صحبت‌ها درباره رتبه‌بندی معلمان در اواخر دولت دهم شروع شد، طرحی که یکی از نظام‌های فرعی ۱۴ گانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش محسوب می‌شود و قرار بود بر اساس آن صلاحیت‌های حرفه‌یی معلمان ارزیابی شده تا علاوه بر آنکه عدالت در پرداخت حقوق آنها رعایت می‌شود، با ایجاد یک فضای رقابتی، انگیزه معلمان برای ادامه فعالیت هم بیشتر شود اما این طرح از همان ابتدا با مشکلاتی رو به رو شد که نتیجه چنین وضعیتی کار را به آنجا کشاند که تا امروز خبری از اجرای این طرح نبود و صحبت از اجرا شدن نظام رتبه‌بندی معلمان با چاشنی اما و اگر همراه بود. اگرچه هیات دولت نظام رتبه‌بندی معلمان را در سال ۹۲ تصویب و اجرای آن را طی ۴ مرحله و در طول سه سال مقرر کرد اما فاز نخست این طرح در سال 1394 بطور محدود اجرا شد و در در روزهای پایانی سال 94 دولت اعلام کرد قصد دارد با بودجه‌یی معادل ۳۵۰۰ میلیارد تومان در سال ۹۵ فاز دوم آن را اجرایی کن با وجود این در شرایطی که در پایان مهلت قانونی تعیین شده از سوی مجلس برای اجرایی شدن این طرح هستیم، شهریور امسال، محمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش، اعلام کرد نظام رتبه‌بندی معلمان در دولت دوزادهم عملیاتی می‌شود. بطحایی چند روز بعد از این اظهارنظر بیان کرد کانون‌های سنجش صلاحیت حرفه‌یی مقدمه‌یی برای تشکیل سازمان نظام معلمی است واین سنجش از مدیران آغازمی شود، حال خبرها حکایت از آن دارد که قرار است با اجرای آزمایشی نظام سنجش صلاحیت حرفه‌یی مدیران تا پایان اسفند امسال، نخستین گام‌ها برای اجرایی طرحی که در دولت دهم تدوین شد برداشته شود.
نظام رتبه‌بندی جدید
اجرای آزمایشی نظام سنجش صلاحیت حرفه‌یی مدیران، در حالی است که در زمان وزارت فخرالدین دانش آشتیانی در آموزش و پرورش، تغییراتی در نظام رتبه‌بندی ایجاد شد. مرداد امسال، احمد عابدینی، معاون دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، درباره جزییات این تغییرات، اعلام کرد: «دانش آشتیانی وزیر آموزش و پرورش ۹ کارگروه تشکیل دادند که یکی از کارگروه‌ها مربوط به رتبه‌بندی و دیگری نظام معلمی بود. نظام معلمی تدوین شده است و نظام رتبه‌بندی هم مراحل نهایی خود را طی می‌کند. تفاوت این نظام رتبه‌بندی با رتبه‌بندی که در سال‌های گذشته اجرا شده در این است که طرح رتبه‌بندی را در کنار سنجش صلاحیت مورد توجه قرار دادیم و تمام تلاش بر این بود تا محتواها مبتنی بر مفاهیم و راهکارهای سند تحول بنیادین باشد.»
اظهارات عابدینی در حالی است که آبان امسال علی الهیار ترکمن، معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش، باز هم خبر از تنظیم لایحه رتبه‌بندی جدید داد و اعلام کرده بود از سال ۹۴ تاکنون ۶۱۰۰ میلیارد تومان بابت اجرای طرح رتبه‌بندی اولیه پرداخت شده است.
الهیار ترکمن درباره جزئیات این خبر می‌گوید: «در قانون برنامه ششم توسعه مکلف شده‌ایم، تا مرحله کامل‌تری را در قالب لایحه رتبه‌بندی به مجلس شورای اسلامی ارائه دهیم. ر تبه‌بندی که در حال حاضر اجرا می‌شود بر اساس رتبه ارشد، خبره و عالی است. ممکن است در رتبه‌بندی جدید، رتبه‌های دیگر نیز اضافه شود که براساس قانون اجرا خواهیم کرد.»
