گزارش‌های جدید اقتصادی نشان می‌دهد که ارزش صادرات کالای بدون نفت خام ایران در این ماه به ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است؛ گرچه این رقم در مقایسه با تیرماه امسال ۳.۲ درصد رشد داشته، اما از متوسط صادرات ماهانه در سال گذشته که حدود ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار بود، پایین‌تر است. بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران صادرات کالایی ایران در مردادماه امسال نسبت به ماه مشابه سال قبل نیز با کاهش ۱۶ درصدی همراه بوده است.
گذشته از بحث نوسانات ارزی بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که تغییرات در بخشنامه‌های صادراتی عامل عدم استفاده صحیح در استفاده از فرصت کاهش ارزش پول ملی بود و این مساله تاکنون ادامه داشته است. در همین رابطه علی شریعتی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران به صدور بخشنامه‌های متعدد صادراتی اشاره و آن را مانع بزرگی بر سر راه تجارت خارجی کشور عنوان می‌کند. بخشنامه‌های پی در پی و متعددی که هدفی جز سردرگمی فعالان صادراتی و از دست دادن بازارهای صادراتی را دنبال نمی‌کند.
شریعتی در ادامه اما اظهار می‌کند اگر متولیان تجاری کشور می‌خواهند صادرات غیرنفتی را رونق ببخشند و به اهداف از پیش تعیین شده در این زمینه دست یابند، چند پرسش را مطرح می‌کند. او می‌گوید: باید دید در بحث توسعه بازارهای بزرگ صادراتی و حتی بازارهای فعلی، جایگاه ایران چگونه است؟ برای حفظ بازارهای هدف چه اقداماتی صورت گرفته است و اینکه آیا توانسته‌ایم در این سال‌ها به اهداف مورد نظر در زمینه توسعه صادرات و گسترش بازارهای هدف دست پیدا کنیم یا خیر؟
او در اینجا به ذکر مثالی می‌پردازد و اظهار می‌کند: بطور مثال، مشاهده می‌کنیم در بازاری مثل عراق که بیشتر از ۵۰ درصد صادرات ایران به این کشور انجام می‌شود، با کوچک‌ترین حادثه و اتفاقی، صادرات ایران تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این موضوع مهمی که مسوولان باید به آن توجه داشته باشند.
شریعتی، در عین حال بحث تقویت رایزنان بازرگانی و افزایش آنها را در بازارهای جهانی مهم بر می‌شمرد و خواهان توجه متولیان تجاری به این مساله می‌شود.
او همچنین با بیان اینکه هر چند شرایط خیلی برای صادرات نامطلوب نیست، عنوان می‌کند: کاهش نرخ ارز مطلوبیت خود را برای صادرکنندگان از دست داده است، از این رو نمی‌توان شاهد جهش خاصی در بخش صادرات کشور بود.
شریعتی از اینکه آقای عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی همواره نوک پیکان انتقاداتش را بیشتر به سمت صادرکنندگان می‌گیرد، گله مند است و می‌گوید: متاسفانه به جای روحیه بخشی به صادرکنندگان، شاهد هستیم که دولتمردان مدام در حال انتقاد از صادرکنندگان هستند. این مساله خود به خود بر روند صادرات اثر منفی خواهد گذاشت.
از سوی دیگر عباس آرگون عضو دیگر هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درباره عمده موانع صادراتی کشور می‌گوید یکی از بحث‌های مهم در صادرات تحریم‌هاست، چراکه در زمان تحریم انتقال کالا و هزینه‌های حمل نسبت به شرایط عادی بالاتر است و همچنین صادرکنندگان از لحاظ دریافت پول نیز با مشکلات متعددی مواجه هستند.
وی ادامه داد: علاوه بر موارد گفته شده، تحریم در بازار فروش و خریداران ما نیز تاثیر گذاشته است زیرا نه ما می‌توانیم با همه کشورها تجارت کنیم و نه هرکسی تمایل به خرید کالا از ما دارد.
