اقتصاد اجتماعی |ریحانه جاویدی|
در حالی که برگزاری نمایشگاه از آثار تاریخی سایر کشورها، در شرح وظایف موزه‌ها ذکر شده است اما موزه ملی ایران در 80 سال عمر خود تنها چهار دوره میزبان آثار تاریخی کشورهای مختلف بوده است. آخرین نمونه برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی، نمایش آثار تاریخی جمهوری ارمنستان در موزه ملی ایران است که از 25 مهر تا 27 دی به مدت سه ماه در این موزه برگزار می‌شود. قرار است بعد از این نمایشگاه، ایران، میزبان آثاری از کره جنوبی و موزه لوور پاریس هم باشد.
اگرچه ارسال و نمایش آثار تاریخی از ایران به کشورهای مختلف، در سال‌های اخیر بارها و بارها تکرار شد، اما تاکنون کمتر کشور خارجی در ایران آثار تاریخی خود را نمایش داده است. این موضوع همواره مورد انتقاد رسانه‌ها و فعالان میراث فرهنگی بود. انتقادات در این زمینه فروردین ماه امسال به اوج خود رسید زمانی که قرار شد 446 اثر از هزاره هفتم پیش از میلاد تا اوایل دوره هخامنشی، به مدت 4 ماه در نمایشگاهی با عنوان «ایران؛ فرهنگ کهن بین آب و بیابان» در شهر بن آلمان به نمایش گذاشته شود. نگرانی از تامین امنیت این آثار و حتی بازگردانده شدنشان به ایران موضوعی بود که تا مدت‌ها افکار عمومی را درگیر خود کرده بود.
جبرئیل نوکنده، رییس موزه ملی ایران در نشست خبری نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین» با اشاره به اعتراض‌های رسانه‌ها و کارشناسان در سال‌های گذشته که این بحث را مطرح می‌کردند که فقط ایران آثار تاریخی‌اش را به کشورهای دیگر می‌فرستد و هیچ نمایشگاهی از کشورهای دیگر در ایران برگزار نمی‌شود، گفت: با پیگیری‌هایی که انجام داده‌ایم در حال مذاکره با برخی موزه‌های بزرگ دنیا هستیم تا در سال‌های آینده این نمایشگاه‌ها را در ایران برگزار کنیم.
او برگزاری نمایشگاه از آثار تاریخی جمهوری ارمنستان در ایران که 25 مهرماه افتتاح می‌شود را گامی مثبت در راستای تحقق وظایف موزه‌ها دانست و افزود: «موزه‌های ملی در همه جای دنیا وظیفه دارند با یکدیگر گفت‌وگو کنند، در این نمایشگاه نیز هر کس از ویترین‌های آثار نمایشگاه اورارتو بازدید کند بی‌شک با فرهنگ ارمنستان به درستی آشنا می‌شود. در این نمایشگاه 103 اثر تاریخی از کشور ارمنستان از هزاره چهارم تا دوره اوراتو در کنار 200 شی نفیس از ایران به نمایش گذاشته می‌شود.»
نوکنده با اشاره به اینکه آثار این نمایشگاه در تمام ساعات کاری موزه ملی ایران مورد بازدید قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: «در کنار نمایشگاه نشست‌های تخصصی مرتبط با موضوع نمایشگاه نیز تعریف کرده‌ایم. همچنین یک شب فرهنگی با کمک سفیر کشور ارمنستان برگزار می‌شود. فکر می‌کنیم موزه ملی در طول تاریخ 80 ساله 4 اثر را تاکنون میزبان بوده و این نمایشگاه که دارای 103 شی تاریخی است، فرصتی برای موزه ملی ایران محسوب می‌شود.»
