیرد. چنین باورهایی تا به حال در هیچ کدام از شهردارهای قبلی دیده نشده است.
به گفته وی، منظور از شایسته‌سالاری این است که فرد منتخب دارای اطلاعات عمومی، فنی بوده و سوابق و تجارب مرتبط داشته باشد. باید دید اعضای شورای شهر گزینه‌های موردنظر را براساس توانمندی‌های کاری انتخاب کرده‌اند یا توانایی‌های جناحی. متاسفانه تجربه نشان داده که گزینه دوم صحیح است. در نتیجه شهردار منتخب به دلیل اینکه از یک جناح سیاسی خاص است، با فشارهای سیاسی جناح مقابل مواجه خواهد شد و حتی اگر قصد کار کردن داشته باشند با ایجاد حاشیه‌های بسیار عملا اجازه کار کردن را به او نخواهند داد. همانطور که در قضیه آقای محمدعلی نجفی نیز شاهد بودیم که چگونه برایش حاشیه‌سازی کردند و در نهایت مجبور شد به بهانه بیماری استعفا دهد.
برنامه برای جمعیت میلیونی حاشیه‌نشین
او با بیان اینکه شهرداری در ایران اهمیت ندارد، اظهار کرد: شهرداری‌ها در جهان توسعه یافته بسیار قدرتمندند و در واقع دولت داخلی یک شهر محسوب می‌شوند. میزان اهمیت شهرداری به اندازه‌یی است که بودجه وزارتخانه‌ها را در اختیار شهرداری قرار می‌دهند تا شورای شهری که متشکل از افرادی از محله‌های مختلف شهر است، تصمیم بگیرند چه پروژه‌هایی باید در کدام محله‌ها انجام شود. تفاوت شهرداری با وزارتخانه‌ها در این است که شهرداری مستقیما با زندگی شهروندان ارتباط دارد. اما کدام یک از کاندیداهای شهرداری در برنامه‌های خود درباره زندگی حاشیه‌نشینان برنامه داشتند؟ من می‌توانم ادعا کنم که حداقل دو تا سه میلیون حاشیه‌نشین در تهران داریم که با مشکلات بسیار مواجهند اما هیچ کدام از نامزدها برنامه‌یی برای این قشر نداشتند.
به گفته او، بررسی برنامه‌های نامزدهای شهرداری تهران نشان از این دارد که دید جامع‌نگری در آنها وجود نداشته و بیشتر برنامه‌های آنها به نوعی شعار است. مبارزه با فساد و مشارکت مردم از این دست محسوب می‌شود. نتیجه اتخاذ چنین سیاست‌هایی این است که اکنون حدود دو هزار برج خالی از سکنه در تهران وجود دارد که برخی آنها روی گسل ساخته شده است. برنامه‌های این افراد بیشتر حالت تشریفاتی دارد و براساس نظریات هم‌جناحی‌های‌شان نوشته شده و چیزی نیست که برطرف‌کننده درد و مشکلات شهروندان باشد. حریرچی در پاسخ به اینکه شهردار آتی باید چه مواردی را در اولویت کاری‌اش قرار دهد، عنوان کرد: در ابتدای امر لازم است تا وظایف شهرداری‌ها در وزارت کشور مورد تجدیدنظر قرار گیرد. وظایفی به شهرداری‌ها محول شود که دست شهرداری‌ها در انجام آن باز باشد. برای مثال در امور فرهنگی شاهدیم که فرهنگسراهایی در سطح شهر وجود دارد اما چندان فعال نیستند. این فرهنگسراها می‌تواند مکان مناسبی برای جوان‌ها باشد تا فعالیت‌های هنری در آن انجام دهند و نمایشگاه‌هایی در آنها برگزار شود. سراهای محله نیز همیشه نیمه خالی‌اند که فعالیت این مراکز فرهنگی نیز باید مود تجدیدنظر قرار گیرد. همچنین درخصوص ساخت و سازها باید تغییرات جدی صورت گیرد.
وی ادامه داد: اکنون وضعیت معماری شهر و مبلمان شهری بسیار ناهمگون است. سال‌هاست که ساختمان‌های قدیمی تخریب و جای آن را ساختمان‌های بلند بدقواره می‌گیرد که هیچ ربطی به فرهنگ شهر ندارد. وقتی به مسوولان اعتراض می‌کنیم چرا اجازه ساخت این همه برج و آپارتمان‌های بلند را صادر کرده‌اند در جواب می‌گویند جمعیت شهر بالاست. اما از طرفی همانطور که گفتم بسیاری از این برج‌ها به دلیل گرانی بیش از حد خالی از سکنه هستند و در واقع این ساخت و سازها کمکی به به رفع مشکل مسکن تهرانی‌ها نکرده است.
شخصیتی چند وجهی داشته باشد
سعید سادات‌نیا کارشناس امور شهری نیز در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد که شهردار تهران باید یک شخصیت چند وجهی داشته باشد که به مسائل شهری مسلط بوده و مسائل اقتصادی را خوب بفمهد زیرا اکنون یکی از مسائل اولویت‌دار شهر تهران مسال مالی است. سادات نیا ادامه داد: همانطور که می‌دانیم شهردار قبلی بدهی 52 هزار میلیارد تومانی را برای شهر به ارث گذاشته و دلیل آن هم برنامه‌های اشتباه مالی بوده است. شهردار جدید میراث‌دار بدهی بزرگی است که جبران آن نیاز به هوشمندی بسیار دارد.