آرگون با تاکید بر ضرورت اتکا به صادرات غیرنفتی به جای نفتی در شرایط تحریم، تصریح کرد: درحال حاضر عمده صادرات ما به شکل مواد خام است زیرا بضاعت و زیرساخت لازم برای صادرات کالاهای ساخته شده با ارزش افزوده بالاتر در کشور وجود ندارد و همچنین به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده محصولاتمان نسبت به سایر رقبا، توان رقابت در بازارهای جهانی را نداریم.
این فعال بخش خصوصی ادامه داد: ما باید بتوانیم به صادرات کالاهای ساخته شده روی بیاوریم، در این راستا باید کیفیت و بهره‌وری را افزایش دهیم و همچنین قیمت تمام شده را نیز کنترل کنیم تا کالاهایمان قدرت رقابت با کالاهای مشابه سایر رقبا را داشته باشد.
آرگون عدم ثبات در قوانین و مقررات را یکی دیگر از موانع صادراتی دانست و گفت: قوانین و مقررات باید پیش‌بینی پذیر باشند، وقتی صادرات یک کالا به دلیل قوانین خلق‌الساعه از بین می‌رود اعتماد نیز از بین رفته و بازگرداندن آن بازار کار بسیار سختی می‌شود. پس ثبات قوانین و مقررات بسیار مهم است.
وی با تاکید بر ضرورت اتکا به تولیدات صادرات محور گفت: برای تولید کالا با هدف صادرات هم باید زیرساخت و قوانین داخلی فراهم باشد و هم خود کالا مزیت های لازم برای صادرات را داشته باشد، یعنی با توجه به مزیت‌هایی که در کشور داریم کالاها تولید کنیم و با قیمت و کیفیت مناسب و با بسته‌بندی خوب، شرایط صادراتی‌اش را افزایش دهیم .
آرگون افزود: پس توجه به قیمت تمام شده کالا، کیفیت کالا، بسته‌بندی کالا بسیار مهم است و ما می‌توانیم کالایی را تولید کنیم که از کیفیت مناسبی برخوردار و رویکرد صادراتی مشخصی داشته و دارای بازار هدف مشخصی باشد؛ کشور ما از ظرفیت صادراتی بالایی برخوردار است ولی متاسفانه ما نتوانستیم این ظرفیت بالقوه را بالفعل کنیم. به گفته این عضو اتاق بازرگانی، صادرات ما در حال حاضر بیشتر کالاهای ساخته نشده و مواد خام است و اگر بتوانیم کالاهای ساخته شده با ارزش افزوده بالا تولید کنیم، می‌توانیم از ارزآوری بیشتری برخوردار شویم و نیازهای داخلی را نیز تامین کنیم ولی شرط لازم و کافی آن این است که به مزیت‌های کشور نیز توجه کنیم.
آرگون خاطرنشان کرد: هم تولیدکننده و هم دولت باید شرایطی را فراهم کنند که به دنبال بازارهای صادراتی باشیم و بتوانیم کالاهای بیشتری را صادر کنیم و این صادرات با خودش به نوعی امنیت به همراه دارد و می توانیم اقتصاد سایر کشورها را به خود وابسته کنیم.
وی همچنین با اشاره به ممنوعیت صادرات برای جلوگیری از گرانی تصریح کرد: ممنوعیت صادرات نمی‌تواند راهکار مناسبی برای کنترل قیمت باشد، توسعه کشور ما به صادرات نیز بستگی دارد و تا جایی که امکان دارد باید صادرات حمایت شود چراکه صادرات می‌تواند باعث اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری شود و در نهایت چرخ‌های اقتصادی کشور را به حرکت در بیاورد.
وی همچنین با تاکید بر عدم تصمیم‌گیری سریع برای ممنوعیت صادرات کالا گفت: قوانین سریع و یک‌باره عملا انگیزه صادرکنندگان را می‌گیرد و اگر کالایی که صادر شده را ممنوع کنیم صادرکننده دچار بلاتکلیفی می شود، بنابراین کالا نباید در فرایند صادرات ممنوع شود بلکه قوانین ممنوعیت باید حداقل برای شش ماه بعد از صادرات باشد.
