تعادل|
دستور ترخیص برنج‌های وارداتی از گمرک صادر شد. به تازگی برخی تجار برنج عنوان کردند، که ۱۵۰ هزارتن برنج وارداتی آنها به دلیل عدم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی و ممنوع شدن واردات، در گمرک مانده و امکان ترخیص پیدا نکرده است. این موضوع واکنش‌هایی را به دنبال داشت. در همین راستا، رییس پارلمان بخش خصوصی، دو هفته پیش در نامه‌ای به معاون اول رییس‌جمهور، از رسوب سه‌ماهه بخشی از برنج‌های وارداتی انتقاد کرد و تعیین تکلیف سریع این محموله‌ها را خواستار شد. غلامحسین شافعی همچنین در نامه دیگری به محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه‌وبودجه، ممنوعیت واردات برنج را مورد اشاره قرار داده که علاوه بر مشکلات ترخیص در صورت تأمین ارزی کالای موجود در بنادر، حمل کالای خریداری شده و دارای ثبت سفارش در کشورهای مبدا را دچار مشکل خواهد کرد که ادامه این روند، سرمایه و اعتبار بنگاه‌های اقتصادی کشور را در معرض تهدید قرار خواهد داد. این واکنش‌ها سبب شد، تا وزارت صمت در نهایت با ارسال نامه‌ای به شرکت بازرگانی دولتی ایران، دستور ترخیص برنج‌های وارداتی متوقف در گمرک را صادر کند. البته براساس این نامه واردکنندگان متعهد می‌شوند این برنج‌ها را پس از فصل برداشت برنج داخلی عرضه کنند. از آن‌سو، وزارت صمت در اطلاعیه دیگری اعلام کرد که این برنج‌ها از قبل ثبت سفارش شده و به گمرک رسیده بودند، اما فعلا ثبت سفارش جدیدی برای واردات برنج انجام نمی‌شود.
ماجرای برنج‌های وارداتی چه بود؟
اخیرا برخی تجار برنج اظهار کرده بودند که ۱۵۰ هزارتن برنج وارداتی آنها به دلیل عدم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی و ممنوع شدن واردات، در گمرک مانده و امکان ترخیص پیدا نکرده است. در واکنش به این موضوع دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج در گفت‌وگویی به ایسنا گفت: تاجرانی که می‌گویند برنج‌هایشان در گمرک مانده است، تا زمانی که کشور به برنج نیاز ندارد، برنج‌هایشان را در یک مکان سالم نگه دارند و وارد کشور نکنند. این موضوع واکنش‌هایی را به دنبال داشت به‌گونه‌ای که از یک سو عده‌ای موافق ترخیص این برنج‌ها و برخی مخالف بودند و البته برخی مسوولان دولتی نیز مسوولیت وضعیت پیش آمده را به گردن دیگری می‌انداختند. در یکی از این واکنش‌ها وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد: برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی مجددا به اطلاع می‌رساند، که ثبت سفارش برنج وارداتی تا پایان فصل برداشت ممنوع بوده و برنج وارداتی تا پایان فصل برداشت در شبکه‌های توزیع، عرضه نخواهد شد. در مقابل برخی مسوولان وزارت جهاد کشاورزی نیز با اشاره به تغییر و تحولاتی که حدود دو ماه پیش (اوایل مرداد ماه) صورت گرفته و وظایف ثبت سفارش و تنظیم بازاری وزارت جهاد کشاورزی به وزارت صنعت، معدن و تجارت واگذار شد، در این مورد (واردات و توقف برنج‌های وارداتی در گمرک) از خود سلب مسوولیت کردند.
