گروه اقتصاد اجتماعی|
آلودگی هوای تهران، هر روز شدیدتر می‌شود، سرمای هوا هم مزید بر علت شده و با بروز پدیده وارونگی دما، وخامت اوضاع را چند برابر کرده است. آسمان غبار آلود پایتخت، هر روز به سلامت مردم لطمه می‌زند اما این میان، انگار مسوولان در اعداد و ارقامی که از آلایندگی منابع مختلف اعلام می‌کنند، به اتفاق نظر نرسیده‌اند. روز گذشته عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، سهم خودروهای سواری در آلودگی هوای تهران را تنها سه درصد اعلام کرد و کامیون‌ها و اتوبوس‌های فرسوده را متهم ردیف اول آلودگی هوای پایتخت دانست، اگرچه همگان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که تردد کامیون‌ها و اتوبوس‌های دیزلی که فیلتر دوده هم ندارند، سهم بسیاری در آلوده کردن هوای تهران دارد، اما سهم سه درصدی برای خودروهای سواری که هر روز هم تعدادشان در شهر بیش از قبل می‌شود، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.
کلانتری در حاشیه جلسه هیات دولت درباره وضعیت آلودگی هوای تهران بیان کرد: «در حال حاضر ۳ هزار و ۴۰۰ اتوبوس شرکت واحد به اضافه ۴۰ هزار کامیون فرسوده در سطح شهر تردد می‌کنند. بیشترین وارونگی هوا مربوط به همین کامیون‌های فرسوده است و سواری‌ها در این آلودگی تنها حدود ۳ درصد نقش دارند. وقتی که ۶۷ درصد آلودگی تهران مربوط به ۳ هزار و ۴۰۰ اتوبوس شرکت واحد است که شهردار می‌گوید من نمی‌توانم از رده خارج کنم، ملت در خیابان‌ها می‌مانند. اما جلوی کامیون‌ها را می‌توان گرفت، استاندار قول داده است به محض اینکه هوا ساکن شد، جلوی ورود این کامیون‌ها به شهر را بگیرد و فعلا تنها راه همین است.»
اظهارنظر رییس سازمان محیط زیست کشور در حالی است که او بطور مشخص اعلام نکرده است که این سهم سه درصدی شامل کدام یک از پارامترهای آلاینده هوا می‌شود چرا که در بحث آلودگی هوا، پارامترهای مختلفی دخالت دارند، از جمله آنها می‌توان به انتشار مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، دی اکسید ازت، ذرات معلق و... اشاره کرد. محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران، درباره این موضوع به تعادل می‌گوید: «باید مشخص شود رقم‌های ارائه شده مربوط به کدام پارامتر است، اعداد و ارقام، مورد به مورد با هم تفاوت دارد. با توجه به آمارهای موجود، احتمالا منظور آقای کلانتری از سهم سه درصدی خودروهای سواری در آلودگی هوا، مربوط به ذرات معلق بوده است.»
سیاهه‌ای که خود گواه ماجراست
برای مشخص شدن سهم هر یک از آلاینده‌های ثابت و متحرک در به وجود آمدن آلودگی هوای شهر تهران، شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری، سیاه انتشار را در سال 1394، منتشر کرد. در این سیاهه منابع آلاینده اصلی شهر تهران در دو دسته «منابع متحرک» که شامل خودروهای سواری، تاکسی، موتورسیکلت، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس واحد، سایر اتوبوس‌ها و کامیون می‌شود و «منابع ساکن» که عبارتند از صنایع آلاینده، نیروگاه‌ها و پالایشگاه، ترمینال‌های شهری (پایانه‌های اتوبوسرانی، فرودگاه، راه‌آهن)، جایگاه‌های سوخت‌رسانی و منابع خانگی و تجاری، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
بر اساس این سیاهه انتشار مشخص شد که سهم منابع ساکن و متحرک در تولید آلاینده‌های گازی به ترتیب برابر 15 و 85 درصد است و این سهم در تولید ذرات معلق به ترتیب 30 و 70 درصد به دست آمده است. در منابع متحرک، کامیون‌ها، اتوبوس‌های سرویس ادارات، اتوبوس‌های شرکت واحد، موتورسیکلت و مینی‌بوس‌ها مهم‌ترین منابع تولید ذرات هستند در حالی که نیروگاه، پالایشگاه و صنایع، اصلی‌ترین منابع تولید ذرات در منابع ساکن هستند. بر اساس این سیاهه باید توجه داشت، «آلاینده‌های گازی» و «ذرات خروجی از اگزوز خودروها»، هر دو در غلظت ذرات معلق جو سهم دارند. گازهای آلاینده خروجی اگزوز خودروها در جو به ذرات معلق تبدیل می‌شوند و به همین دلیل است که خودروهای بنزین سوز با اینکه ذرات کمی تولید می‌کنند، با تولید گازهای آلاینده غیر مستقیم باعث افزایش غلظت ذرات معلق در جو می‌شوند.
