همه ساله در بازار برخی محصولات کشاورزی به سبب رعایت نشدن الگوی کشت شاهد نوسانات شدیدی هستیم به‌طوری‌که در برخی موارد حجم تولید این محصولات کم می‌شود و گاهی به حدی بالا می‌رود که برداشت آن دیگر برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد.
در شرایط کنونی که کشور با چالش بحران آب مواجه است، به نظر می‌رسد اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی می‌تواند راه‌حل مناسبی برای سازگاری با کم‌آبی باشد که متاسفانه تاکنون وزارت خانه نیرو و جهاد کشاورزی توجه جدی به این موضوع نداشته است، در حالی که کسری مخازن آب‌های زیر زمینی یک تهدید برای بخش کشاورزی محسوب می‌شود.
برخی کارشناسان معتقدندکه عدم اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی در هدر رفت منابع پایه و برهم زدن تنظیم بازار نقش مهمی دارد، به همین دلیل انتظار می‌رود که الگوی کشت با فراهم کردن مباحث مربوط به بازرگانی، فروش، ادوات کاشت و برداشت در تمامی استان‌ها اجرا شود تا کشاورزان نگرانی از حیث فروش محصولات خود نداشته باشند. حال به سراغ مسوولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین وضعیت دلایل اجرا نشدن الگوی کشت به عنوان یکی از موضوعات سازگار با کم آبی با خبر شویم:
وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی مقصرند
مسعود اسدی عضو شورای مرکزی خانه کشاورز عدم اجرای الگوی کشت را یکی از عوامل ناسازگار با کم آبی دانست و گفت: وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی در اجرا نشدن الگوی کشت هر دو مقصر هستند، در حالی که وزارت نیرو خود باید امر آموزش و مدیریت مصرف آب برای کشاورزان را به عهده بگیرد، اما این مسوولیت را از وزارت جهاد کشاورزی انتظار دارد.
وی با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی تاکنون در اجرای الگوی کشت اقدام مناسبی انجام نداده است، افزود: با اجرای الگوی کشت، مسوولان ذی ربط و تصمیم‌گیران باید این اطمینان را به کشاورزان بدهند که در صورت جایگزینی کشت محصولات کم آب بر تفاوتی در درآمد و بازار فروش آنها ایجاد نمی‌شود، اما اجرای دستوری الگوی کشت تنها نتیجه معکوس می‌دهد. اسدی ادامه داد: در اجرای الگوی کشت مسوولان ذی ربط در قدم نخست باید محصولاتی را معرفی کنند که امکانات و لوازم مورد نیاز جهت کشت را بتوانند در اختیار بهره‌برداران قرار دهند، ضمن آنکه از لحاظ اقتصادی تغییری در محصولات جایگزین معرفی شده ایجاد نشود.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز فراهم کردن مباحث مربوط به بازرگانی، فروش و برداشت لوازم و ادوات کشت‌های جدید را امری ضروری دانست و گفت: وزارت جهاد کشاورزی تاکنون اقدام خاصی در رابطه با اجرای الگوی کشت انجام نداده است، در حالی که اگر تشویقی بودن سیاست، مباحث مربوط به بازرگانی و فروش محصولات و درآمد کشاورزان را در لایحه رعایت نکند، بدون تردید تصویب این قانون به قوانین غیر قابل اجرا اضافه می‌شود. به عنوان مثال اگر به کشاورزان هندوانه کار و شلتوک کار گیاه کینوا برای کشت جایگزین پیشنهاد می‌شود، مباحث مربوط به خرید و قیمت باید به گونه‌ای تنظیم شود که نگرانی در بحث تولید و فروش ایجاد نشود. اسدی بحث آموزش را در اجرای الگوی کشت امری ضروری برشمرد و افزود: اگر به کشاورزان آموزش‌های لازم داده نشود که براساس نیاز کشور به سراغ کشت کدام یک از محصولات روند، از آن جا که در کشت محصول جدید مهارتی ندارند با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند، در حالی که اعمال سیاست تشویقی حداکثری موجب شده تا کشاورزان نسبت به کشت محصول جدید تمایل بیشتری داشته باشند.
چالش نبود بانک اطلاعاتی
محمد شفیع ملک‌زاده، رییس سازمان نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی اجرای الگوی کشت را تابع بازار محصولات کشاورزی دانست و گفت: اجرای الگوی کشت در سطح کشور مستلزم ابزارها، سیاست و تشویق‌هایی است که کشاورزان را متقاعد کند تا تابع برنامه‌ها باشد.
وی با اشاره به اینکه اجرای دستوری الگوی کشت راهگشا نخواهد بود، افزود: اگر به کشاورزان کشت جایگزینی معرفی شود که تضمین‌کننده درآمد آنها باشد، می‌توان از آنها انتظار داشت که از کشت محصولات آب بر انصراف دهند و در غیر این صورت تمایلی به اجرای الگوی کشت نخواهند داشت. ملک‌زاده ادامه داد: در شرایطی که بازار چندانی برای فروش گیاهان دارویی در کشور وجود ندارد، چطور می‌توان انتظار داشت که کشاورزان کشت گیاهان دارویی را جایگزین کشت محصولات آب بر کنند.
به گفته این مقام مسوول، مسوولان ذی ربط در درجه اول درباره الگوی کشت باید این اطمینان را به کشاورزان دهند که مشکلی در در آمد و عایدی آنها و بازار فروش محصولات ایجاد نمی‌شود چرا که با توسعه گیاهان دارویی ممکن است مقادیری زیادی گل گاو زبان و غیره به سبب نبود بازار روی دست کشاورزان بماند.
وی ادامه داد: با وجود آنکه سال‌هاست شعار آمایش سرزمین داده می‌شود، اما تاکنون این موضوع عملیاتی نشده است. رییس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با انتقاد از این مساله که برنامه و سیاست‌گذاری مناسب در کشت محصولات نداریم، بیان کرد: در کشت محصولات کشاورزی برنامه و سیاست‌گذاری مدونی نداریم که خیال کشاورز را راحت کنیم که محصول مد نظر را بکارد.