البته در واکنش به این موضوع دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج در گفت‌وگو با ایسنا گفته بود: تاجرانی که می‌گویند برنج‌هایشان در گمرک مانده، تا زمانی که کشور به برنج نیاز ندارد، برنج‌هایشان را در یک مکان سالم نگه دارند و وارد کشور نکنند. به گفته جمیل علیزاده‌شایق، از سال ۱۳۹۶ تا سه ماهه اول سال ۱۳۹۸ مجموعا بیش از ۳ میلیون تن برنج وارد کشور شده است؛ در حالی که نیاز ما برای واردات برنج تا پایان سال ۱۳۹۸ معادل ۲ میلیون و ۱۰۰ هزارتن است؛ بنابراین از پایان خرداد سال ۱۳۹۸ نباید برنج وارد کشور می‌شد بلکه مقداری از برنج‌هایی هم که وارد شده‌اند، نباید وارد بازار می‌شدند. او همچنین با بیان اینکه سال‌ها است که از اول مردادماه تا آبانماه واردات برنج ممنوع می‌شود، اظهار کرد: بنابراین هر تاجری که کمی تجربه در کار تجارت داشته باشد، می‌داند که باید قراردادش را طوری تنظیم کند که قبل از ۳۱ تیر جنس‌هایش ترخیص شده باشند؛ همچنین امسال ممنوعیت در اواخر مرداد ماه شروع شد که اگر تاجر برنامه‌ریزی می‌کرد این ممنوعیت تاثیری بر ورود جنسش نمی‌گذاشت.
در همین حال، رییس اتاق ایران دو هفته پیش در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور، از رسوب سه‌ماهه بخشی از برنج‌های وارداتی انتقاد کرد و تعیین تکلیف سریع این محموله‌ها را خواستار شد. در نامه غلامحسین شافعی آمده بود: «بخشی از برنج‌های وارداتی حدود 3 ماه به دلیل عدم تخصیص ارز در گمرکات کشور رسوب کرده و با وجود پیگیری‌ها و مکاتبات صورت گرفته از سوی انجمن واردکنندگان برنج ایران با وزارت جهاد کشاورزی، بانک مرکزی، وزارت صمت، هیچ اقدام موثری برای تأمین ارز صورت نگرفته است.»
شافعی همچنین به نامه محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه‌وبودجه در تاریخ 22 مرداد امسال مبنی بر ممنوعیت واردات برنج اشاره کرده، که علاوه بر مشکلات ترخیص در صورت تأمین ارزی کالای موجود در بنادر، حمل کالای خریداری شده و دارای ثبت سفارش در کشورهای مبدا را دچار مشکل خواهد کرد که ادامه این روند، سرمایه و اعتبار بنگاه‌های اقتصادی کشور را در معرض تهدید قرار خواهد داد. به دنبال این مکاتبه و پس از انجام مراحل اداری و نامه‌نگاری در دولت، دبیر کارگروه تنظیم بازار و معاون بازرگانی داخلی وزیر صنعت، معدن وتجارت در مکاتبه با وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به رسوب مقادیر قابل‌توجهی از محموله‌های برنج در گمرکات کشور، ترخیص این محموله‌ها با اخذ تعهد از واردکنندگان را خواستار شد.
بر همین اساس، عباس قبادی در نامه‌ای به یزدان سیف، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران اعلام کرده است: با عنایت به فرآیند واردات کالاهای اساسی و ضروری در وزارت جهاد کشاورزی (قبل از مصوبه سران محترم قوا و انتقال آن به این وزارتخانه) مبنی بر انجام واردات و دریافت قبض انبار با هدف صیانت از منابع ارز رسمی و هم‌زمان انجام ثبت سفارش و متعاقباً مراجعه جهت دریافت ارز به آگاهی می‌رساند مقادیر قابل‌توجهی از محموله‌های متقاضیان واردات برنج به بنادر کشور رسیده، اما به دلایل مختلفی ترخیص آنها با مشکل مواجه گردیده است.
در این نامه آمده است: به‌منظور جلوگیری از ادامه پرداخت هزینه‌های سنگین دموراژ، کاهش بروز آسیب در کیفیت و کمیت محموله‌های رسیده به بنادر (ناشی از گرما و دپوی طولانی محموله‌های وارده) و همچنین حفظ حقوق مکتسبه صاحبان کالا ناشی از دریافت مجوز ورود از وزارت جهاد کشاورزی (ثبت سفارش) و با عنایت به موافقت وزارت جهاد کشاورزی طی نامه شماره ۹۸/۱۴۳۴ مورخ ۹۸.۶.۶ ضمن دعوت از تمامی صاحبان محموله‌های برنج دارای قبض انبار، نسبت به اخذ تعهد به شرح زیر اقدام و مجوز ترخیص محموله‌ها صادر شود.
