بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی ایران این ظرفیت را دارد که علاوه بر اشتغالزایی و رفع مشکل بیکاری، کشور را در برابر تکانه‌های خارجی به‌ویژه تحریم واکسینه کند و ضمن افزایش درآمدهای ریالی کشاورزان و کمک به رشد تولید ناخالص داخلی، با تقویت صادرات، منبع جدیدی برای رشد درآمدهای ارزی باشد، در این باره با کاوه زرگران دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران گفت‌وگو کردیم.
کاوه زرگران درباره ظرفیت‌های بالفعل‌نشده بخش کشاورزی ایران اظهار کرد: نوسان در تولیدات کشاورزی کشورمان بسیار زیاد است، غالب مردم این تصور را دارند که دلیل آن مسائل اقلیمی است؛ اما دامنه این نوسانات به‌حدی زیاد است که تغییرات اقلیمی نمی‌تواند این حجم از نوسان را ایجاد کند. وی افزود: اینکه تولید شکر به‌یک‌باره از بین برود و به صفر برسد، بعد با احیا شدن به مرز خودکفایی برسد و دوباره کاهش یابد و واردکننده شویم یا اینکه در تولید گندم به خودکفایی برسیم و دوباره به بزرگ‌ترین واردکننده دنیا تبدیل شویم، به‌خاطر نوسانات طبیعی و اقلیمی نیست، این نوسانات به‌خاطر سوء‌مدیریت و نداشتن تفکر ملی است. زرگران ادامه داد: با تعویض وزیر جهاد کشاورزی سیاست‌های یک بخش اقتصادی کشور نیز عوض می‌شود که این امر آفتی برای کشاورزی است.
صادرات آب مجازی
دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران ادامه داد: امروز در بحث تولید از پتانسیل‌های آب و خاک کشور استفاده می‌شود و حتی در برخی از حوزه‌ها میزان استفاده از ظرفیت‌ها در حد کامل است. وی افزود: البته با توجه به محدودیت‌های منابع آبی که در کشور داریم تولید بیش از اندازه برخی محصولات منطقی نیست بطوری که هندوانه با ارزان‌ترین قیمت صادر می‌شود، در حالی که همان آب را صادر یا حتی وارد کنیم ارزش اقتصادی بیشتری دارد.
وی تصریح کرد: در برخی از کالاها مانند ذرت نیز دولت به این نتیجه رسیده که در کشورمان بضاعت تولید نداریم و سیاست‌های خود را از طریق واردات و کشت فراسرزمینی تنظیم کرده است. زرگران با ابراز اینکه شکل اجرای سیاست کشت فراسرزمینی توسط دولت مناسب نیست اضافه کرد: وقتی یک شرکت ایرانی در آفریقا تولید محصولات کشاورزی دارد و این کالا را به ایران برمی‌گرداند باید با کالای وارداتی متفاوت باشد اما این‌طور نیست و واردات آن دوباره شامل تعرفه، عوارض و محدودیت‌های فصلی می‌شود و عملاً تولید آن در کشور دیگر مزیتی برای کشورمان ندارد. زرگران با بیان اینکه کشت فراسرزمینی باید از کشورهایی انجام شود که از تحریم‌های امریکا تبعیت نمی‌کنند اظهار داشت: بسیاری از کشورها در کشت فراسرزمینی از ما جلو زده‌اند و زمین‌های کشاورزی بزرگ و حاصلخیز را زودتر از ما خریداری یا به‌صورت بلندمدت اجاره کرده‌اند. وی گفت: با توجه به محدودیت‌های آبی لزومی ندارد در همه محصولات کشاورزی خودکفا شویم اما باید ضریب خوداتکایی بالا رود؛ در این شرایط می‌توانیم ضریب خوداتکایی کشور را به صد‌در‌صد برسانیم اما میزان تولید داخلی در همین اندازه و حتی کمتر باقی بماند تا منابع آبی کشور برای نسل‌های آینده نیز باقی بماند. دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با تأکید به اینکه برنامه مدون برای بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله کشاورزی وجود ندارد و سلایق شخصی در سیاست‌گذاری‌ها بسیار تأثیرگذار است گفت: آیین‌نامه‌های اجرایی برای عمل به قوانین موجود، بر اساس نظر کارشناسان و بدنه دولتی نوشته می‌شود که در واقع با روح قانون متفاوت است و در واقع از آن تفسیر به‌رأی می‌شود. زرگران خاطرنشان کرد: در برنامه 1404، همه برنامه‌های راهبری کشور نوشته شده اما در حقیقت شکلی آرمانی دارد بطوری که در این زمان قرار بود 70 درصد نان کشور به‌صورت صنعتی تولید شود اما به‌حدی بد اجرا شد که نه‌تنها پیشرفتی در این باره نداشته‌ایم بلکه عقبگرد نیز داشتیم.
صادراتی که 4ماهه در دولت یازدهم از دست رفت
زرگران گفت: در دولت یازدهم بعد از اینکه حجم زیادی صادرات آرد از کشور صورت گرفت به‌یک‌باره صادرات این محصول ممنوع و باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی شد؛ بعد از 4 ماه دوباره صادرات آزاد شد اما دیگر بازاری نمانده بود و واردکنندگان کشور دیگری را جایگزین کرده بودند.
وی اضافه کرد: یک مدیرمیانی یا یک بخش‌نامه می‌تواند یک صنعت را با اشتباهات و بخشنامه‌های یک‌باره دچار مشکلات جدی کند اما بعد از آن نیز پاسخگوی مصوبه و دستور خود نیست. دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران گفت: ظرفیت فعال صنایع تبدیلی بخش کشاورزی کشور 150 میلیون تن و ظرفیت اسمی 200 میلیون تن است که بخش قابل‌توجهی از آن باید صادر شود که از این رقم 18 میلیون تن آرد بوده که تنها 12 میلیون تن آن فعال است. زرگران اظهار داشت: بسیاری از محصولات ما مانند گذشته فروش ندارند و بازگشت محصول از فروشگاه‌ها به کارخانه‌ها زیاد شده، بطوری فروش یک‌ساله لبنیات تا خرداد سال 98 در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 21 درصد کاهش یافته است.
دلیل موفق‌نبودن صادرات محصولات کشاورزی
وی درباره صادرات مواد غذایی به کشورهای همسایه اظهار داشت: به این کشورها کالاهای متعددی صادر می‌شود اما دست‌آورد زیادی ندارد زیرا بیشتر محصولات صادراتی ما به‌صورت خام صادر می‌شود و کالاهای با ارزش افزوده بالایی صادر نمی‌شود. دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران گفت: ترکیه 500 میلیون دلار گوجه به روسیه صادر می‌کند و بیش از 90 درصد این بازار بزرگ را در اختیار دارد اما ایران در این بازار موفق نیست که دلیل آن سورتینگ، واریته و بسته‌بندی نامناسب محصولات ایرانی است. زرگران با تأکید به اینکه تولید محصولات کشاورزی باید صادرات‌محور باشد گفت: باید واریته‌هایی کشت کنیم که بازارهای صادراتی آن را می‌پسندند اما محصولات صادراتی بخش کشاورزی تنها محصولاتی است که بازار داخلی آن را پس می‌زند.
