تغییر و تفاوت نسل، سال‌هاست که خودنمایی می‌کند، کودکان و نوجوانان امروز، به واسطه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، توانایی تجزیه و تحلیلشان از مسائل بیشتر از نسل‌های قبلشان است اما این میان آموزش و پرورش همگام با این تغییرات پیش نرفته است. بارها از سوی کارشناسان شنیده می‌شود که سیاست‌های این وزارتخانه منطق با نیاز دانش‌آموزان امروزی نیست. دانش‌آموزانی که هر لحظه درمقابل بمب‌باران اطلاعات و اخبار هستند و سرعت تجربه شان چندین گام جلوتر از نهادی است که مسوولیت آموزش آنها را بر عهده دارد، وزارتخانه‌یی که مسوولیت آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان را برعهده دارد، چنان از قافله عقب مانده که آموزه‌هایش ربط به نیاز دانش‌آموز امروزی ندارد.
این موضوعی است که مسوولان وزارت آموزش و پرورش خود به آن اذعان داشته و معتقدند شکاف بین جامعه ومدرسه باید کم شود. در این راستا صحبت از سند تحول بنیادین می‌کنند که سال‌ها وقت و بودجه آموزش و پرورش کشور برای تدوینش صرف شد تا نقشه راهی باشد برای برنامه‌ریزی هر چه بهتر در راستای پیشرفت آموزش و پرورش با این وجود در حالی که مسوولان این سند را ضامن کاهش فاصله میان مدرسه و جامعه می‌دانند، کارشناسان آموزشی معتقدند محتوای آن قدیمی‌تر ازآن است که بتواند آموزش و پرورش را رو به جلو حرکت دهد.
تاکید مسوولان بر سند تحول بنیادین
تغییرات نسلی و شکاف میان جامعه و مدرسه، موضوعی است که در چند ماه اخیر، وزیر آموزش و پرورش، به آن اشاره کرده است. محمد بطحایی، 14 دی امسال، درباره این موضوع گفت: «آموزش وپرورش، امروز برای جامعه و مردم مهم نیست و همین امر سبب مهم نبودن آن، برای مسوولان است وبین مردم و آموزش وپرورش فاصله افتاده است. تازمانی که آموزش وپرورش جایگاه خود را در جامعه پیدا نکند مشکلات امروز ما ادامه پیدا خواهد کرد. جامعه امروز احساس نیاز به آموزش وپرورش ندارد بنابراین برای رفع این مشکل باید فاصله آموزش وپرورش وجامعه را کاهش دهیم.» او بار دیگر در نشست مقدماتی صاحب نظران علوم تربیتی که با هدف کاهش فاصله میان واقعیت‌های موجود در جامعه و آموزش و پرورش و هماهنگی و همخوانی بیشتر نظام آموزشی با اقتضائات جدید و تغییرات نسلی و فرهنگی، روز گذشته برگزار شد، درباره این موضوع هشدار داده و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را ضامن حل این شکاف دانست. بطحایی بیان کرد: «با طراحی برنامه‌هایی باید فاصله بین آموزش و پرورش با جامعه را کاهش دهیم و در این راستا عکس العمل‌های به موقع آموزش وپرورش در حوادثی که پیش می‌آید و همچنین حساسیت بالا در برابر مسائل مرتبط با آموزش وپرورش لازم است.»
این میان مهدی نوید ادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش پرورش هم معتقد است راه‌حل رفع شکاف عمیقی که میان بستر آموزش و پرورش با جامعه وجود دارد، تغییر مسیر آموزش و پرورش در راستای سیاست‌های سند تحول بنیادین است. او می‌گوید: «ایجاد باور در جامعه برای اجرای سند ضروری است زیرا اگر جامعه ضرورت تحول را باور کند والدین خود متقاضی تغییر می‌شوند و این امر ما را بیش از پیش به اجرای سند ترغیب می‌کند.»