در بند الف این نامه در ارتباط با محموله‌های برنج وارداتی که تأمین ارز شده، دو موضوع مورد اشاره قرار گرفته است: 1. در خصوص محموله‌های دارای ثبت سفارش و تأمین ارز شده، شرکت بازرگانی دولتی ایران با تعهد محضری از صاحبان محموله‌های دارای قبض انبار رسمی مبنی بر نگهداری محموله در انبارهای تحت کلید آن شرکت و عرضه کالا به نرخ مصوب فقط با مجوز و تعیین شبکه مجاز دفتر برنامه‌ریزی تأمین توزیع و تنظیم بازار پس از فصل برداشت برنج داخلی، نسبت به انجام مکاتبات لازم با گمرک ایران برای ترخیص اقدام کنند. 2. صدور مجوز ترخیص با عنوان گمرک باید با ذکر شماره سفارش ثبت سفارش، نام شرکت، مقدار کالا، قبض انبار، شماره تعهد محضری و تعیین انبار ذکر شده در تعهد محضری به عنوان مقصد تخلیه کالا در اظهار گمرکی صورت پذیرد.در بند (ب) در خصوص محموله‌های برنج وارداتی که ثبت سفارش شده ولی تأمین ارز نشده است نیز آورده شده: « برای آن دسته از محموله‌های برنج وارداتی دارای قبض انبار و ثبت سفارش که تأمین ارز نگردیده‌اند، ضمن اخذ تعهد محضری مطابق شرایط ذکر شده در بند الف فوق نسبت به معرفی صاحب محموله با درج شماره ثبت سفارش‌ها، قبض انبار، میزان کالا، شماره تعهد محضری و انبار تحت کلید برای نگهداری کالا پس از ترخیص به دفتر امور خدمات بازرگانی این معاونت جهت طی فرآیند تخصیص و تأمین ارز اقدام شود.»
ثبت سفارش برنج وارداتی ممنوع
در همین حال اما وزارت صنعت، معدن و تجارت طی اطلاعیه‌ای، ثبت سفارش برنج وارداتی را تا پایان فصل برداشت ممنوع اعلام کرد. مرکز اطلاع‌رسانی وزارتخانه صمت در اطلاعیه‌ای که در پایگاه اطلاع‌رسانی آن منتشر شده، اعلام کرد: در جهت حمایت از تولیدکنندگان داخلی مجددا به اطلاع می‌رساند که ثبت سفارش برنج وارداتی تا پایان فصل برداشت ممنوع بوده و برنج وارداتی تا پایان فصل برداشت در شبکه‌های توزیع عرضه نخواهد شد.
موضع وازرت جهاد کشاورزی چه بود؟
از طرفی، به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی، علی‌اکبر مهرفرد در تحریریه خبر۲۱ شبکه یک سیما درباره ادعای مطرح شده در مورد تعیین تکلیف موجودی برنج در بنادر کشور و عدم تخصیص ارز از سوی وزارت جهاد کشاورزی به برنج‌های وارداتی شرکت بازرگانی دولتی که در بنادر موجود است، اظهار کرد: از تاریخ دوم مردادماه سال جاری، وزارت جهاد کشاورزی هیچ اختیاری در تنظیم بازار برنج، ثبت سفارش، تایید ثبت سفارش، تخصیص یا تایید ارز، تایید ترخیص یا عدم ترخیص کالاها ندارد و تمام این اختیارات به وزارت صنعت، معدن و تجارت منتقل شده است اما قبل از 2 ماه پیش، که وزارت جهاد کشاورزی در زمینه‌های یاد شده مسوولیت داشت، در یک فرایند نزدیک به ۹۰۰ هزارتن برنج وارد کشور شده است.
