تعادل
بررسی آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که ایران در سال 1396 حدود 46.9میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته است که ارزش صادراتی آنها در قیاس با سال 1395 رشدی حدود 6.6 درصدی را شاهد بوده است. همانطور که انتظار می‌رفت «میعانات گازی» نقش عمده‌یی در افزایش میزان صادرات غیر نفتی ایران در سال گذشته ایفا کرده‌اند و این گروه کالایی با صادرات حدود 7میلیارد دلاری به تنهایی سهمی 15درصدی از سبد صادرات غیر نفتی ایران در سال 1396 را به خود اختصاص داده‌اند. از دیگر سو بررسی 100مقصد عمده صادرات کالاهای غیرنفتی ایران در سال 1396 هم نشان می‌دهد که صادرات ایران به 5 کشور چین، امارات متحده عربی، عراق، جمهوری کره و ترکیه بیشترین سهم از ارزش صادرات ایران را در سال 1396 داشته‌اند و این 5 کشور جمعا 65.3 درصد از ارزش کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده‌اند. علاوه بر این، در بین 100مقصد عمده صادراتی ایران 64 مورد از آنها نسبت به سال 1395 رشد ارزش صادرات را تجربه کرده‌اند و در 36مورد از آنها، ایران به لحاظ ارزشی، صادرات خود را کاهش داده است. بیشترین رشد صادراتی ایران ما بین 100کشور نخست صادراتی مربوط به جمهوری آفریقای مرکزی بوده است. بیشترین افت ارزش صادرات ایران در سال 1396 نیز به مربوط به سنگاپور بوده است، که صادرات ایران به این کشور در قیاس با سال 1395 بیش از 86 درصد افت کرده است.
به گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران و براساس آخرین آمارهای گمرک در سال 1396 صادرات کالایی بدون نفت خام معادل 46.9میلیارد دلار رقم خورده که نسبت به سال 1395 با رشد 6.6 درصدی همراه بوده است. در این گزارش، فهرست 100قلم کالای عمده صادراتی و 100مقصد عمده صادراتی ایران در سال 1396 را مورد بررسی قرار می‌دهیم. بررسی آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که در سال 1396 «میعانات گازی» بیشترین سهم را از ارزش صادرات کالایی بدون نفت خام ایران داشته است. ایران در سال 1396 حدود 7میلیارد دلار(به وزن بیش از 17میلیون تن) میعانات گازی به جهان صادر کرده و این کالا سهم بیش از 15درصدی از ارزش کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده است. پس از آن «گاز طبیعی مایع شده در ظروف یک هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر» و «پروپان مایع شده در ظروف یک هزار سانتی‌متر مکعب و بیشتر» با سهم‌های 5.3 درصدی و 3.1درصدی در رده‌های پس از میعانات گازی قرار دارند. آمارها نشان می‌دهد در سال 1396 بیش از 31.6درصد(تقریبا معادل 14.8میلیارد دلار) از صد قلم عمده صادرات کالایی ایران مربوط به فرآورده‌های نفتی بوده است.
«سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» در رتبه چهارم اقلام صادراتی ایران در سال 1396 قرار گرفته است. ارزش صادرات این محصول به بیش از 1.4میلیارد دلار رسیده و سهمی 3.14درصدی از مجموع صادرات 100قلم عمده صادراتی ایران در این مدت را به خود اختصاص داده است.
جایگاه صنایع معدنی
صنایع معدنی نیز جایگاه مهمی در میان 100قلم کالای عمده صادراتی ایران در سال 1396 را به خود اختصاص داده‌اند. «سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی با خلوص آهن بیشتر از 40درصد به هم فشرده نشده» با صادرات بیش از 921میلیون دلاری در رتبه هفتمین محصول صادراتی ایران در سال 1396 ایستاده است. «محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیر ممزوج دارای کمتر از 25درصد کربن» نیز یکی دیگر از محصولات معدنی است که با 903میلیون دلار صادرات و سهم 1.92درصدی از سبد صادراتی در رتبه‌های بالای اقلام عمده صادراتی ایران ایستاده است.