افکار قدیمی تصمیم‌گیران آموزش و پرورش
بر خلاف تاکید مسوولان آموزش و پرورش بر اینکه سند تحول بنیادین نجات‌دهنده آموزش و پرورش ایران است، کارشناسان آموزش معتقدند این سند قدیمی‌تر از آن است که بتواند پاسخگوی نیازهای نسل امروز باشد. محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و پرورش درباره این موضوع به تعادل می‌گوید: «سند تحول بنیادین یک سند کلی است اما در بحث شکاف موجود میان بدنه اموزش و پرورش با جامعه، موضوع مهم این است که توجه کنیم آنچه سبب بروز چنین وضعیتی شده، شکاف در تفکرات میان مسوولان و جامعه است. افکار و رفتار مسوولان آموزش و پرورش با جامعه شکاف دارد. اگرچه وزیر آموزش و پرورش و سایر مسوولان این دستگاه با این شکاف‌ها آشنا هستند اما فشارهای فراسازمانی خارج از بدنه وزارت آموزش و پرورش وجود دارد که سبب می‌شود تغییرات انجام نشود.»
او می‌افزاید: «از طرف دیگر بخشی از شرایط موجود که باعث بروز چنین شکافی شده، مسائلی است که در حیطه اختیارات این وزارتخانه قرار ندارد. در همین سند تحول بنیادین که به اعتقاد برخی کارشناسان آموزشی، به اندازه کافی به روز نیست هم مسائلی وجود دارد که متن جامعه اجرای آنها را نمی‌پذیرد و زیرساخت‌های لازم برای تحقق آنها وجود ندارد. بنابراین شکاف موجود میان آموزش و پرورش و جامعه را نمی‌توان بطور کلی به سند بالادستی ربط داد یا گفت وزارت آموزش و پرورش برای حل آن اقدامی نمی‌کند، بلکه این شکاف به تفکر افرادی بر می‌گردد که در تدوین سیاست‌های اموزش و پرورش نقش دارند، افرادی که خارج از بدنه آموزش و پرورش و دولت هستند.»
نیک نژاد معتقد است فضای مجازی سرعت حرکت جامعه را افزایش داده در حالی که آموزش و پرورش همپای این تغییرات پیش نرفته است. او می‌گوید: «لایه‌های اجتماعی با کمک فضای مجازی جلوتر رفته در حالی که آموزش‌ها ما هنوز به شیوه سنتی است. فضای مجازی در همه جای دنیا آموزش را متحول کرده و آموزش‌های غیر رسمی را گسترش داده است اما در ایران به جای استفاده از این ظرفیت فقط مشکلات بیشتر شده چرا که به درستی برای آن برنامه‌ریزی نکرده‌ایم.»
سند تحول بنیادین نیاز به بهسازی دارد
این کارشناس آموزش راه‌حل رفع مشکل شکاف میان جامعه و آموزش و پرورش را در داشتن یک نقشه راه می‌داند اما به گفته او سند تحول بنیادین نقشه مناسبی نیست. نیک نژاد معتقد است: «آموزش و پرورش در ایران نزدیک به 100 سال بدون برنامه جلو رفته و وضعیتی که اکنون شاهدش هستیم نتیجه همین بی‌برنامه بودن است. سند تحول که قرار بود نقشه راه باشد پر از تناقض است.
اگر واقعا می‌خواهیم این وضعیت را سامان دهیم باید پژوهش جدی روی علل و عوامل آن انجام شود. پژوهشی که حاصل کار پژوهشگران واقعی باشد نه پژوهشگران وزارت آموزش و پرورش که افکارشان قدیمی است. در کنار آن باید از پژوهش‌های بین‌المللی استفاده کرده و تجربه کشورهای دیگر را هم مورد توجه قرار دهیم. سند تحول بنیادین نیاز به بهسازی دارد، اگر امکان بهسازی آن نیست باید یک سند راهبردی تدوین شود که منطبق با شرایط روز باشد.»