وی با بیان اینکه شهر تهران تاکنون بیمارگونه و کژتابانه اداره شده است، گفت: شهرداری‌های گذشته به جای این به درآمدهای پایدار متکی بوده و از الگوی شهرهای پیشرفته استفاده کنند، اقدام به شهر فروشی کرده و از شیوه‌های کوتاه‌مدت درآمدزایی استفاده کرده‌اند. همانطور که گفتم جبران کردن این مورد بسیار سخت است و فردی می‌تواند این کار را انجام دهد که هم به امور آگاه بوده و هم توانایی کنترل آن را داشته باشد. برای مثال، اگر از شهروندان بخواهیم تا مالیات واقعی خدماتی که به آنها ارائه می‌شود را بپردازند، به مذاق برخی خوش نیامده و به آن اعتراض خواهند کرد. تغییر عادت‌های بد، قطعا هزینه ساز است و مدیریت شهر باید این هزینه را پرداخت کند تا مردم برای پرداخت مالیات‌های خود توجیه شوند.
این کارشناس با اشاره به اینکه شهردار باید بتواند با یک سیستم درست، عادلانه و مورد قبول جهانی شهر را اداره کند، تصریح کرد: در واقع یکی از پایه‌های اساسی تصحیح امور مالی است تا بتوان بیماری‌های مصرفی شهر فروشی را جبران کرد. شهر ما نیاز به اندیشه‌های درست دارد. طرح‌های خوبی مانند طرح تفضیلی و طرح جامع شهر وجود دارد که تاکنون معوق مانده و باید مورد توجه قرار گیرد. به اعتقاد این کارشناس، اکنون وضعیت شهرتهران مانند قطاری است که از ریل خارج شده و ابتدا باید آن را به ریل بازگرداند و بعد آن را از حرکت پس رونده به حرکت پیش رونده سوق دهیم. با این کار ادامه راه بسیار آسان می‌شود البته ممکن است برای نسل‌ها طول بکشد. بنابراین شهردار تهران باید توانایی انجام این کار را داشته باشد و مورد حمایت دولت و حاکمیت باشد.
سادات نیا اضافه کرد: همچنین باید یکسری اصول را که انحراف پیدا کرده‌اند، اصلاح شوند. برای مثال، همه می‌دانیم که شهر تهران ظرفیت این همه وسیله نقلیه را ندارد و عمده ماشین‌ها تک سرنشین‌اند. شهرداری می‌تواند با اولویت قرار دادن حمل و نقل عمومی این موضوع را تعدیل کند. از سوی دیگر تولیدکننده‌های خودرو نیز باید به این مساله ورود پیدا کنند.
وی با اشاره به اینکه مدیریت یکپارچه از نیازهای مهم شهر تهران است، تصریح کرد: اکنون مدیریت شهر به شکل ملوک الطوایفی است و هر سازمان قانون خودش را داشته و به دنبال منافع خودش است. فقط یک مدیریت یکپارچه است که می‌تواند شهر را انتظام ببخشد. همچنین طی دوره‌های گذشته بسیاری از مناقصه‌ها و مزایده‌های پروژه‌ها صوری بود و بسیاری از رانت‌های شهرداری سودهای کلان بردند. بنابراین مبارزه با فساد و رانت خواری باید در دستور کار شهردار بعدی قرار گیرد. باید یک سیستم سلامت توزیع پروژه‌ها و نظارت بر آنها با تکیه بر اندیشه‌سازان آینده داشته باشد.
افشانی گزینه مناسبی برای شهرداری است
وی در پاسخ به اینکه از بین دو نامزد اصلی شهرداری کدام یک برای تصدی این سمت مناسب‌ترند، عنوان کرد: من شناخت نسبی از آقای افشانی دارم و معتقدم افشانی به دلیل پاکدستی و سالم بودن و نیز تجربه کار اجرایی داشتن می‌تواند گزینه مناسبی برای شهرداری تهران باشد و امیدوارم بتواند نظر موافق اعضای شورای شهر را جلب کند.
فریور صدری دیگر کارشناس شهری نیز در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه شهردار تهران باید قوی، تصمیم‌گیر و پاکدست باشد، گفت: واضح است که شهردار باید با مسائل شهری نیز آشنایی داشته باشد. همه این خصوصیات در یک نفر وجود ندارد و نامزدهای شهرداری نیز هر یک بخشی از این ویژگی‌ها را دارند.از این رو، باید بیشتر از متخصصان شهری استفاده کنند. در این صورت می‌توانند موفق شوند.
این کارشناس شهری معتقد است، مبارزه با فساد یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید مورد توجه شهردار آینده قرار بگیرد. فساد گریبانگیر تمام سازمان‌ها و نهادهای کشور است و در شهرداری نیز به‌شدت وجود دارد، در نتیجه کسی که بتواند در این راستا فعالیت جدی داشته باشد بخش بزرگی از مشکلات شهر را حل کرده است. البته نباید مافیای فساد را در این راه از نظر دور داشت و قطعا کار آسانی نخواهد بود.
