با توجه به اهمیت خروج از بحران اقتصاد نفتی در چند دهه اخیر، تکیه بر اقتصاد غیر نفتی و توسعه صنایع کوچک مطرح شده است چرا که توسعه این قبیل از صنایع رمز توسعه اقتصادی در آینده محسوب می‌شود.
مسلم است در این برهه زمانی واحدهای کوچک و متوسط جزیی از زنجیره تولید جهانی جهت پیشرفت و رشد محیط‌های کسب و کار به شمار می‌روند. چرا که در این واحدها توانایی فناوری، نیروی کار متخصص و مدیریت پیشرفته در حوزه بخش خصوصی نمود بیشتری دارد.
صنایع کوچک می‌تواند ضمن ایجاد فرصت‌های شغلی و افزایش درآمد ملی، با ایجاد تنوع محصول و تامین تقاضای بازار سکان اقتصاد جهانی را در دست بگیرد و بطور قابل توجهی بر اقتصاد تاثیر بگذارد. بنابراین حرکت در راستای سازماندهی و کمک به واحدهای کوچک و متوسط صنعتی را نباید از نظر دور داشت. بعبارتی هدف باید به سمتی پیش برود که تمام نگاه‌ها به سوی بهبود ساختار صنعتی کشور و رقابتی کردن فعالیت واحدهای کوچک صنعتی برای پاسخگویی به چالش‌های آینده باشد. دلیل رقابتی شدن این واحدها، بهترین پاسخ به مشکل مزمن بیکاری و توزیع ناعادلانه درآمد در کشور است.
با وجود اهمیت واحدهای کوچک صنعتی در اقتصاد کشور، سرعت موتور محرکه این صنایع استراتژیک در ماه‌های اخیر بعلت نوسانات نرخ ارز و کوتاهی بانک‌ها در زمینه تسهیلات‌دهی، کند شده است. تداوم این موضوع علاوه بر تحمیل خسارت‌های جبران‌ناپذیر بر این واحدها می‌تواند موجب تعطیلی و بیکاری کارگران بیشتری در آینده شود.
در راستای روشن‌تر شدن زوایای بیشتری از این موضوع با چند تن از صاحبنظران صنعت به گفت‌وگو پرداخته‌‍‌‌ایم که در ادامه می‌آید؛
بدون سرمایه در گردش لازم، واحدهای صنعتی محکوم به شکست هستند
آرمان خالقی عضو هیات‌مدیره و قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران اظهار کرد: بانک مرکزی نهاد پاسخ‌دهنده به بنگاه‌های اقتصادی نیست و این بانک‌ها هستند که موظفند در جهت تسهیلات‌دهی به تولیدکنندگان اقدامات لازم را انجام دهند. بانک مرکزی یک سازمان تنظیم‌کننده امور مالی کشور است.
وی افزود: بانک‌ها دلیل کمرنگ شدن تسهیلات‌دهی به بنگاه‌های صنعتی را در کمبود منابع پولی و مالی مطرح می‌کنند. بنابراین باید اذعان کرد که قدرت وام‌دهی بانک‌ها به درخواست‌کنندگان پایین آمده است.
خالقی تأکید کرد: بخشی از این ادعای بانک‌ها درست است زیرا به دلیل بدهی کلان دولت به بانک‌ها و همچنین عدم بازپرداخت تسهیلات گذشته شرکت‌ها و واحدها به موسسات مالی، شرایط اقتصادی و منابع مالی بانک‌ها در شرایط مساعدی نیست.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت تأکید کرد: به دلیل شرایط تورمی پیش آمده در ماه‌های گذشت و سقوط ارزش ریال در برابر ارزها، تأمین مایحتاج و مواد اولیه واحدهای کوچک صنعتی با افزایش قیمت چندبرابری روبرو شده است. درنتیجه نیاز این بنگاه‌ها به پول و نقدینگی افزایش یافته است.
وی اضافه کرد: مجموع این شرایط موجب شده است تا واحدهای صنعتی برای تأمین سرمایه در گردش خود به تسهیلات بانکی محتاج شوند. اما از آنجایی که سرمایه بانک‌ها چند برابر نشده است، بنابراین موسسات مالی و بانک‌ها نمی‌توانند پاسخگوی نیاز و تقاضای بنگاه‌های اقتصادی باشند.
خالقی مطرح کرد: یکی دیگر از دلایلی که واحدهای صنعتی نمی‌توانند تسهیلات جدید دریافت کنند، این است که این واحدها هنوز بدهی‌های معوقه یا چک‌های برگشتی دارند و بر اساس قوانین بانکی برای دریافت وام‌های جدید با پاسخ منفی روبرو می‌شوند.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت با تأکید بر این موضوع که واحدهای صنعتی کوچک، شرایط احراز وام را ندارند، گفت: واحدهای صنعتی کوچک برای اینکه بتوانند هزینه‌های جاری خود را تأمین کنند باید پول داشته باشند و در واقع پول، نقش خون در رگ‌های بنگاه‌های اقتصادی را بازی می‌کند، در نتیجه با کاهش یا فقدان سرمایه در گردش لازم، این واحدها محکوم به شکست هستند.
