نمایندگان بخش خصوصی در نشست کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق بازرگانی تهران که با حضور حمید زادبوم، رییس سازمان توسعه تجارت ایران، برگزار شد با برشمردن چالش‌ها و مشکلاتی که در برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی وجود دارد، بار دیگر تاکید کردند که مسوولیت برگزاری نمایشگاه باید به بخش خصوصی محول شود تا هم هدفمند‌تر و با برنامه‌ریزی بهتر انجام شود و هم از فساد پنهان در روند برگزاری نمایشگاه‌ها کاسته شود. در ابتدای این نشست و پیش از ورود به دستورجلسه، برخی از اعضای کمیسیون اخباری را از حوزه تجارت نقل کردند. مهدی شریفی نیک‌نفس، نایب‌رییس این کمیسیون با اشاره به اینکه از ابتدای ژانویه بر اساس استاندارد IMO2020 سوخت کشتی‌ها باید مطابق با سولفور 500PPM باشد افزود: تعیین این استاندارد منجر به افزایش هزینه حمل و کمبود سوخت برای انتقال محصولات پتروشیمی شده است. چند کشتی زمین‌گیر شده‌اند و سوختی برای آنها موجود نیست. در واقع اگر پالایشگاه‌های ایران بخواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند به 10 میلیارد دلار سرمایه نیاز است.
سیدمهدی طباطبایی، مشاور عالی کنفدراسیون صادرات ایران هم با اشاره به اینکه لایحه مالیات در وزارت اقتصاد در دست بررسی است، پیشنهاد کرد جلسه‌ای با وزیر امور اقتصاد و دارایی برای تبیین مواضع بخش خصوصی در مورد مالیات‌ها برگزار شود. علی‌اکبر خدایی، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان آبزیان، با بیان اینکه صادرکنندگان ایرانی با تهدید خروج از فهرست صادرکنندگان مجاز به اتحادیه اروپا مواجه شدند، ادامه داد: سازمان دامپزشکی باید آزمایشگاه‌های خود را تجهیز می‌کرد که نکرد. اکنون صادرکنندگان آبزیان ناگزیر هستند که نمونه محصولات خود را برای آزمایشگاهی در فرانسه ارسال کنند که این، هزینه‌های بالایی را به صادرکنندگان تحمیل می‌کند. به‌طوری که ارسال نمونه‌ها به این آزمایشگاه در سال گذشته 195 هزار یورو و در سال جاری 234 هزار یورو هزینه در برداشته است. با توجه به اینکه بخش خصوصی خود این هزینه را متقبل می‌شود، انتظار این است که سازمان توسعه تجارت از صادرکنندگان در این بخش حمایت کند.
مشکلات رفع تعهد ارزی در بخش واردات
علی میرعبدالله، رییس هیات‌مدیره اتحادیه کارگزاران گمرکی، هم در این نشست از مشکلات رفع تعهد ارزی به ویژه در بخش واردات سخن گفت و افزود: برای رفع تعهد ارزی به ویژه در بخش واردات بعضاً برای 5 کیلو اضافه وزن، سیستم قفل می‌شود و بانک‌ها سوءاستفاده کرده و سپرده‌های 35 درصدی را نگه می‌دارند. رایزنی‌های بسیاری میان گمرک و بانک مرکزی برای حل این مساله صورت گرفته اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. با وجود این مشکلات، ترخیص کالایی که باید 2 تا 3 روز زمان ببرد گاه تا 6 ماه به طول می‌انجامد. فرحناز رافعی، رییس جدید سازمان ملی فرش، نیز به نتایج مطالعات تطبیقی که نهاد متبوع او در خصوص مشوق‌های صادراتی در کشورهای منطقه به انجام رسانده است، اشاره کرد و گفت که این مقایسه نشان می‌دهد که صادرات در ایران به‌طور شایسته مورد تشویق قرار نمی‌گیرد. او همچنین از ضرورت کاهش نرخ مالیات در بخش صادرات به عنوان یک مشوق صادراتی سخن گفت. محمدرضا فیاض، عضو کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران، پیشنهاد کرد که اتاق تهران از نمایندگان مجلس برای پیشبرد دیدگاه‌های مالیاتی خود بهره بگیرد؛ به ویژه نمایندگان استان‌های صادرکننده فرش. رییس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران نیز از معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران درخواست کرد که این معاونت مطالعه‌ای در مورد مالیات حوزه صادرات به انجام برساند و نتایج این مطالعه به عنوان نظر رسمی‌اتاق اعلام شود.
