دلالی یا به عبارت دیگر واسطه‌گری، حرفه‌یی است که در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی کشور رسوخ کرده و شرایط را برای تولید قانونی سخت‌تر می‌کند. درمعدن و صنایع معدنی نیز دلالان بیکار نبوده‌اند و در بسیاری از بخش‌های این صنعت کشور از جمله خرید وفروش و حتی صادرات محصولات معدنی به ویژه سنگ آهن ورود کرده‌اند و این موضوع موجب شده تا دست تولیدکننده واقعی، صاحبان و سرمایه‌گذاران معدنی را از سود واقعیشان کوتاه می‌کنند.
از طرف دیگر بسیاری از تولیدکنندگان سنگ آهن کشور از عقب افتادن بدهی‌های خود و وصول نشدن آنها توسط کارخانه‌های فولاد شکایت دارند و در این جهت انجمن سنگ آهن ایران و مسوولان معدنی کشور به فکر فعال‌سازی بورس سنگ آهن در کشور شدند تا شاید به این واسطه بتوانند برخی از مشکلات موجود در حوزه سنگ آهن را حل کرده و همچنین دست واسطه‌ها را تاحد امکان از این بازار پرسود کوتاه کنند.
موضوع تعرفه‌گذاری روی صادرات سنگ‌آهن نیز مشکل دیگری است که در این حوزه وجود دارد. موضوع تعرفه‌گذاری فقط بحث تولید را تحتالشعاع قرار نمی‌دهد، بلکه می‌تواند با ارسال علامت‌های منفی بحث سرمایه‌گذاری در معادن و صنایع معدنی را نیز تحت‌تاثیر منفی قرار دهد. موضوعی که درباره وضع تعرفه صادراتی برای سنگ‌آهن از طرف وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح می‌شود، تامین مواد اولیه بازار داخلی است، چراکه این نظر وجود دارد که با وجود ایجاد ظرفیت‌های داخلی برای فرآوری سنگ‌آهن و راه‌اندازی واحدهای جدید که ظرفیت تولید کنسانتره را به ۱۹ میلیون تن و گندله را به 17.5 میلیون تن رسانده است، دیگر لزومی برای صادرات سنگ‌آهن وجود ندارد.
استراتژی دلالان، حمله به معادن کوچک بود
هادی گلزار عضو انجمن سنگ آهن ایران اظهار کرد: وجود دلالان در کل دنیا در بازارها برچیده شده است و در کشور ما نیز بیشتر این قشر در قسمت‌های دولتی ورود کرده اند؛ زیرا در حوزه‌های دولتی هم پول خوبی وجود دارد و هم می‌توانند شرایط شرکت‌های دولتی را تامین کنند.
وی افزود: روند رو به رشد بازار سنگ آهن ایران و ورود این حوزه در بورس، باعث بهبود فعالیت اقتصادی این بازار معدنی کشور شده و در آینده دست دلالان را به‌طور کامل از منافع سنگ آهن کشور کوتاه خواهد کرد. گلزار تصریح کرد: در گذشته نقش دلالان بسیار پر رنگ بود، زیرا با سرمایه بالا و ریسک پایین می‌توانستند به راحتی بازار را در دست بگیرند. عضو انجمن سنگ آهن ایران گفت: دلالان به‌طور معمول به معادن ضعیف حمله می‌کردند و معادنی که بدهکاران زیادی داشتند را خریداری می‌کردند.
وی اضافه کرد: انجمن سنگ آهن ایران در جهت رفع این مشکل و کوتاه کردن دست دلالان از معادن کوچک، اقدام به تشکیل کارگروه حمایت از معادن کوچک کرد. گلزار ادامه داد: انجمن حمایت از معادن کوچک وظیفه دارد تا کارخانه‌های بزرگ را با معادن کوچک آشنا کرده تا هم معادن کوچک بتوانند محصولات خود را بدون واسطه به این کارخانه‌ها بفروشند و هم از طرف دیگر کارخانه‌های بزرگ با مشکل تامین مواد اولیه مواجه نشوند. وی یادآور شد: اکنون کارخانه‌های همچون چادرملو، سنگان و سنگ آهن سپاهان در حال خریداری محصولات معادن کوچک هستند و از آنجایی که این کارخانه‌ها در سال‌های گذشته اقدام به راه‌اندازی واحدهای کنستانتره‌سازی و گندله‌سازی کردند، همیشه با مشکل تامین مواد اولیه روبه‌رو بوده‌اند.
بورس سنگ آهن، دست دلالان را کوتاه می‌کند
مهرداد اکبریان رییس انجمن سنگ آهن ایران اظهار کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر توانستیم معضل بزرگی به نام دلالان سنگ آهن را از بین ببریم.
وی با اشاره به دلایل حضور دلالان در بازار سنگ ایران افزود: در سال‌های گذشته به دلیل افزایش تعداد فروشندگان و خریداران سنگ آهن و توسعه صادرات این محصول، تعداد دلالان افزایش یافت اما اکنون با محدود شدن صادرات، تعداد این شرکتها کاهش یافته است. مدیر انجمن سنگ آهن ایران گفت: در سال‌های گذشته تعداد تولیدکنندگان سنگ آهن چه کوچک، چه بزرگ و چه متوسط زیاد بود و از طرف دیگر صادرات نیز حدود 50 درصد از کل تولید را تشکیل می‌داد و به دلیل همین تنوع زیاد، بازار دلالی رونق گرفت.
وی ادامه داد: زمانیکه برخی از معدن‌داران به دنبال ساخت کارخانه‌های کنستانتره و گندله‌سازی رفتند، میزان فعالیت و سرمایه‌گذاری در برخی از معادن رو به افزایش گذاشت و همین امر باعث شد که حجم صادرات سنگ آهن دانه‌بندی کاهش پیدا کرده و در عوض صادرات گندله و کنستانتره بیشتر شده و بازار داخلی ارتقا یافت.
اکبریان اذعان کرد: از آنجایی‌که شرکت‌های بزرگ توانستند گندله و کنستانتره را صادر کنند، در نتیجه دست بسیاری از واسطه گران و دلالان کوچک از این بازار کوتاه شد. با وجود ادعای اعضای هیات‌مدیره انجمن سنگ آهن مبنی بر از بین رفتن دلالی‌ها در این بازار، هنوز شاهد اعتراض برخی از تولیدکننده‌های سنگ آهن از وجود افرادی هستیم که مبادرت به واسطه‌گری و انحصار طلبی در این بازار کرده و موجب می‌شوند؛ سود واقعی فروش سنگ آهن به جیب تولیدکننده واقعی آن نرود.
به نظر می‌رسد وزارت صنعت، معدن وتجارت باید در راستای کاهش واسطه‌گری در بازار سنگ آهن کشور، تدابیر نظارتی دقیق‌تری را در نظر بگیرد و بطور حتم فعالیت قوی بورس سنگ آهن در آینده موجب کاهش چشمگیر واسطه‌گری در این حوزه خواهد شد.
