ریحانه جاویدی |
تاکنون اقدامات بسیاری در راستای حل معضل آلودگی هوای ایران انجام شده اما در عمل گشایشی در آسمان تیره و تار شهرهای صنعتی و آلوده کشور از جمله تهران، حاصل نشده و تماشای آبی آسمان همچنان یک رویای شیرین برای پایتخت نشینان محسوب می‌شود. اگرچه تهران در تمامی روزهای سال هوای چندان سالم و دلپذیری ندارد اما با شروع فصل سرد و شدت گرفتن میزان آلودگی، اوضاع وخیم‌تر شده و به موازات افزایش حجم آلودگی، رقابت میان مسوولان بر سر صحبت پیرامون این موضوع هم افزایش پیدا می‌کند. دستگاه‌های مختلف، حل مشکل آلودگی هوا را به گردن یکدیگر می‌اندازند، نمایندگان مجلس، شهرداری را مقصر می‌دانند، شهرداری و شورای شهری‌ها توپ را به زمین سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌اندازند و در نهایت مردم باید منتظر بارندگی‌ها بمانند تا از حجم آلودگی هوای پایتخت کم شده و بتوانند نفس بکشند. این در حالی است که پای ژاپنی‌ها هم به مطالعه پیرامون معضل آلودگی هوای شهر تهران باز شده و آنطور که مدیرکل محیط زیست استان تهران می‌گوید، طبق مطالعاتی که با همکاری موسسه جایکا (دفتر سازمان همکاری‌های ژاپن) در مورد منابع انتشار آلودگی هوا انجام شد، سهم منابع ثابت در آلودگی هوای تهران ۳۰ درصد و سهم منابع متحرک ۷۰ درصد اعلام شده است.
شهرداری آدرس را اشتباه آمده است
چندی پیش زهرا نژاد بهرام، عضو شورای شهر تهران، از عملکرد سازمان محیط زیست در ارائه نکردن برنامه کوتاه‌مدت برای کاهش آلودگی هوای تهران انتقاد کرده بود که واکنش محیط زیستی‌ها را به همراه داشت. به دنبال انتقاد نژاد بهرام، مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست، با اشاره به اینکه شورای شهر تهران باید در حیطه وظایف سازمان محیط زیست توقع داشته باشد، گفت: «شورا نمی‌تواند تقاضای ارائه برنامه از سازمان محیط زیست برای کاهش آلودگی هوای تهران داشته باشند بلکه برعکس این سازمان محیط زیست است که باید برنامه کاهش آلودگی هوا را از شورای شهر تهران دریافت کند. شورای شهر وظیفه خود را به گردن سازمان‌های دیگر می‌اندازد، در حالی که باید به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد شهرداری از این دستگاه بخواهد برنامه اجرایی خود را برای کاهش آلودگی ارائه دهد. این اظهارات نشان می‌دهد که شورا آدرس را اشتباه آمده است. »
معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه وظیفه محیط زیست هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی است، تصریح کرد: 16 دستگاه اجرایی در مورد آلودگی هوا و ترافیک مسوولیت دارند و سازمان محیط زیست مکلف است؛ هماهنگی بین این دستگاه‌ها را فراهم کند. سازمان محیط زیست در دولت دوازدهم برای ایجاد این هماهنگی، تاکنون دو جلسه برگزار کرده است که یکی جلسه کمیته ملی کاهش آلودگی هوا است که در سازمان محیط زیست برگزار شده و دیگری جلسه‌یی است که در نهاد ریاست‌جمهوری برگزار کرده‌ایم. وی تاکید کرد: طی دو هفته گذشته وظایف و کارنامه عملکردی دستگاه‌های مختلف را در زمینه کاهش آلودگی هوا احصاء و گزارش آن را برای معاون اول رییس‌جمهور ارسال کردیم. به عبارت ساده‌تر مشخص کردیم که هر یک از دستگاه‌ها چه مسوولیت‌هایی در حوزه آلودگی هوا دارند و به کدام وظایف خود عمل کرده و به کدامیک عمل نکرده‌اند
کمبود بودجه بهانه است
واقف نبودن هر یک از دستگاه‌های مرتبط با بحث آلودگی هوا به مسوولیت و سهم خود در حل این معضل، یکی از دلایلی است که سبب شده تاکنون گره‌یی از آسمان تیره و تار تهران باز نشود، از طرف دیگر کمبود بودجه مانند بسیاری از مسائل دیگر درباره آلودگی هوا هم رخ نمایی می‌کند. در حالی که به گفته تجریشی، بودجه سازمان حفاظت محیط زیست کشور 500 میلیارد تومان بوده و بودجه شهرداری تهران 20 هزار میلیارد تومان است، اما باز هم آرش حسینی میلانی، عضو کمیسیون سلامت شورای اسلامی شهر تهران، ری و تجریش، با تاکید بر لزوم تکمیل تحقیقات در حوزه مبارزه با آلودگی هوای شهر تهران، به سرانجام رسیدن طرح‌های مبارزه با آلودگی هوای این شهر را در گرو تامین منابع مالی دانست اما فاطمه ذوالقدر، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی، کمبود اعتبار را بهانه شهرداری تهران برای مقابله با آلودگی هوای پایتخت دانسته و