یک گام عملی
صحبت از تغییر و تحول در نظام رتبه‌بندی و تدوین نظام رتبه‌بندی جدید در حالی است که روز گذشته حسین صادقی، رییس اداره برنامه‌ریزی سنجش صلاحیت‌های حرفه‌یی منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش از اجرای آزمایشی نظام سنجش صلاحیت حرفه‌یی تا پایان اسفند امسال خبر داد تا در نهایت پس از تغییرو تحولات پی در پی یک گام عملی در راستای نظام رتبه‌بندی معلمان برداشته شود. صادقی درباره جزئیات این خبر می‌گوید: «از زمان آغاز طراحی و تدوین این نظام در مرکز برنامه‌ریزی، تاکنون بیش از 25 جلسه کارشناسی با حضور خبرگان نظام تعلیم و تربیت و منتخبی از مدیران مدارس و مناطق آموزش و پرورش استان‌های مختلف، تشکیل و نتایج قابل توجهی به دست آمده است و در حال حاضر گام‌های نهایی خود را سپری می‌کند و انتظار می‌رود تا پایان اسفندماه سال جاری، بستر لازم برای اجرای آزمایشی آن فراهم آید.»
او افزود: «آنچه از پیش‌نویس این طرح بر می‌آید، این است که مدیران مدارس از سه منظر شایستگی‌ها و صلاحیت‌های عمومی، پایه و حرفه‌ای (تخصصی) مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته در صورت کسب امتیاز لازم، گواهینامه شایستگی در سطوح مختلف را دریافت خواهند کرد که مبنای رتبه‌بندی آنها قرار خواهد گرفت. شایستگی‌هایی که مورد انتظار طراحان این نظام است برگرفته از «شرح وظایف پست مدیر مدرسه در دوره‌های مختلف تحصیلی»، «برنامه درسی ملی»، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، «آیین‌نامه‌های آموزشی، مالی، تربیتی و اجرایی مدارس» و دیگر اسناد تحولی بوده است.»
به گفته صادقی توجه به تنوع مدارس، شرایط اقلیمی و بومی و منطقه‌یی و واقعیت‌های موجود آموزش و پرورش را نیز می‌توان از دیگر استلزامات طراحی این نظام برشمرد.
او با اشاره به اینکه اغلب همکاران ما، مرزی میان نظام سنجش صلاحیت‌های حرفه‌یی منابع انسانی و دیگر نظام‌های وابسته به این طرح قائل نیستند؛ لذا یادآوری این نکته ضروری است که نظام رتبه‌بندی حرفه‌یی معلمان و نظام پرداخت یا جبران خدمات، متفاوت از نظام سنجش صلاحیت‌های حرفه‌یی بوده و به عبارتی هر یک، نتایجی از استقرار این نظام‌اند. به عبارتی نظام سنجش صلاحیت‌های حرفه‌یی مدیران، مجموعه‌یی سازوار، شامل ساختار، تشکیلات، قوانین و مقررات، ملاک‌ها و معیارها و فرآیندهای مدون و مرتبط است که با گردآوری شواهد و مستندات تدوین شده، مراتب شایستگی‌های مدیران را از ابعاد گوناگون مورد سنجش و تایید قرار می‌دهد.
رییس اداره برنامه‌ریزی سنجش صلاحیت‌های حرفه‌یی منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش با اشاره به اینکه هدف کلی استقرار این نظام، ارتقای کیفیت نظام مدیریت و راهبری در آموزش و پرورش با رویکرد شایستگی محوری است و اگرچه منجر به ترمیم حقوق بر اساس شایستگی‌های کسب شده می‌شود ولی با این همه نباید آن را ابزاری برای ارتقای معیشت و جهش حقوقی دانست تاکید کرد: انتظار می‌رود با اجرای صحیح این نظام بتوانیم مدیران مدارس را برای مداخله و بهسازی سازمان یافته فرآیندهای اداره مدرسه توانمندتر کنیم و با ایجاد روحیه خودباوری وخوداتکایی در مدیران مدارس با تاکید بر استفاده هوشمندانه و حداکثری از ظرفیت‌ها و فرصت‌های درون مدرسه‌یی و برون مدرسه‌ای، ضمن ارتقای سلامت اداری مدرسه، با تاکید بر خودکنترلی وخود ارزیابی ارکان مدرسه، از برنامه درسی ملی صیانت کنیم.