مشوقی که آب رفت
در ادامه این جلسه، رییس سازمان توسعه تجارت ایران به محدودیت‌های بودجه‌ای در تخصیص مشوق‌های صادراتی اشاره کرد و گفت: سال گذشته 1300 میلیارد تومان برای مشوق‌های صادراتی تعیین شد که این رقم در سال جاری به 780 میلیارد تومان کاهش یافت و در مراحل بعد به 680 میلیارد تومان تعدیل شد. در نهایت چنین به نظر می‌رسد که از این رقم، مقدار جزیی قابل جذب است و این پول کم، شاید تنها در بخش برگزاری نمایشگاه‌ها اثر گذار باشد. حمید زادبوم افزود: سازمان توسعه تجارت برای برگزاری نمایشگاه‌های خارج از کشور برای شرکت‌هایی که دارای مجوز از این سازمان هستند، می‌تواند منابعی را اختصاص دهد. همچنین اگر در این نمایشگاه‌ها، ایرانیان پاویون اختصاصی داشته باشند، مشمول این کمک‌ها خواهد بود. از سوی دیگر قرار است، 2 هزار میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی به بانک‌ها تخصیص می‌یابد که در اختیار صادرکنندگان قرار گیرد.
تمایل تشکل‌ها به برگزاری نمایشگاه‌ها
رییس کمیسیون توسعه تجارت و تسهیل صادرات اتاق بازرگانی تهران در آغاز سخنان خود در این نشست با استقبال از پیشنهاد محمدرضا فیاض، مبنی بر همکاری اتاق برای حضور موثر ایران در اکسپو، اعلام کرد که این فرصت کوتاه باید برای اعتلای نام ایران مورد توجه قرار گیرد. محمد لاهوتی با ابراز تسلیت به مناسبت شهادت سردار قاسم سلیمانی طی سخنانی به مشکلات فعالان اقتصادی در حوزه برگزاری نمایشگاه‌ها پرداخت و گفت: پس از اجرایی شدن برجام، هیجان ورود به بازار جدیدی به نام ایران فراگیر شد و یکی از نشانه‌های آن حضور هیات‌های تجاری متعدد در ایران بود. به‌طوری که تنها اتاق تهران، طی این مدت از 180 هیات تجاری میزبانی کرد.
لاهوتی افزود: در همین زمان بود که به پیشنهاد رییس اتاق بازرگانی تهران ستادی تحت عنوان پساتحریم شکل گرفت و همه موضوعات مربوط به دوران اجرایی شدن برجام در این ستاد مورد بررسی قرار گرفت. یکی از موضوعات مورد بررسی در این ستاد، برگزاری نمایشگاه‌ها بود که مسائل مختلف از انحصار در برگزاری نمایشگاه‌ها تا بالا بودن تعرفه نمایشگاهی با حضور مسوولان وقت از جمله آقای خسروتاج بررسی شد. او با بیان اینکه اتاق تهران پیشنهادات متعددی در مورد برگزاری و مدیریت نمایشگاه‌ها ارایه کرد، حتی اتاق تهران پذیرفت که سود متعارف شرکت نمایشگاه‌ها در یک سال مالی به علاوه 50 درصد آن را پرداخت کند و مدیریت نمایشگاه‌ها را برعهده گیرد. همچنین واگذاری قطعه زمینی در سایت نمایشگاهی به اتاق بازرگانی تهران، به منظور احداث فضای نمایشگاهی با رعایت استاندارهای مدرن ساخت و بهره‌برداری به صورت BOT و همچنین واگذاری مسوولیت ارزیابی و نمره‌دهی به کیفیت برگزاری نمایشگاه‌های استان تهران به اتاق از دیگر پیشنهادات اتاق تهران بود. اما رییس وقت شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی در دقیقه 90 از امضای این تفاهم‌نامه امتناع ورزید.