«پسته‌ها با پوست تازه یا خشک» نخستین محصول کشاورزی در فهرست 100قلم عمده صادرات کالایی بدون نفت خام ایران در سال 1396 است. در این سال حدود 112هزار تن از این محصول از مبدا ایران صادر شده که با ارزش 901میلیون دلاری سهمی معادل 1.92درصد از سبد صادراتی ایران را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که 100 قلم عمده صادراتی ایرانی سهمی معادل 79.5درصد از ارزش کل صادرات ایران را داشته‌اند و ارزش کل صادرات مربوط به آنها معادل 37.3میلیارد دلار بوده است. شایان ذکر است که 10قلم اول صادراتی ایران در سال 1396 سهمی نزدیک به 40درصد از ارزش کل صادرات ایران را داشته‌اند. مابین 100قلم عمده صادراتی ایران در سال 1396 بیشترین متوسط قیمت صادراتی را به ترتیب زعفران، کفپوش‌ها، قطعات توربین‌های بخار و روده و شکمبه گوسفند داشته‌اند. متوسط قیمت صادراتی هر تن زعفران خرد نشده و ساییده نشده در سال 1396 حدود 1.5میلیون دلار و متوسط قیمت صادراتی هر تن زعفران به صورت فله نیز بیش از 1.3میلیون دلار بوده است. کمترین متوسط قیمت بین 100قلم عمده صادراتی ایران در سال 1396 را نیز سیمان، سنگ آهن و کنسانتره آهن داشته‌اند. متوسط قیمت هر تن از سیمان‌های پودر نشده موسوم به کلینگر معادل 28.3دلار و متوسط قیمت هر تن سیمان سفید پرتلند جز رنگ شده به طور مصنوعی نیز قریب به 37دلار بوده است. در بین 100قلم عمده صادراتی 80 قلم متوسط قیمتی بالاتر از متوسط قیمت کل صادرات ایران در سال 1396(حدود 350دلار بر تن) داشته‌اند.
100 مقصد عمده صادرات کالایی بدون نفت خام
در سال 1396 بزرگ‌ترین مقصد صادراتی ایران، چین با ارزش بیش از 9 میلیارد دلار صادرات بوده است. چین 19.3درصد از ارزش کل صادرات ایران در سال 1369 را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات ایران به چین در سال 1396 نسبت به سال 1395 معادل 8.3 درصد افزایش یافته درحالی که به لحاظ وزنی با افت 7.6درصدی مواجه شده است. پس از چین، به ترتیب کشورهای امارات متحده عربی، عراق، جمهوری کره و ترکیه بیشترین سهم از ارزش صادرات ایران را در سال 1396 داشته‌اند. این پنج کشور جمعا 65.3 درصد از ارزش کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
در بین 100مقصد عمده صادراتی ایران 64 مورد از آنها نسبت به سال 1395 رشد ارزش صادرات را تجربه کرده‌اند و در 36مورد از آنها ایران به لحاظ ارزشی، صادرات خود را کاهش داده است. بیشترین رشد صادراتی ایران بین 100کشور نخست صادراتی مربوط به جمهوری آفریقای مرکزی بوده است. بیشترین افت ارزش صادرات ایران در سال 1396 نیز به مربوط به سنگاپور بوده است. در سال 1396 نسبت به سال 1395 صادرات ایران به سنگاپور بیش از 86 درصد افت کرده است.
صادرات ایران به امارات متحده عربی نیز در سال 1396 شاهد افت 9.6درصدی از نظر ارزش و افت 4.7درصدی از نظر وزنی بوده است. صادرات ایران به هند نیز از نظر ارزش شاهد افتی 2درصدی بوده و این درحالی است که از نظر وزنی حدود2.4درصد رشد داشته است. این به معنی آن است که کالاهای صادراتی ایران به این کشور آسیایی در شاخص قیمت به ازای هر تن پایین‌تر از کالاهای صادراتی سال 1395 بوده‌اند.
همانطور که پیش‌تر ذکر شد، ارزش صادرات ایران به جهان در سال 1396 نسبت به 1395 رشد 6.6 درصدی داشته است. این درحالی است که در بین 100کشور نخست صادراتی ایران، برخی کشورها اثر پررنگ‌تری بر افزایش ارزش صادرات ایران در این سال داشته‌اند. بیشترین تاثیر بر رشد ارزش صادرات را افزایش صادرات به جمهوری کره داشته است. صادرات ایران به جمهوری کره در سال 1396 نسبت به سال 1395 حدود 52 درصد رشد کرده و این میزان رشد سهمی حدود 3.4واحد درصد از رشد 6.6 درصدی ارزش کل صادرات ایران را موجب شده است. پس از آن افزایش صادرات ایران به ترکیه و چین سهمی به ترتیب 1.7واحد درصد و 1.6واحد درصد از رشد صادرات داشته‌اند.
در میان 100مقصد عمده صادراتی ایران در سال 1396 به طور متوسط ایران گران‌ترین کالاها را به کشور سوییس صادر کرده است. متوسط قیمت اقلام صادراتی ایران به سوییس در سال 1396 معادل 115هزار دلار به ازای هر تن بوده است. متوسط قیمت اقلام صادراتی ایران به ایالات متحده امریکا نیز 37 هزار دلار به ازای هر تن است. در عین حال ایران در سال 1396 به طور متوسط ارزان‌ترین کالاها را به بنگلادش صادر کرده است. متوسط قیمت اقلام صادراتی ایران به بنگلادش در سال 1396 معادل 57 دلار بر تن بوده است.