وی ابراز کرد: ممکن است در شرایط اضطرار، این واحدها هر تسهیلاتی را بگیرند اما باید توجه داشت که دریافت به موقع پول نیز از اهمیت برخوردار است زیرا در صورتی که بنگاه‌های صنعتی شرایط مناسبی برای دریافت وام نداشته باشند، تسهیلات بیشتر به معنای عدم بازپرداخت و افزایش جرایم خواهد بود.
خالقی تصریح کرد: بنابراین واحدها باید تسهیلات را با نرخ سود متعارف و در زمان درست دریافت کنند تا شرایط مناسبی برای رقابت در فضای بازار را داشته باشند و بتوانند به حیات خود ادامه دهند.
دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش که آیا با کوتاهی بانک‌ها در اعطای تسهیلات به واحدهای صنعتی کوچک، امکان تعطیلی این واحدها در سال آینده بیشتر می‌شود، گفت: در صورتی که شرایط کنونی ادامه پیدا کند و تغییری در شرایط تسهیلات‌دهی بانک‌ها به وجود نیاید، واحدهای بیشتری تعطیل خواهند شد.
وی یادآوری کرد: شب عید، زمان رونق واحدهای صنعتی کشور است و در صورتی که نتوانیم توان خرید مردم را تقویت کنیم، واحدهای صنعتی بیشتری با مشکل روبرو شده و از چرخه رقابت خارج خواهند شد.
خالقی افزود: یکی از موارد دیگر، این است که برخی واحدهای تولیدی عادت کرده‌اند که وام بگیرند و پس ندهند و از این راه برخی از سوءاستفاده گران توانسته‌اند به سودهای کلانی دست پیدا کنند. به هر حال واحدهای تولیدی نمی‌توانند به دلیل شرایط بد اقتصادی از بازپرداخت وام‌های دریافتی خود، سر باز زنند.
بخشی از منابع بانکی به سرقت رفته است
محمدرضا مرتضوی رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران و دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه تنها مسیر تأمین مالی در کشور بر محور بانک‌ها می‌چرخد، اظهار کرد: این موضوع موجب شده است تا اگر یک بخش اقتصادی نتواند منابع مالی خود را از سیستم بانکداری تأمین کند، دچار مشکل شود.
وی افزود: این تفکر اشتباه است که منابع بانکی کشور کافی نیست. چرا که بخش بزرگی از منابع نظام بانکی به سرقت رفته است.
مرتضوی تصریح کرد: اگر تیتر خبرها در چند سال گذشته را جمع بزنیم، خواهیم دید که حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان از منابع بانکی به عناوین مختلف و توسط افراد متعدد از کشور خارج شده است.اگر این منابع در جهت رشد تولید در صنعت اختصاص می‌یافت، اکنون شاهد رشد شگرفی در تولید کشور بودیم.
هدف اصلی نظام بانکی دیگر تولید نیست
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران گفت: نظام بانکی تبدیل به دیکتاتور بانکی شده است و اکنون نتایج این سیستم اشتباه به شکل موسسات مالی و بانک‌ها در اقتصاد کشور نمود بیشتری پیدا کرده است.
وی یادآوری کرد: اگر بخش کوچکی از منابع بانکی به سمت تقویت حوزه مرتع‌داری سوق داده شده بود، اکنون نباید مردم گوشت را کیلویی ۱۰۰هزار تومان می‌خریدند.
مرتضوی با تأکید بر این موضوع که اقتصاد ایران به‌شدت دولتی شده است، گفت: دولتی شدن اقتصاد موجب شده است تا هر تصمیم غلط اتخاذ شده در شاکله دولت به کل اقتصاد کشور ضرر وارد کند.
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران یادآوری کرد: متأسفانه در شرایط کنونی، بانکداری به جای شکل‌گیری بر اساس اعتبار، بر پایه پول استوار شده است. هدف اصلی نظام بانکی کشور دیگر تولید نیست بلکه تنها به فکر تأمین سود سپرده گذاران است و همین نگرش اشتباه موجب هدر رفت منابع عظیمی در کشور شده است.
وی افزود: اگر منابع نظام بانکی به سمت تولید هدایت می‌شد، اکنون شاهد رونق صنعت و تولید داخلی بودیم ولی در حال حاضر هیچ بخشی توانایی تغییر و مقابله با اشتباهات بانکی را ندارد.
مرتضوی تصریح کرد: دولتی شدن بانک‌ها در ابتدای انقلاب اسلامی در جهت توقف فساد صورت گرفت اما نظام اشتباه بانکداری و قواعد نادرست در این حوزه موجب شد تا فساد دوباره در حوزه بانکداری کشور به وجود‌اید.