سهم 49 درصدی سواری ها
اظهارنظرهای مسوولان محیط زیست در حالی است که حسین شهبازی، مدیر واحد پیش‌بینی و مدل‌سازی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره به «تعادل» گفت: باید توجه داشت که آلاینده‌های گازی و ذرات خروجی از اگزوز خودروها هر دو در غلظت ذرات معلق جو سهم دارند. گازهای آلاینده خروجی اگزوز خودروها در جو به ذرات معلق تبدیل می‌شوند و به همین دلیل است که خودروهای بنزین سوز با اینکه ذرات کمی تولید می‌کنند با تولید گازهای آلاینده بطور غیرمستقیم باعث افزایش غلظت ذرات معلق در جو می‌شوند. باید دانست که خودروهای سواری شخصی و وانت، 49 درصد کل آلاینده‌های گازی شهر را تولید می‌کنند. همچنین موتورسیکلت‌ها و تاکسی‌ها به ترتیب با 18 و 14 درصد، از دیگر عوامل اصلی تولید آلاینده‌های گازی شهر تهران هستند.
او افزود: «طی چند سال گذشته اقدامات مناسبی برای کاهش آلودگی هوا آغاز شده است که طرح LEZ (محدوده کم آلاینده) از جمله آنهاست که در صورت اجرای کامل و بی‌نقص آن تاثیر چشمگیری بر کاهش آلودگی هوا خواهد گذاشت. طبق قوانین جدید خودروهای فاقد معاینه فنی هر ۲۴ ساعت یک بار ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوند. طبیعی است که اگر خودروهای فاقد معاینه فنی وارد شهر نشوند؛ کمک بسیاری به کاهش تولید آلودگی خواهند کرد بنابراین شهروندان می‌توانند با مراجعه به‌موقع به مراکز فنی در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشند.
شهبازی با اشاره به قانون منع پلاک‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری از مهرماه ۹۵ تاکید کرد: اجرای برخی قوانین و تصمیمات مصوب از جمله ممنوعیت تولید موتورسیکلت‌های کاربراتوری - که حدود ۸ برابر یک خودرو آلودگی تولید و وارد جو می‌کنند- در درازمدت بر کاهش آلودگی هوا تاثیر جدی خواهد داشت، همانطور که منع تولید خودروهای کاربراتوری در گذشته به مرور منجر به کاهش غلظت مونوکسید کربن که سال‌ها معضل اصلی آلودگی هوای شهر تهران بود، به زیر حد استاندارد در پایتخت شد.
وی با بیان اینکه طی چند سال گذشته راهکارهای قانونی برای حل و فصل این معضل پیش‌بینی شده است، گفت: قانون نصب فیلتر دوده روی وسایل نقلیه دیزلی به عنوان یکی از این قوانین بر کاهش ذرات معلق تا حد قابل توجهی اثرگذار است چراکه سهم عمده ذرات معلق در تهران ناشی از مینی‌بوس‌های فرسوده، اتوبوس‌های ناوگان شرکت واحد و سایر اتوبوس‌ها و کامیون‌ها است که در زمره وسایل دیزلی قرار می‌گیرند. متاسفانه خودروهای دیزلی بسیار فرسوده که به دلیل مسائل ایمنی در خارج از شهر اجازه تردد ندارند، اجازه ورود به شهر را دارند و فعالیت می‌کنند.
