نسخه حل بحران کاغذ

تعادل|

مشکلات کاغذ همچنان ادامه دارد. صنعت کاغذ که در سال ۹۷ به دلایلی از قبیل تحریم‌ها و عدم حمایت از تولید داخلی، دچار نوسان بود و همانند دیگر حوزه‌ها با افزایش قیمت مواجه شد، در سال جاری نیز با چالش هایی نظیر «تامین مواد اولیه»، «کاهش صادرات» و «مسائل مربوط به مالیات» دست و پنجه نرم می کند. علاوه بر این اما نرخ واقعی کاغذ همچنان از مشکلات فعالان این حوزه به شمار می رود. بررسی روند قیمت ها در سال 97 نسبت به سال 96 حاکی از افزایش حدود 4 برابری نرخ کاغذ در این مدت است که در این میان به گفته کارشناسان، اگر  واردات کاغذ با ارز آزاد ممنوع نبود، قیمت کاغذ از قیمت فعلی ارزان‌تر شده بود. اما افزایش نرخ کاغذ تنها به سال گذشته ختم نمی شود، بلکه در هفته های نخستین از سال جاری نیز این محصول افزایش مجدد قیمت را تجربه کرد و ظرف مدت یک هفته، قیمت کاغذ گلاسه از ۱۵ هزار تومان به ۲۲ هزار تومان رسید. اما راه حل چیست؟ به گفته فعالان صنعت کاغذ، افزایش قیمت ها به دلیل وجود واسطه ها در واردات کاغذ است. اما راهکار مشکلات بازار کاغذ این است که دولت بخشی از بازار را آزاد بگذارد تا همانطور که ارز سه نرخ دارد، کاغذ نیز با دو نرخ به فروش برسد؛ در این شرایط کاغذ با میانگین این قیمت‌ها در بازار به فروش می‌رسید که به مراتب کمتر از قیمت فعلی بود.

 بحران ادامه دار کاغذ

بحران کمبود کاغذ از اواسط پاییز ۹۶ آغاز شد و در فاصله کوتاهی موج نگرانی در میان نشریات خصوصی و طرح اعتراض‌هایی از سوی مدیران رسانه‌ها را به دنبال داشت. اگرچه دولت با تشکیل کارگروهی تلاش کرد تا مواد اولیه این صنف (کاغذ و مقوا) را تأمین کند، اما این کارگروه تاکنون نتوانسته اقدام مثبتی در این زمینه انجام دهد. به طوری‌که مشکلات کاغذ و مقوا هنوز حل نشده و تاکنون هیچ اقدام مثبتی برای تأمین مواد اولیه کاغذ و مقوا صورت نگرفته است. از سوی دیگر، قیمت ها در این بازار مدیریت نشده و قیمت کاغذ گلاسه ظرف مدت یک هفته از ۱۵ هزار تومان به ۲۲ هزار تومان رسیده است. از سوی دیگر، ۹۰ درصد تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز صنعت چاپ، اولیه وارداتی است. ماشین آلات این صنایع از کشور‌هایی همچون «آلمان»، «ایتالیا»، «ژاپن»، «چین» و «کره جنوبی» وارد و مواد اولیه نیز از کشور‌هایی همچون «هند»، «اندونزی»، «چین» و کشورهای اروپایی وارد می‌شود. از آن‌سو اما، گزارش عملکرد مقدماتی 10 ماه منتهی به دی سال 1397 وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز نشان‌دهنده آن است که تولید «انواع کاغذ» با رشد ناچیز 1.6 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال 1396

رو به رو بوده است. تولید این محصول تا پایان دی ماه سال 1396 حدود 775 هزار تن بوده، که در 10 ماه منتهی به دی سال 97 به حدود 787 هزار تن رسیده است.

