گروه راه و شهرسازی|زهره علامی|
درحالی که براساس اظهارات مسوولان شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، تمام فرودگاه‌های کشور زیانده هستند، این سوال مطرح می‌شود که آیا ساخت فرودگاه جدید با توجه به زیانده بودن تمام فرودگاه‌ها توجیه اقتصادی دارد، ضمن اینکه 5 فرودگاه نیمه کاره هم در کشور وجود دارند که قرار است با بودجه بخش خصوصی ساخته و تکمیل شوند اما به دلیل مشکلات مالی موجود یا به کندی در حال ساخت هستند یا نیمه‌کاره رها شده‌اند.
اما سوال این است که چه عواملی ساخت فرودگاه جدید در کشور را با توجه به زیانده بودن تمام فرودگاه‌ها توجیه می‌کند؟ اگر ساخت فرودگاه با اهداف مشخص، توجیه‌پذیری اقتصادی و مکان‌یابی مناسب ساخته شود احتمال ضرردهی آن به کمترین میزان ممکن می‌رسد. اگر در فرودگاه فعالیت اقتصادی سودآور انجام شود دیگر چالش ساخت فرودگاه‌های نزدیک به یکدیگر توجیه‌پذیر می‌شود. درحالی که اگر فرودگاه ساخته شده بدون توجیه اقتصادی و در نظرگرفتن تقاضا ساخته شود باید در انتظار بلوکه شدن سرمایه و زیان دهی آن، پس از ساخت و بهره‌برداری بود.
علاوه بر وجود توجیه یا عدم توجیه اقتصادی، رعایت برخی معیارها از جمله استانداردهای مربوط به فاصله مکانی میان فرودگاه‌ها یکی از عواملی است که درزمان مطالعات امکان سنجی فرودگاه مطرح می‌شود. براساس معیارهای بین‌المللی حفظ فاصله 250 کیلومتری میان فرودگاه‌ها یکی از محدودیت‌های اعمال شده در ساخت است که کارشناسان صنعت فرودگاهی این اعداد و ارقام را نمی‌پذیرند و معتقدند که هدف و سود اقتصادی می‌تواند ساخت دو فرودگاه در فاصله‌یی کمتر از 30 کیلومتر را توجیه‌پذیر کند.
محمدرضا عبدالرحیمی، معاون سابق شرکت فرودگاه‌ها با اشاره به اهمیت فرودگاه‌ها در درآمدزایی کشور به «تعادل» می‌گوید: پیش از ساخت فرودگاه، مطالعاتی برای بررسی مسائل فنی و اقتصادی انجام می‌شود و سپس برای ساخت فرودگاه درخواست ساخت ارائه می‌شود.
عبدالرحیمی می‌افزاید: در حال حاضر از تمام ظرفیت فرودگاه‌های کشور، استفاده نمی‌شود که یکی از دلایل آن نبود توجیه اقتصادی و فنی لازم در زمان ساخت این فرودگاه‌هاست ضمن اینکه برنامه مناسبی هم برای بهره‌گیری از این ظرفیت اندیشیده نشده است. وی ادامه می‌دهد: با توجه به زیانده بودن اغلب فرودگاه‌های کشور باید تلاش شود تا ساخت فرودگاه‌های جدید در موقعیت‌های استراتژیک انجام شود به عنوان نمونه ساخت فرودگاه در جنوب شرق کشور و در چابهار می‌تواند سودآوری مناسبی به همراه داشته باشد.
به گفته این کارشناس صنعت فرودگاهی کشور ساخت فرودگاهی در چابهار که مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشد هم می‌تواند موجب توسعه سواحل مکران شود و هم اینکه انجام فعالیت‌های اقتصادی در این شهر را تسریع کند تا ازاین طریق، تقاضا برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های این شهر بندری افزایش یابد ضمن اینکه با بهبود فعالیت‌های اقتصادی در این شهر شاهد افزایش تقاضا برای سرمایه‌گذاری در این بندر و همچنین سواحل مکران خواهیم بود.
رشد گردشگری مذهبی و توریستی
علیرضا شیرمحمدی، کارشناس صنعت فرودگاهی با اشاره به اهمیت صنعت فرودگاهی به «تعادل» می‌گوید: باید نوع نگاه به فرودگاه‌ها تغییر کند و فرودگاه به مثابه یک بنگاه اقتصادی نگریسته شود.