منشأ مشکلات اقتصادی امروز در بانک‌هاست
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران تأکید کرد: همه ارکان قدرت در داخل کشور، بانک دارند و این موضوع به هیچ‌وجه مطلوب نیست. بانکداری باید به عنوان یک پروسه اقتصادی به صورت مستقل زیرنظر بانک مرکزی اداره شود و هیچ نهادی اجازه دخالت در نظام بانکی را نداشته باشد.
وی یادآوری کرد: منشأ تمام مشکلات اقتصادی امروز کشور در بانک‌هاست و فکر می‌کنم هر بخش اقتصادی که از تسهیلات و گردش مالی بانک‌ها محروم باشد، محکوم به شکست است.
مرتضوی تأکید کرد: مردم و تولیدکنندگان از شرایط بانک‌ها گله‌مندند و باید دید حاصل بانکداری دستگاه‌های مختلف دولتی در این سال‌ها چه بوده است و آیا بانک‌ها اجازه دریافت سود مرکب را دارند یا خیر؟
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران مطرح کرد: اکنون شاهدیم که صنعت و تولید مجبور به پرداخت مالیات هستند اما بخش خدمات که ۷۰ درصد از تجارت کشور را تشکیل می‌دهد، مالیات نمی‌دهد.
وی افزود: بانکداری باید اعتبارمحور باشد نه پول‌محور، همین قاعده نادرست موجب شده است تا شرایط انتقالات مالی در کشور بر پایه بی‌اعتمادی بچرخد.
مرتضوی تأکید کرد: ریشه تولیدکنندگان در زمین است و نمی‌توانیم به هیچ جای دنیا به جز ایران برویم. تجربه انقلاب ۵۷ نشان داد، افرادی که سالم بودند و فعالیت تولیدی داشتند، در کشور ماندگار شدند و به تولید ادامه دادند.
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران تصریح کرد: بدون شک ایران می‌تواند در حوزه‌های اقتصادی در دنیا مطرح باشد زیرا توانسته‌ایم در چهار دهه گذشته تنها کشور دموکرات منطقه خاورمیانه باشیم و لنگر ثبات و امنیت منطقه را حفظ کنیم.
وی تصریح کرد: متأسفانه غربی‌ها دستورات اسلامی را در حوزه‌های اقتصادی بهتر از ما رعایت کرده‌اند و بانکداری اسلامی در ایران توفیق چندانی نداشته است.
محمدرضا برکتین عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت اصفهان اظهار کرد: با افزایش نرخ ارز، تمام مواد اولیه چه با منشأ داخلی و چه با منشأ خارجی، گران شدند.
وی افزود: واحدهای تولیدی خدماتی که محصولات و خدمات مختلفی را تولید می‌کردند، ناگهان با چندبرابر شدن قیمت نهاده‌های اولیه خود روبرو شدند و این موضوع شوک مالی بزرگی به این واحدها وارد آورد.
برکتین افزود: در کنار این موضوع، فقدان ثبات در شرایط اقتصادی موجب نگرانی بازار شد و اعتماد را کاهش داد، درنتیجه خریداران مواد اولیه مجبور شدند به صورت نقدی کالاهای خود را خریداری کنند و همین امر شرایط بحرانی ایجاد شده در تأمین مالی واحدهای صنعتی را تشدید کرد.
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت اصفهان یادآوری کرد: هم‌اکنون یک بنگاه یا واحد تولیدی که بیش از سه برابر نقدینگی مجموعه‌اش در اختیار نداشته باشد، مجبور است برای دریافت تسهیلات به بانک‌ها و موسسات مالی مراجعه کند.
وی افزود: ناتوانی بانک‌ها در تأمین نیاز مالی بنگاه‌های تولیدی در کنار قواعد سخت‌گیرانه بانک مرکزی موجب تشدید شرایط بحرانی واحدهای تولیدی شده است.
بانک‌ها به دنبال منافع جدیدی برای خود هستند
برکتین اضافه کرد: بانک‌ها در شرایط جدید به دنبال منافع جدیدی برای خود هستند. البته در گذشته هم بانک‌ها با بنگاه‌داری به دنبال تأمین منافع خود بودند که ناگهان مشکلات آنها بیش از پیش شد.
عضو هیات‌مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت اصفهان تصریح کرد: اکنون این سوال مطرح است که آیا بانک‌ها می‌توانند در اثر نوسانات نرخ ارز سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی کوچک را تأمین کنند یا خیر؟
وی تأکید کرد: نمی‌توان همه مشکلات را بر گردن بانک‌ها انداخت. تعادل کشور در شرایط کنونی بهم خورده و مشکلات، جوانب و لایه‌های مختلفی دارد که می‌بایست با درنظر گرفتن شرایط جدید به حل آنها کمک کرد.