 چالش های سال 98

حال اما این سوال مطرح است که چالش های صنعت کاغذ و چاپ در سال 98 چه مواردی است؟ رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، مواردی همچون «تامین مواد اولیه»، «کاهش صادرات» و «مسائل مربوط به مالیات» را از جمله مشکلات صنعت چاپ عنوان می کند و می گوید: ماشین‌آلات این صنعت  شامل قطعاتی است که در صورت خرابی باید به کشور وارد شود. اما  در مواردی شاهد بودیم که به دلیل اینکه واردات قطعه الکترونیکی مورد نیاز باید حتماً در سامانه نیما ثبت می‌شد. این موضوع مشکلاتی را پدید آورد که باعث شد تا خط تولید یک کارخانه بیش از یک ماه تعطیل شود. بابک عابدین در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در سال گذشته هزینه سنگینی برای تهیه «کاغذ»، «زینک» و سایر مواد اولیه به صنعت چاپ تحمیل شد و افزایش قیمت‌ها منجر به کاهش تقاضا نیز شد. به گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ، قیمت کاغذ تحریر در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ چهار برابر شد. عابدین همچنین مسائل مربوط به بخش مالیات را از دیگر مشکلات این بخش دانست و تصریح کرد: سازمان امور مالیاتی سال گذشته اعلام کرده بود که واحدهایی با درآمد زیر سه میلیارد تومان ملزم به نگهداری دفاتر قانونی نیستند و باید تنها گزارش‌های فصلی، ماهیانه و نهایی را به همراه اسناد خود نگهداری کنند؛ اما در انتهای سال به واحدهایی که از داشتن دفاتر قانونی معاف شده بودند ایراد گرفته شد.

به گفته او، در این میان برای برخی از واحدهای چاپ درآمد بیشتر نوشته شد که باعث شد اداره مالیات بر ارزش افزوده نیز با مشاهده این درآمدها واحدهای صنعتی را به دلیل کتمان اضافه درآمد و عدم

اطلاع رسانی فاکتور جریمه کند و این مشکل باعث تعطیلی یا تعدیل نیرو در برخی از واحدهای صنعتی شد. عابدین همچنین از کاهش ۷۰ درصدی صادرات محصولات صنعت چاپ به دلیل مشکلات تأمین مواد اولیه خبر داد و گفت: در مقاطعی دولت صادرات کالاهایی را که نیاز داخل به آن‌ها تأمین نمی‌شد را ممنوع کرد و واحدهای صنعتی مجبور شدند ضرر و زیان کالاهایی را که به طرف قرارداد تعهد فروش داده بودند بپردازند. رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ در ادامه با بیان اینکه دخالت دولت در عرضه و تقاضا اقتصاد را با مشکل مواجه می‌کند، تصریح کرد: دولت واردکنندگان را محدود کرد که نوع و میزان واردات آن‌ها در سال گذشته باید مشابه سال ۱۳۹۶ باشد؛ این در حالی است که ممکن بود نیاز کشور در بخش‌هایی بیشتر و نیاز باشد که کالاهای دیگری وارد شود.

بنابه اظهارات او، از طرف دیگر چون دولت می‌خواست تقاضای ارز را محدود کند اعلام کرد که فقط تولیدکنندگان مجاز به واردات هستند؛ اما تولیدکنندگان معمولاً سرمایه در گردش کافی برای واردات ندارند و در مواردی مجبور بودند از واردکنندگان بخواهند کاغذ را برای آن‌ها وارد کنند و در ازای کمکی که به تولیدکننده کردند، مقداری از کاغذ وارداتی بردارند که خود عاملی برای ایجاد فساد بود.عابدین با بیان اینکه اگر واردات کاغذ با ارز آزاد ممنوع نبود شاید قیمت کاغذ از قیمت فعلی ارزان‌تر شده بود، گفت: راهکار مشکلات بازار کاغذ این بود که دولت روی ارزی که برای واردات کاغذ تخصیص داده بود به طور دقیق نظارت می‌کرد و بخشی از بازار را نیز آزاد می‌گذاشت تا با پول و امکانات شخصی کاغذ وارد کرده و به قیمت آزاد نیز بفروشد. او بر این باور است: همانطور که ارز سه نرخ دارد این امکان وجود داشت که کاغذ نیز با دو نرخ به فروش برسد در این شرایط کاغذ با میانگین این قیمت‌ها در بازار به فروش می‌رسید که به مراتب کمتر از قیمت فعلی بود و با نظارت دقیق فساد نیز متوقف می‌شد.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان صنعت چاپ می گوید: دولت باید در تصمیم‌گیری‌ها و شرایطی که محیط کسب و کار دچار اختلال می‌شود با تشکل‌ها مشورت کند تا مشکلی برای صنایع زیردستی ایجاد نشود.