وی می‌افزاید: فرودگاه می‌تواند یک مجموعه اقتصادی سودآور محسوب شود، اگر فعالیت‌های اقتصادی مناسب همراه با امکان‌سنجی درست برای انجام فعالیت‌ها در هر فرودگاه انجام شود.
این کارشناس صنعت فرودگاهی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه برای ساخت هر فرودگاه، باید هزینه هنگفتی برای خرید زمین، مصالح ساختمانی، تجهیزات و... پرداخت شود. در صورتی که نتوان فعالیت اقتصادی مناسب و سودآوری در فرودگاه انجام داد، احداث آن توجیه‌پذیر نیست.
به گفته شیرمحمدی، در فرودگاه برخی شهرها علاوه برجابه‌جایی مسافر، حمل و نقل کالا از جمله میوه، گل، سبزی و... مقرون به‌صرفه است، باتوجه به اینکه جابه‌جایی کالا از طریق هوایی یکی از پرطرفدارترین انواع حمل است.
این کارشناس صنعت فرودگاهی بیان می‌کند: جابه‌جایی کالا در برخی شهرها از جمله شهرهای شمالی کشور می‌تواند ساخت فرودگاه در این شهرها را از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر کند. البته ناگفته نماند که پیش از احداث، باید از نتیجه مطالعات امکان سنجی شرکت‌های داخلی و بین‌المللی در این زمینه بهره‌گیری کرد تا میزان ریسک در این زمینه را کاهش داد.
وی اظهار می‌کند: با انجام مطالعات امکان‌سنجی می‌توان از اجرای یک پروژه ناموفق جلوگیری کرد یا اینکه ساخت یک فرودگاه اقتصادی را در دستور کار قرارداد.
شیرمحمدی با اشاره به تجربه سایر کشورها درباره ساخت فرودگاه‌های پررفت و آمد و سودآور می‌گوید: فرودگاه دبی سالانه 25 میلیارد دلار درآمدزایی می‌کند یا یکی از فرودگاه‌های ترکیه سالانه 20 میلیارد دلار درآمد دارد که این سودآوری علاوه بر اینکه نشان‌دهنده انجام مطالعات امکان‌سنجی دقیق است می‌تواند حاکی از ارائه خدمات فرودگاهی مناسب به مسافران این فرودگاه‌ها باشد.
این فعال حوزه هوایی تصریح می‌کند: ساخت یا عدم ساخت یک فرودگاه علاوه بر اینکه به نتایج مطالعات امکان سنجی و توجیه اقتصادی یک فرودگاه بستگی دارد تاحدودی هم منوط به اهداف تعیین شده برای ساخت آن فرودگاه است. به عنوان نمونه شاید در نگاه اول ساخت فرودگاه قم چندان اقتصادی نباشد اما اگر اهداف مناسبی در حوزه گردشگری مذهبی و بازدید از مکان‌های مذهبی این شهر در نظر گرفته شود احداث این فرودگاه می‌تواند سودآور باشد. اما در حال حاضر و با توجه به اینکه اقدامی جدی درزمینه گردشگری مذهبی در کشور انجام نشده است نمی‌توان ساخت این فرودگاه را اقتصادی دانست. وی بیان می‌کند: در استان اردبیل، می‌توان با توجه به اهمیت گردشگری سلامت و جاذبه‌های تفریحی این شهر می‌توان از تمام ظرفیت این فرودگاه به خوبی استفاده کرد، ضمن اینکه بسیاری از شهرهای دیگر، صادرکنندگان گل، میوه و... هستند و با بهره‌گیری از ظرفیت این فرودگاه‌ها حجم صادرات را افزایش داد اما تاکنون مطالعات جامعی درباره فرودگاه‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی آنها نشده است. شیرمحمدی اضافه می‌کند: در واقع نگاه به فرودگاه‌ها و کارآیی آنها باید مشابه بنگاه‌های اقتصادی و مجموعه‌های تولیدی باشد و درصورت سودآوری یا اهداف مشخص اقتصادی فرودگاه‌ها ساخته شوند.
