پس از مدت‌ها که قیمت دلار در بازار در کانال 3هزار تومانی باقی مانده بود و در این کانال فراز و فرود داشت درنهایت از قید این کانال آزاد شد و به رقم بالای چهار هزار تومان صعود کرد. ایجاد فضای هیجانی و به وجود آمدن بازار کاذب، تلاطم را بیشتر کرده و دلار با قیمت‌های مختلف در بازار به فروش می‌رسد. هر چند فعالان اقتصادی بخش صادرات این اتفاق را مثبت ارزیابی می‌کنند و معتقد هستند با این وضع اندکی شرایط صادرات غیرنفتی بهتر می‌شود اما به نظر می‌رسد این مساله کوتاه‌مدت است و اثرات افزایش نرخ ارز خیلی زود بر بهای تمام شده اثر می‌گذارد. تورم صنعتی در سه ماهه تابستان امسال نسبت به سال گذشته ۱۳.۱درصد رشد کرده است و بعضی کارشناسان علت آن را افزایش آرام نرخ ارز می‌دانند.
تورم صنعتی به دلیل افزایش نرخ ارز
زهرا کریمی استاد دانشگاه پیرامون دلایل رشد تورم صنعتی می‌گوید: یک بخش از افزایش و رشد تورم اقتصادی قطعا تحت تاثیر افزایش نرخ ارز است. نرخ ارز آرام آرام درحال بالا رفتن است و از آنجا که قیمت مواد اولیه، کالاهای واسطه‌یی و ماشین آلات سهم قابل توجهی در صنایع ما دارد، با بالا رفتن قیمت این موارد نرخ تورم صنعتی نیز افزایش پیدا می‌کند.
زهرا کریمی افزود: تورم عمومی کشور هم که در حدود 9تا 10درصد است و افزایش میزان دستمزد با توجه به تورم قابل پیش بینی است. البته می‌توان از این زاویه هم به موضوع نگاه کرد که بخش صنعت ما اندکی تکان خورده است. با توجه به آمار بانک از 24 زیر بخش صنعتی 16 بخش در سال 95 رشد مثبت داشته‌اند.
وی توضیح داد: وقتی این رشد مثبت اتفاق می‌افتد، تقاضا برای نهاده‌های تولیدی افزایش پیدا می‌کند. به طور مثال با رونق نسبی بخش ساختمان، قیمت مصالح ساختمانی نیز بالا می‌رود.
کریمی به بعد دیگری از این موضوع پرداخت و گفت: منظر دیگر این رشد تورم را می‌توان در نوسانات قیمت‌های جهانی جست‌وجو کرد. به طور مثال قیمت صنایع مرتبط با ورق که بخشی از آن وارداتی است، تحت تاثیر قیمت‌های جهانی است. بنا براین مجموعه عواملی در این موضوع نقش دارند که برخی از آنها مثبت و برخی دیگر منفی هستند. اگر بخواهیم به بخش مثبت آن به دیده خوش‌بینانه بنگریم، رشد تورمی صنعت به معنای رشد مثبت برخی زیر بخش‌های صنعتی است.
این استاد دانشگاه تاثیر عدم تمایل مصرف‌کننده داخل به خرید کالای صنعتی داخلی را بر رشد تورم صنعتی بررسی کرد و گفت: اگر مصرف‌کننده داخلی کالای داخلی را خریداری نکند که طبیعتا تولید داخلی کاهش پیدا خواهد کرد و این وحشتناک است. اما مساله دیگر این است که قدرت خرید بخش عمده‌یی از خانوارها کاهش پیدا کرده است. آمار نشان می‌دهد که سهم درآمدی گروه‌های کم درآمد کاهش پیدا کرده است. بنا بر این اگر این مساله را بپذیریم، تولید‌کنندگان مجبور خواهند شد افزایش قیمت نهاده‌های تولیدی را در قیمت محصولشان منظور نکنند.
وی با تاکید بر اینکه تورم صنعتی در تورم تولیدکننده موثر است گفت: هم موثر است؟ قطعا تورم صنعتی بر تورم تولیدکننده موثر است اصولا تورم صنعتی به همین معناست. چون مردم عادی که کالاهایی مانند پروفیل یا ورق آلات خریداری نمی‌کنند و این کالاها مورد استفاده تولید‌کنندگان است. وی تاکید داشت بخش قابل توجهی از افزایش تورم صنعتی به خاطر نرخ ارز است.
از سوی دیگر جمشید نفر، نایب‌رییس کنفدراسیون صادرات ایران درخصوص قیمت نرخ ارز در آینده گفت: دولت نمی‌تواند در بلندمدت نرخ ارز را در یک پایه مشخصی نگه دارد مگر اینکه بتواند چرخ‌های تولید را راه بیندازد. چراکه فنر نرخ ارز، به صورت دستوری یا با تزریق ارز بیش از تقاضا، پایین نگه داشته شده و در بزنگاه‌هایی که کوچک‌ترین وقفه در عرضه پیش آید، بازار اثرات و تاثیرات منفی خود را با شوک‌های ارزی جبران می‌کند. وی افزود: سرمایه‌گذاری می‌تواند موتور محرکی باشد برای راه‌اندازی تولید. به بیان دیگر تنها راه برون‌رفت از این رکود سرمایه‌گذاری در تولید است، اگر دولت بتواند این راه‌حل را پیشه خود قرار دهد، توانسته فضا را برای رشد تولید همچنین اشتغال آماده کند در غیر اینصورت با مشکلاتی بیش از حال دست و پنجه نرم خواهد کرد. نفر اضافه کرد: در عین حال نکته دیگری که می‌تواند در افزایش قیمت ارز تاثیر داشته باشد، جبران کسری بودجه دولت براساس هزینه‌هایش است که می‌تواند یکی از دلایلی باشد که افزایش‌دهنده نرخ ارز محسوب می‌شود. از آنجا که میزان درآمد دولت بالانس نیست برای جبران این مهم مجبور است در قیمت ارز تغییراتی ایجاد کند. البته این تغییرات در بسیاری مواقع اثرات مثبتی به همراه دارد به دلیل اینکه قیمت تمام شده کالاهای ما بسیار بالاست کنترل این قیمت‌ها می‌تواند با مدیریت ارز انجام شود.
