ریحانه جاویدی |
کارون دیگر آن کارون سابق نیست. تکیده و بی‌جان، کم آب و آلوده، کم خروش و آرام به رفتن ادامه می‌دهد تا هنوز هم از باقی مانده‌هایش خوزستان و استان‌های اطراف را سیراب کند اما هر از چندی طرح‌های انتقال آب به جانش زخم می‌زنند و رمقش را می‌کشند. اگرچه چند سالی می‌شد صحبت از طرح انتقال آب سد ونک به رفسنجان، نبود اما انگار آتش زیر خاکستری شده بود که با تغییر مدیریت در دولت دوازدهم بار دیگر شعله گرفت. این‌بار قرار است آب کارون را به رفسنجان ببرند تا باغ‌های پسته را آبیاری کنند حال انکه بر‌اساس معیارهای جهانی، پروژه‌های انتقال آب فقط با هدف تامین نیازهای شرب اجرا می‌شوند.
نخستین حرف و حدیث‌ها از انتقال آب سد ونک به رفسنجان، به سال 1384 باز می‌گردد اما آن زمان با دستور رییس دولت اصلاحات، طرح متوقف شد. حال پس از گذشت بیش از یک دهه، مجوز انتقال آب از این سد به رفسنجان با دستور عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست، صادر شد تا به موجب آن سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب از سرشاخه‌های کارون به دشت‌های کشاورزی رفسنجان منتقل شود. این در حالی است که ظرفیت ذخیره و نگهداری تعداد پنج سد موجود روی این رودخانه برابر ۱۴ میلیارد مترمکعب است در حالی که آورد آبی کارون در سال‌های اخیر با کاهش شدید رو به رو بوده بطوری که از ۲۷ میلیارد مترمکعب سالانه به ۹ میلیارد مترمکعب رسیده است. با این وجود صدور مجوز انتقال آب از سد ونک به رفسنجان، موجی از انتقادها را به همراه داشت، فعالان محیط زیست از یک سو و نمایندگان مجلس از سوی دیگر به مقابله با این اتفاق پرداختند، تا جایی که روز گذشته در جریان جلسه شورای اداری استان خوزستان، نمایندگان مردم این استان با رییس سازمان حفاظت محیط زیست درگیر شده و جلسه را ترک کردند.
جواد کاظم‌نسب الباجی، نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی، یکی از نمایندگان منتقد به عملکرد کلانتری است که در حاشیه جلسه شورای اداری در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور توجهی به وضعیت ریزگردها در استان خوزستان و خشک شدن تالاب‌ها و نخلستان‌های این استان ندارد. آقای کلانتری به‌جای انجام وظیفه اصلی خود، اعلام کرده که در خوزستان آب به اندازه کافی وجود دارد و می‌توان نسبت به انتقال آن اقدام کرد. آلایندگی‌های نفت و نیشکر از نگاه آقای کلانتری دور مانده و در حال جفا کردن به حق خوزستان است.»
از طرف دیگر، مجید ناصری‌نژاد، نماینده شادگان در مجلس هم در حاشیه این جلسه در شرایطی که خواهان عزل عیسی کلانتری از سمت خود شد، گفت: در استان خوزستان واقعا در زمینه آب در مضیقه هستیم و بحث انتقال آب خط قرمز خوزستان است. آقای کلانتری با صراحت تمام و اصرار گفت، خوزستان مشکل آب ندارد ولی مشکل مدیریت آب دارد در حالی که این حرف آقای کلانتری کاملا غلط است و همه به وضوح می‌بینند که مشکل جدی آب داریم و همه تالاب‌ها، نخلستان‌ها و دشتستان‌های ما مشکل دارند و مردم گرفتار هستند. قاسم ساعدی، نماینده دشت آزادگان و هویزه هم یکی دیگر از منتقدهاست، او معتقد است رییس سازمان حفاظت محیط زیست با یک لابی پشت پرده سیاسی مجوز انتقال انتقال آب خوزستان را صادر کرده است و در تاریخ سازمان حفاظت محیط زیست، صدور مجوز انتقال آب نداشته‌ایم، چون تالاب‌ها و رودخانه‌های خوزستان خشک هستند.