آثار موزه لوور به ایران می‌آید
آن‌طور که مدیر موزه ملی ایران می‌گوید؛ قرار است نمایشگاهی از آثار تاریخی کشور کره جنوبی در 13 آبان و آثاری از موزه لوور در 15 اسفند در ایران برگزار شود تا به این ترتیب قفل حضور آثار تاریخی کشورهای خارجی در ایران سرانجام باز شود. جبرئیل نوکنده درباره روند برگزاری این نمایشگاه‌ها می‌گوید: «برگزاری نمایشگاه‌های خارجی در موزه ملی ادامه خواهد داشت و ما در حال مذاکره برای برنامه‌های سال‌های آینده نیز هستیم، چرا که برگزاری نمایشگاه‌ها از وظایف موزه‌ها به شمار می‌رود و هیچ گفت‌وگویی بهتر از گفت‌وگوی موزه نیست و نیاز به تحلیل و تفسیر ندارد. هرکس از آثار مربوط به فرهنگ اوراتور در موزه ملی دیدن کند بی‌شک فرهنگ اوراتور را فرهنگ برتر و مبدا معرفی خواهد کرد که کمتر از هخامنشی نیست. » نوکنده درخصوص فروش بلیت‌های نمایشگاه ایران و ارمنستان بیان کرد: «ما بلیت‌فروشی نخواهیم داشت، چرا که قرار نیست کسب درآمد کنیم، بلکه هدف ما از این اقدام فرهنگی معرفی دو کشور برای رسیدن به شناخت بیشتر است و به همین دلیل نیز علاقه‌مندان می‌توانند به صورت رایگان از موزه بازدید کنند. »
وی ادامه داد: «نمایشگاه ایران و ارمنستان از 4 گالری برخوردار است که در گالری اول مفرق فرهنگ کورادس از 3300 تا اوایل عصر آهن به نمایش درآید. این گالری 37 قلم شی تاریخی دارد که سه اثر آن از ایران است. «جام سیمینکاراشام» نیز در همین گالری به نمایش درمی‌آید. گالری دوم به فرهنگ اوراتور اختصاص دارد و در همین خصوص آثار به نمایش درمی‌آید. فلزکاری‌هایی در گالری وجود دارد که شبیه به تخت‌جمشید است، اگرچه آنها 200 سال قبل از تخت‌جمشید ساخته شده است. در گالری سوم آثاری از اوراتور به نمایش درمی‌آید و از ایران نیز در این میان آثاری از بسطام و غیره وجود دارد. همچنین در سالن شوروم با ظرفیت 50 نفر اطلاعات و کلیپی درخصوص نمایشگاه به بازدیدکنندگان عرضه می‌شود. »نوکنده درباره بیمه اشیایی که برای نمایش در نمایشگاه ایران و ارمنستان به ایران آمده، گفت: «بیمه این اشیا را ارمنستان برعهده گرفته و طبیعی است که دولت ایران بحث مصونیت قضایی را تضمین کرده است. »
تفاهم موضوعی لازمه حضور آثار تاریخی آلمان در ایران
اگرچه پای آثار تاریخی ارمنستان به ایران باز شد و موزه ملی ایران میزبان نمایش 103 اثر تاریخی از این کشور شده است، اما هنوز خبری از نمایش آثاری از کشور آلمان که انتظار می‌رفت بعد از نمایش 446 شی تاریخی ایران که در فرودین 96، در این کشور برگزار شد، نیست. محمدرضا کارگر، مدیر اداره‌کل موزه‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نمایش آثار تاریخی کشور آلمان را نیازمند رسیدن به یک تفاهم موضوعی برای برگزاری نمایشگاه می‌داند. او در بخشی از نشست خبری نمایشگاه «ایران و ارمنستان، خاطره یک سرزمین»، بیان کرد: « لازمه برگزاری نمایشگاه در کشور برپایی نمایشگاه در کشوری دیگر نیست. اگرچه لازم است همیشه زمینه‌هایی فراهم شود تا این اتفاق روی دهد. در نمایشگاهی که در کشور آلمان داشتیم، تصمیم‌گیری‌ها بر این شد که در صورت فراهم شدن شرایط آثار تاریخی آلمان به ایران آید، وزیر فرهنگ آلمان قول داده است که اگر ما به یک تم موضوعی برسیم و شرایط برگزاری نمایشگاه در ایران مناسب باشد، نمایشگاهی از آثار تاریخی آلمان در ایران به نمایش درخواهند آمد. » او همچنین درباره بیمه آثار تاریخی ایران که برای شرکت در نمایشگاهی سه ماهه به آلمان فرستاده شدند، توضیح داد: برای برگزاری نمایشگاه آلمان شرکت‌های بیمه ایرانی اصلا تلاشی نکردند تا آثار موزه‌یی ایران را بیمه کنند. با این وجود براساس شرایط پیش آمده، تعهد بیمه ایران بر عهده بیمه مرکزی بود.