 خواب تولیدکنندگان بزرگ

با این وجود اما برخی از فعالان این صنف،

گمانه‌زنی‌هایی از نبود مشکلات در نیمه نخست سال‌جاری دارند و معتقدند که افزایش نرخ کاغذ، برخی از مشکلات را از میان برداشته است. در عین حال اما رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا درباره تولید کاغذ در کشور می گوید: سه تولیدکننده بزرگ در زمینه کاغذ تحریر وجود دارد؛ اما به دلیل عدم حمایت جدی دولت در سال‌های گذشته، این کارخانجات تولید اساسی ندارند و در واقع به خواب رفته اند. ما ظرفیت ۱۵۰ هزار تن برای تولید داریم، اما تولیدکنندگان به کالا و محصولاتی که ارزش افزوده بیشتری دارند روی آورده اند.  ابوالفضل روغنی گلپایگانی اما معتقد است که تحریم‌ها و عدم حمایت از تولید داخلی باعث شده تا کاغذ وضعیت مناسبی در کشور نداشته باشد و بحث انتقال پول و تحریم‌ها کار را برای ناشران و روزنامه‌نگاران سخت کرده است، اما با این وجود دولت در حمایت از مطبوعات و ناشران برای واردات کاغذ ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص داده است و در نتیجه فکر می‌کنم در ۶ ماه اول سال جاری با وجود افزایش قیمت‌ها، مشکل خاصی در زمینه کاغذ تحریر در کشور وجود نخواهد داشت. به گفته روغنی گلپایگانی، به زودی نگرانی‌ها در این زمینه کاهش می‌یابد؛ یعنی اقدام به تامین، تخصیص و واردات انجام شده است، البته در نهایت بستگی به وجود مجموعه‌ای از قبیل تقاضای موجود در بازار، تامین تخصیص اعتبار دولت و ثبت سفارش‌ها و اینکه از اردیبهشت وارد تحریم سخت‌تری نشویم نیز دارد.

روغنی گلپایگانی در خصوص قیمت‌های مربوط به کاغذ اظهار کرد: طیف وسیع و قیمت‌ها، متفاوت است؛ هر کدام از کاغذهای وارداتی قیمت‌ها و متغیرات خاص خود را دارد، اما آنچه به مقدار بیشتری در کشور وجود دارد کاغذ کره‌ای و اندونزیایی است و تقریبا شکل متعادل‌تری نسبت به گذشته یافته و برای قیمت‌ها تقریبا ثبات به وجود آمده است، اما اگر بخواهیم قیمت‌ها را با دو سال پیش مقایسه کنیم حداقل چهار  برابر افزایش داشته است. او در رابطه با وضعیت واردات کاغذ نیز گفت: وزارت ارشاد و وزارت صنعت در حدود اسفند و بهمن سال گذشته با دو واردکننده بزرگ وارد مذاکره شدند و دلار ۴۲۰۰ تومانی نیز به این منظور اختصاص داده و ثبت سفارش نیز انجام شد و احتمالا روند واردات کشور در اردیبهشت و خرداد شروع می‌شود.

 تولید کاغذ از سنگ

با این وجود اما گویا مسوولان نیز بیکار ننشسته اند و از اجرای طرح هایی برای تولید کاغذ در داخل کشور خبر می دهند. در همین رابطه، رئیس هیات عامل ایمیدرو می گوید که به تازگی عملیات اجرای طرح احداث کارخانه تولید کاغذ از سنگ «کربنات کلسیم» در استان «لرستان» آغاز می شود. خداداد غریب پور با تاکید بر اینکه این طرح به عنوان دوستدار محیط زیست معرفی می شود، اظهار کرد: طرح احداث کارخانه تولید کاغذ از «کربنات کلسیم» در شهر الیگودرز با هدف ایجاد اشتغال، صرفه جویی ارزی، تامین بخشی از کاغذ مورد نیاز و استفاده بهینه از آهک به عنوان یکی از مواد معدنی موجود در کشور تدوین شده و اجرایی می شود. او ادامه داد: ظرفیت سالانه این طرح، 8 تا 10 هزار تن کاغذ است. رئیس هیات عامل ایمیدرو خاطرنشان کرد: با بهره برداری از کارخانه یاد شده، 8 میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل می شود. به گفته او، تولید کاغذ از سنگ «کربنات کلسیم» از مزایایی همچون قابلیت بازیافت، دوستدار محیط زیست، عمر طولانی، مقاوم در برابر آب و مواد شیمیایی، انعطاف پذیر و چاپ‌پذیری مطلوب برخوردار است.