تصمیم‌گیری خلاف مصلحت خوزستان
نماینده مسجدسلیمان هم با بیان اینکه نامه رییس سازمان حفاظت محیط زیست در بحث انتقال آب خلاف مصلحت خوزستان است، گفت: «ما خجالت می‌کشیم که هر روز اعلام می‌کنند امروز میزان گرد و غبار موجود در هوای شهرهای خوزستان چندین برابر حد مجاز است ولی مسوولان با سربلندی به خوزستان بیایند و در نهایت چنین تصمیمی برای انتقال آب بگیرند.»
علی‌عسگر ظاهری افزود: «نامه رییس سازمان حفاظت محیط زیست خلاف مصلحت خوزستان است؛ انتظار ما این است که رییس‌جمهور و آقای جهانگیری پیام‌رسان خوزستان باشند و نسبت به لغو این تصمیم اقدام کنند و مطمئن باشند نمایندگان خوزستان با چنین تصمیماتی که با زندگی مردم بازی می‌کنند، اصلا موافق نبوده و هیچ رضایتی ندارند.»
نماینده ایذه در مجلس هم با انتقاد از بردن صنایع فولاد و پتروشیمی به مناطق کویری و تامین نیاز آب آنها از خوزستان، تصریح کرد: با این وضعیت به مناطق خود خوزستان با بشکه و تانکر آبرسانی می‌کنند و این وضعیت جای خجالت دارد.
هدایت‌الله خادمی در حاشیه جلسه شورای اداری خوزستان در جمع خبرنگاران بیان کرد: نامه صدور مجوز انتقال آب از سد ونک نشان داد که به صورت هدفمند و سازمان‌یافته به مردم خوزستان آسیب می‌زنند. آب خوزستان را برای تفریحات آبی، باغداری، کشاورزی و صنعت فولاد، پتروشیمی و غیره می‌برند. در حالی که تالاب‌های هورالعظیم، شادگان و میانگران همه خشک و منبعی برای وقوع پدیده ریزگردها در استان خوزستان شده‌اند.»
وی ادامه داد: یک‌هزار و ۹۸۰ میلیارد تومان بودجه جاده‌های ایران بوده ولی تنها ۶۵ میلیارد تومان آن یعنی ۲۳ هزارم درصد کل بودجه را به خوزستان اختصاص داده‌اند؛ حتی از سهم بودجه راه‌آهن نیز صفر تومان به استان خوزستان اختصاص یافته است. وقتی مردم خوزستان بدون هیچ خواسته‌یی اعلام می‌کنند که «اگر هوا نداریم ولی هواتو داریم»، نتیجه‌اش این بی‌مهری می‌شود.»
ضد و نقیض‌های کلانتری
با وجود تمام این اعتراض‌ها پاسخ کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست تنها یک چیز بود، «خوزستان مشکل آب ندارد.» حال آنکه کمبود آب در خوزستان بر کسی پوشیده نیست، تالاب‌ها در این استان یکی پس از دیگری خشک می‌شوند و ریزگردهای باقی مانده از آن به چشم مردم می‌رود. تابستان امسال بود که بحران آب در شهرهایی مانند دهدز کار را به جایی رساند که توزیع آب با تانکر در شهر انجام شد و بعد از آن عبدالله حسینی، مدیرکل امور روستایی و شوراهای استانداری خوزستان، اعلام کرد: «در روستاها به لحاظ کمی آب هست اما کم وجود دارد، و بعضا مشاهده شده روستایی تنها بین 3الی 4 ساعت آب دارد.» از طرف دیگر مهر امسال، شکراله سلمان‌زاده، رییس مرکز بهداشت خوزستان، ب یان کرد به دلیل کمبود آب آشامیدنی در خوزستان، نوع A هپاتیت‌های حاد در این استان شایع شده است. کمبود آب، صنایع استان خوزستان را هم درگیر کرده است تا جایی که اخلاق محمدیان، مدیرعامل شرکت شهرهای صنعتی خوزستان، یک ماه پیش کمبود آب به وی‍ژه در فصل تابستان را بزرگ‌ترین مشکل واحدهای صنعتی این استان دانست. با این وجود کلانتری همچنان معتقد است خوزستان کمبود آب ندارد و مصرف آب در کشت و صنعت خوزستان بالاست. در حالی که او از زمان شروع به کار خود بارها درباره بحران آب سخنرانی کرده و آن را بزرگ‌ترین مشکل کشور دانسته است حال چگونه ممکن است که خوزستان که بیشترین آمار خشک شدن تالاب‌ها را به خود اختصاص داده مشکل کمبود آب نداشته باشد.