نایب‌رییس کنفدراسیون صادرات ایران با اشاره به اینکه کشور ما دورنمای روشنی از صادرات ندارد، گفت: اگر می‌خواهیم نرخ ارز با نوسان و شوک‌های هیجانی همراه نباشد باید دورنمای روشنی از برنامه‌ها، دستورالعمل‌ها برای صادرات داشته باشیم در این صورت است که می‌توانیم در راستای هدفی روشن و مشترک گام‌برداریم.
به گفته وی ایران پتانسیل و ظرفیت‌های فراوانی دارد و قابلیت اینکه بتواند در راستای تولیدات صادرات محور قدم بردارد بسیار است. ولی اگر به همین راه ادامه دهیم و نتوانیم خط تولیدات صادرات محور را در کشور راه‌اندازی کنیم و کشور بیش از این مقدار به سمت واردات برود، همانطور که اخیرا تراز تجاری مثبت بود ولی اکنو در مسیر منفی به سر می‌برد موجب می‌شود، کشور طی ماه‌های آینده با مضیقه‌های ارزی مواجه شود.
نفر تصریح کرد: از اساسی‌ترین دلایل عدم رقابتی بودن کالای داخلی نرخ ارز است. در حالی که تورم ما از 40تا 10درصد وجود داشته، نرخ ارز ما ثابت بوده است. این مابه‌التفاوت تورم داخلی و خارجی هیچ موقع به نرخ ارز اضافه نشده است و چون دولت‌ها همواره از بالا رفتن نرخ ارز ترسیده‌اند به شدت در برابر افزایش نرخ ارز مقاومت کرده‌اند.
وی ادامه داد: اکنون که نرخ در بازار بالا رفته است، همه چشم‌ها به بانک مرکزی دوخته شده که وارد بازار ارز شود و آن را کنترل کند. البته برخی هم در یک سناریو دیگر به این نکته اشاره می‌کنند که دولت هم دلش می‌خواهد نرخ دلار اندکی بالا رود اما نه آنطور که به سیاست‌های تورمی‌اش لطمه وارد شده و شرایط را برای کنترل تورم سخت کند.
نایب‌رییس کنفدراسیون صادرات ایران افزود: اینکه گفته می‌شود دلار تا 5000 تومان می‌رسد، سیاست مناسبی نخواهد بود چرا که دردسرها و مشکلات پس از آن جبران‌ناپذیر است و موجب آسیب به پیکره اقتصاد می‌شود. در واقع ناکارایی سیاست‌های ارزی دولت باعث شده نرخ ارز یکی از دردسرسازترین قیمت‌ها در بازار باشد و همان قدر که دولت تا چندی پیش تلاش می‌کرد، فنر ارز را فشرده نگاه دارد، به همان اندازه نیز، عطش بازار برای افزایش نرخ و برنامه‌ریزی برای استفاده از هر گونه فرصتی در این بازار، بیشتر می‌شد. تا جایی که هر وقت نرخ به یک‌باره جهش کرده به خصوص از مرز چهار هزار تومان می‌گذرد، عطش و تلاش‌های پشت پرده برای بالا نگه داشتن ارز نیز بیشتر می‌شود.
نایب‌رییس کنفدراسیون صادرات ایران ادامه داد: امروز دولت در اقتصاد با یک معادله یک مجهولی روبه‌رو نیست بلکه با یک معادله چند مجهولی سرو کار دارد و با هر حرکتی ممکن است بخشی را با اختلال مواجه کند بنابراین باید آگاهانه و عالمانه و با یک برنامه‌ریزی دقیق در این راستا گام بردارد.
چالش خام فروشی
سال‌هاست که بحث خام فروشی کالاهای ایرانی به گوش می‌رسد و برنامه‌های مختلفی برای جلوگیری از این موضوع در نظر گرفته شده اما واقعیت این است که روال فعلی عملا ما را به سمت خام فروشی سوق خواهد داد. کالاهای تولیدی ایران به دلیل همین چرخه قیمت تمام شده بالایی دارند و این قیمت تمام شده اجازه صادرات را به جز در شرایط کاهش ارزش پول ملی نمی‌دهد. این کار نیز مسکنی موقت است و مجددا قیمت‌ها به خاطر افزایش نرخ ارز افزایش پیدا می‌کنند. به نظر می‌رسد در این خصوص چاره‌یی جز تغییرات ساختاری اساسی در زمینه صادرات با هدف کاهش قیمت تمام شده نباشد. یکی از ابزارهای کاهش قیمت تمام شده کاهش هر چه بیشتر هزینه حمل و نقل است و طبیعتا اگر بتوانیم با ایجاد زیرساخت‌های ریلی هزینه هزینه حمل و نقل مواد اولیه و کالای نهایی را کاهش دهیم تا حدی الزام افزایش نرخ ارز به سود صادرات برداشته می‌شود.