می‌گوید: «جای تاسف دارد، در بخش تخصیص اعتبارات شهرداری، معضل آلودگی هوا که یکی از مهم‌ترین چالش‌های کنونی شهر تهران بوده و سلامت افراد را به خطر انداخته است، مورد توجه قرار نگیرد. هم‌اکنون شهرداری باید در مدیریت منابع به اولویت‌بندی موضوعات مختلف شهری بپردازد، چراکه در پی این اقدام قطعا آلودگی هوا در رتبه‌های اول قرار می‌گیرد، البته رفع برخی معضلات شهری نیاز به تخصیص بودجه هم ندارد، کما اینکه در بحث آلودگی هوا، می‌توان از طریق برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری صحیح برای رفع این معضل مهم چاره‌اندیشی کرد و تحقق این مهم نیز در گرو همکاری دستگاه‌های مرتبط با حوزه مدیریت شهری از جمله سازمان کنترل ترافیک یا اجرای طرح زوج و فرد عمومی در مواقع اضطرار خواهد بود. »
با اقدامات شعاری معضل آلودگی هوای تهران رفع نمی‌شود
با این حال اگرچه هنوز هم تلاش برای بازگرداندن سلامت به آسمان دودزده تهران ادامه دارد، خودروهای فرسوده و تک سرنشین، موتورسیکلت‌ها و صنایع آلاینده در ردیف اصلی‌ترین متهمان آلوده کردن هوای پایتخت قرار دارند. فریده اولادقباد، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس درمجلس شورای اسلامی، از جولان خودروهای تک سرنشین در پایتخت انتقاد کرده و می‌گوید: “ متاسفانه حتی در روزهایی که آلودگی هوا به مرز هشدار می‌رسد شاهد تردد بالای خودروهای تک سرنشین در پایتخت هستیم این در حالی است که این خودروها نقش عمده‌یی در افزایش ترافیک و آلایندگی هوا دارند. فرهنگ استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی در کشور به ویژه کلان‌شهرها باید نهادینه شود و در این رابطه نباید از مشارکت مردمی در حل بحران آلودگی هوای تهران غافل شد زیرا با مشارکت تشکل‌های غیردولتی، فعالان اجتماعی و مردم امر کاهش آلودگی هوا سریع‌تر تحقق می‌یابد. او با بیان اینکه حمل و نقل عمومی پایتخت جوابگوی رفع نیازهای جمعیت این شهر نیست افزود: « باید خطوط مترو و همچنین اتوبوس‌های تندرو در این کلان‌شهر گسترش یابند، باید مشکلات حمل و نقل عمومی رفع و در جهت افزایش تعداد آنها در کوتاه و میان مدت اقدام کرد. دولت باید تدابیر ویژه‌یی را برای توسعه حمل و نقل عمومی به عنوان زیرساخت اساسی شهری اتخاذ کند، با اقدامات شعاری و مقطعی معضل آلودگی هوای تهران رفع نمی‌شود و باید با به کارگیری راهکارهای موثر به فکر حل دایمی این معضل باشیم.
ژاپن هم به میدان آمد
رییس اداره محیط زیست شهر تهران معتقد است طبق مطالعات رسمی و کاملی که با همکاری موسسه جایکا (دفتر سازمان همکاری‌های ژاپن) در مورد منابع انتشار آلودگی هوا انجام شد، سهم منابع ثابت در آلودگی هوای تهران ۳۰ درصد و سهم منابع متحرک ۷۰ درصد اعلام شد. محمدحسین بازگیر همچنین از به روز رسانی مطالعه درباره سهم منابع مختلف در آلودگی هوا بعد از گذشت 10 سال خبر داد و درباره این خبر می‌گوید: «طی این مدت به برخی از واحدهای تشدیدکننده آلودگی هوا دستور داده شد که فعالیت خود را کاهش دهند یا برای برخی دیگر مانند معادن شن و ماسه دستور توقف فعالیت صادر شد. سیاهه انتشار ذرات معلق حدود ۱۰ سال پیش منتشر شد اما با توجه به تغییرات شهری لازم است که این تحقیقات به‌روزرسانی شود.
بازگیر با بیان اینکه منابع ثابتی مانند کارخانه‌ها و کارگاه‌ها بخش دیگری از منابع آلاینده هستند، تصریح کرد: موتورخانه‌های اماکن مسکونی، آموزشی، اداری و تجاری سوخت‌هایی مصرف می‌کنند که می‌توانند در آلودگی هوا اثرگذار باشند. ضایعات‌سوزی‌ها و پروژه‌های عمرانی شهری نیز بخش دیگری از منابع ثابت آلایندگی هوا هستند.
وی ادامه داد: براساس گزارش آتش نشانی روزانه حدود ۷۰ فقره آتش‌سوزی در سطح شهر و اطراف آن اتفاق می‌افتد که هر کدام سهم خاصی در آلودگی هوای شهر تهران دارند. منابع ثابت تحت پایش و کنترل محیط زیست هستند، سوخت منابع متحرک مانند خودروها تحت نظارت دستگاه‌های مربوطه و محیط زیست است و کیفیت آن نسبت به گذشته بهتر شده است.
بازگیر با تاکید بر حذف خودروهای فرسوده گفت: ناوگان حمل و نقل عمومی باید توسعه یابد. در این جهت شهرداری در این زمینه برنامه‌های خوبی برای گسترش مترو دارد. آنطور که مشخص است قوانین زیست محیطی خوبی برای کنترل آلودگی هوا وجود دارد و تنها لازم است که قوانین اجرا شوند.