به گفته او، ما در کشور حدود ۳ میلیون تن مصرف برنج داریم که بیش از ۲ میلیون تن آن را در داخل تولید می‌کنیم و یک میلیون تن نیاز به واردات داریم که در این 4 سال رویه وزارت جهاد کشاورزی این بوده که در 4 ماه فصل برداشت برنج داخلی، برنج خارجی وارد نشود و این واردات که حدود یک میلیون تن است در ۸ ماه دیگر سال انجام شود. مهرفرد ادامه داد: در سال جاری، کارگروه تنظیم بازار تصویب کرد که این محدودیت واردات به خاطر شرایط تحریم برداشته شود و از زمانی که این محدودیت برداشته شد، ما هیچ مسوولیتی در تایید یا تامین ارز نداشته‌ایم. او با بیان اینکه مسوولیت تامین ارز با بانک مرکزی است، یادآور شد: در دوره‌ای که وزارت جهاد کشاورزی مسوولیت داشت، مواردی که بود تایید و تخصیص ارز فرستاده شده و از دو ماه قبل، هیچگونه مسوولیتی در این زمینه نداریم. مهرفرد همچنین درباره حضور واسطه‌ها در بازار برنج تاکید کرد: ما مسوول تولید هستیم و مسوولیت بازار بر عهده وزارت صمت است اما نظر کارشناسی خودم این است که باید برندسازی و توسعه ذخیره‌ها انجام شود.
در فصل برداشت، به برنج وارداتی نیاز نداریم
در همین حال، نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران نیز طی اظهاراتی عنوان کرد: با توجه به آغاز فصل برداشت برنج در کشور، واردات برنج به ضرر کشاورزان و تولیدکنندگان تمام خواهد شد. امیر یوسفی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: همانطور که از گذشته نیز روال بوده در فصل برداشت برنج ایرانی، موضوع واردات برنج دیگر توجیحی ندارد؛ زیرا در این فصل محصولات کشاورزان در مدتی کوتاه وارد بازار شده و در صورتی‌که بازار از سوی خارجی‌ها اشباع شده باشد، کشاورزان ایرانی متضرر خواهند شد. او با بیان اینکه در سال جاری با توجه به افزایش قابل توجه بارندگی‌ها، میزان سطح کشت برنج کشور نیز به شکل قابل توجهی افزایش یافته است، توضیح داد: با افزایش سطح کشت، میزان محصولی که از طرف تولیدکنندگان ایرانی به بازار عرضه می‌شود، قطعا افزایش خواهد یافت و بخش قابل توجهی از نیاز کشور به این ترتیب پاسخ داده خواهد شد.
نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران ادامه داد: امسال آمارها نشان می‌دهد، نه تنها در استان‌های اصلی کشت‌کننده برنج، که حتی در دیگر استان‌ها نیز میزان کشت برنج افزایش یافته است. برای مثال در استان گلستان، با وجود محدودیت‌هایی که برای کشت وجود دارد، میزان کشت برنج به ۱۲۰ هزار هکتار رسیده که این عدد در قیاس با سال قبل افزایش دو برابری را نشان می‌دهد. از این رو به نظر می‌رسد، باید در سال جاری سیاست دیگری در نظر گرفته می‌شد.
یوسفی در پاسخ به این پرسش که با توجه به افزایش قیمت برنج ایرانی در ماه‌های گذشته، در صورت محدود یا ممنوع شدن واردات برنج، نیاز اقشار کم درآمد چگونه برطرف خواهد شد؟ توضیح داد: همانطور که از قبل نیز پیش‌بینی می‌شد، با آغاز فصل برداشت، قیمت برنج در بازار داخلی کاهش پیدا می‌کند و این اتفاق در روزهای گذشته نیز افتاده است. فصل برداشت در روزهای ابتدایی خود قرار دارد و تا پایان آبان ادامه پیدا می‌کند و کاهش بیش از این قیمت برنج نیز دور از تصور نیست. به گفته او، در حال حاضر قیمت برنج ایرانی نسبت به هفته‌های قبل چند هزار تومان در هر کیلو کاهش داشته و احتمال تداوم این روند نیز در هفته‌های پیش‌رو وجود دارد. در این شرایط می‌توان به محدودیت واردات برنج به شکل جدی فکر کرد. بااین حال به نظر می‌رسد، پرونده برنج‌های وارداتی متوقف در گمرک و حواشی آن باید با دستور وزارت صمت بسته شود.