او با بیان اینکه اتاق تهران همچنان نسبت به انعقاد این تفاهم‌نامه آمادگی دارد، گفت: بسیاری از تشکل‌ها علاقه‌مند به برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی خود هستند و در شرایطی که تجارت خارجی در اختیار شرکت‌های واردکننده و صادرکننده است، نقش‌آفرینی تشکل‌های صنفی در برگزاری نمایشگاه‌ها جای سئوال دارد. در واقع برگزاری نمایشگاه‌ها باید بر عهده تشکل‌های ملی ثبت شده در اتاق تهران و ایران باشد و محل نمایشگاه بین‌المللی نباید برای برگزاری نمایشگاه‌های فصلی مورد استفاده قرار گیرد؛ چرا که هدف، رشد تجارت خارجی است. مریم خزاعی، معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، در ادامه اطلاعاتی درباره صنعت برگزاری نمایشگاه ارایه کرد و گفت: انجمن جهانی نمایشگاه (UFI) هر ساله گزارشی از صنعت نمایشگاهی جهان منتشر می‌کند و گزارش 2018 آن از برگزاری 32 هزار نمایشگاه در سطح جهان حکایت می‌کند. شاید مهم‌ترین موضوع در این حوزه، آثار اقتصادی این صنعت است که گفته می‌شود 3.2 میلیون شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند و گردش اقتصادی آن 325 میلیارد دلار است. او با بیان اینکه صنعت نمایشگاهی از نظر تولید ارزش افزوده، صنعت مهمی تلقی می‌شود، عنوان کرد که حتی در صنایع ساخت‌محور نیز چنین ارزش افزوده‌ای را نمی‌توان سراغ گرفت. خزاعی در ادامه از اینکه در مورد عملکرد صنعت نمایشگاهی ایران آمار عملکردی در دسترس نیست، انتقاد کرد. خزاعی سپس با اشاره به اینکه آمار کل بازدیدکنندگان سال 2018 نمایشگاه‌ها در خاورمیانه حدود 6.2 میلیون نفر بوده است، گفت: بر اساس تخمین‌های ارایه شده، به نظر می‌رسد اکسپوی 2020 رقم بازدید در خاورمیانه را تکان دهد. بنابراین این نمایشگاه فرصت بسیار بزرگی برای ایران خواهد بود. او همچنین به اینکه شرکت نمایشگاه‌ها در فهرست گروه 2 شرکت‌های قابل واگذاری قرار دارد و هنوز واگذار نشده است، اشاره کرد و گفت: وقت آن فرا رسیده که وظایف تصدی‌گری از حاکمیتی در این شرکت جدا شده و بهره‌برداری آن به بخش خصوصی واگذار شود.
در ادامه این نشست، غلامرضا ملکی، مدیر امور تشکل‌های اتاق تهران با اشاره به اینکه درخواست اتاق، واگذاری برگزاری نمایشگاه‌ها به تشکل‌هاست، ادامه داد: بخش خصوصی می‌تواند در بخشی از اراضی شرکت نمایشگاه‌ها که بلااستفاده مانده، نمایشگاه بسازد. تشکل‌ها از توانایی و ظرفیت‌های خوبی در برگزاری نمایشگاه‌ها برخوردارند. در حالی که برای دریافت مجوز برگزاری نمایشگاه شرایط سختی را می‌گذرانند و گاه ماه‌ها در انتظار می‌مانند.
بابک عابدین، از اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ نیز براین باور بود که نمایشگاه بین‌المللی تهران می‌تواند به هاب نمایشگاهی خاورمیانه، کشورهای حوزه CIS و شمال آفریقا تبدیل شود. او افزود: این نمایشگاه به جای اینکه به درآمدزایی برای کشور بپردازد، به بنگاه درآمدزایی برای عده‌ای تبدیل شده است. پیشنهاد ما این است که تا زمان دستیابی به یک نقطه‌نظر مشترک، بهره‌برداری از نمایشگاه بین‌المللی به مدت 3 یا 6 ماه به‌طور آزمایشی به اتاق تهران واگذار شود. سعید جلالی قدیری که به نمایندگی از اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک در این نشست حضور یافته بود، با اشاره به اینکه واگذاری برگزاری نمایشگاه‌ها به صورت ظاهری به بخش خصوصی واگذار شده است، ادامه داد: دوران طلایی صادرات را نباید با تداوم رویکردهای فعلی از دست بدهیم. در واقع با حاکم کردن یک نگاه حرفه‌ای باید از فرصت پدید آمده استفاده کنیم. برگزاری نمایشگاه‌های صادراتی باید به تشکل‌های تخصصی واگذار شود.
فرهاد نوری که از سازمان توسعه تجارت در این نشست حضور یافته بود با بیان اینکه صرف تغییر بازیگران صنعت نمایشگاهی مسائل این حوزه را حل نمی‌کند، گفت: مجریان فعلی نمایشگاه‌ها رجیستر شده‌اند و چنانچه شکایت رسمی در مورد آنها به دست ما برسد، نام آنها از فهرست شرکت‌های مجاز حذف می‌شود. اما به نظر می‌رسد، برخی ارتباطات پنهان مانع از اعلام شکایت رسمی می‌شود. او افزود: دستورالعملی تدوین شده که طی آن قرار است تشکل‌ها به عنوان رییس شورای سیاست‌گذاری هر نمایشگاه نقش ایفا کنند. در مورد غرفه‌بندی نیز کسب و کاری شکل گرفته که آمادگی سپردن نظارت بر آنها به تشکل‌ها وجود دارد. نوری با اشاره به اینکه برگزاری نمایشگاه یک حلقه از زنجیره بازاریابی است، ادامه داد: حضور در نمایشگاه داخلی و خارجی و تبادل هیات‌های تجاری یک بسته است که تشکل‌ها باید اجرای همه بخش‌های آن را بر عهده بگیرند. همچنین مرتضی دیلمان از شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی نیز با بیان اینکه میزان دریافتی شرکت نمایشگاه‌ها بر اساس مصوبات موجود تعیین می‌شود، افزود: باید در مورد این دریافتی‌ها شفاف‌سازی صورت گیرد. ضمن آنکه ما تلاش کرده‌ایم تدوین تقویم نمایشگاهی را از انحصار خارج کنیم و تشکل‌های بخش خصوصی در زمان تدوین این تقویم در کمیته مربوطه حضور می‌یابند.
مخالفت با خصوصی‌سازی شرکت نمایشگاه‌ها
در ادامه رییس سازمان توسعه تجارت ایران به این نکته اشاره کرد که استراتژی این سازمان این است که اگر اتحادیه‌ای در برگزاری نمایشگاهی به‌طور شایسته ظاهر شده، برگزاری نمایشگاه‌ها به آن واگذار شده است. ضمن آنکه گاه میان تشکل‌های موازی برای برگزاری نمایشگاه اختلاف به وجود می‌آید. حمید زادبوم با بیان اینکه تصمیم‌گیری برای واگذاری برگزاری نمایشگاه به اتحادیه یا مجریان برایمان دشوار است، از اتاق تهران خواست که در این زمینه به سازمان کمک کند.
