گروه تشکل‌ها|
زعفران که از محصولات استراتژیک برخی استان‌های کشور به شمار می‌رود، این روزها توانایی رقابت خود را با محصولات برخی کشورها از دست داده است؛ چراکه این کشورها برای صادرات و فروش بهتر محصول خود دست به دامپینگ می‌زنند. نتیجه این امر که فروش بهتر و بیشتر محصول بوده تا جایی پیش رفته که کشورهای دیگری نیز که نامی در این عرصه نداشته‌اند وارد میدان شده و خود را رقیبی برای این محصول استراتژیک ایرانی عنوان می‌کنند. این درحالی است که به گفته کارشناسان وجود بلا در عرصه زعفران ایران را می‌توان بلایی ملی تلقی کرد؛ چراکه ایران در تولید و در دست داشتن بازار زعفران، از دیرباز نخستین کشور بوده و این محصول را می‌توان محصولی ملی دانست. البته زعفران ایران همواره با مشکلات و چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم کرده است. مشکلاتی چون عرضه تقلبی این محصول در بازار؛ آنطور که آمارها نشان می‌دهد، محصول تقلبی زعفران در بازار بسیار زیاد است و این در حالی است که زعفران یک کالای سلامت‌محور بوده و تعداد زیادی از مردم برای بهره‌مندی از خواص دارویی از آن استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، رنگ‌آمیزی و استفاده از پرز قالی، گران فروشی، غش در معامله و... دیگر چالش‌های این محصول ایرانی هستند که همچنان در سایه بی‌مهری به آن درحال تجارت در این عرصه هستند.
غش در معامله زعفران
طلای سرخ ایران سال‌ها است که با مشکلاتی در بازاریابی، صادرات، بسته‌بندی و... روبه‌رو است؛ محصولی که علاوه بر اشتغال‌زایی می‌تواند نام ایران را به عنوان کشوری تراز اول در تولید زعفران به خود اختصاص دهد. با این حال این محصول امروز در معرض خطراتی است که شاید بتواند نابودی آن را رقم زند، کارشناسان از این عارضه به عنوان چهارمین بلای ملی یاد می‌کنند. از سوی دیگر، با وجود اینکه ایران بزرگ‌ترین تولید‌کننده زعفران به حساب می‌آید اما اسپانیا بزرگ‌ترین صادر‌کننده زعفران بسته‌بندی دنیا است و به خاطر دامپینگ‌هایی که انجام می‌دهد، ایرانی‌ها توانایی رقابت با این کشور را ندارند. از سوی دیگر، در زمان تحریم‌ها علیه ایران هلندی‌ها پیاز زعفران ایران را به کشور خود بردند و با اصلاح و کشت آن در اراضی بکر افغانستان، این کشور را هم به تولیدکنندگان زعفران اضافه کردند.
تحلیل‌ها حاکی از آن است که افغانستان، با شرایط آب و هوایی مشابه، جدی‌ترین رقیب ایران در تولید زعفران به شمار می‌رود. سیاست کشت زعفران به جای کشت تریاک که در این کشور دنبال می‌شود، بسیاری را درکشوری که سقف اقتصاد ضعیفش بر کشاورزی استوار است به سوی این کشت جایگزین سوق داده و از طرف دیگر، تولیدکنندگان زعفران در این کشور همسایه قصد دارند با دامپینگ این محصول در بازار، رقیب ایرانی را از میدان به در کنند.
آنطور که آمارهای گمرک نشان می‌دهد، در سال گذشته معادل 260تن زعفران در کشور تولید شده که 170تن از آن صادر شده است و از طرفی، ایران توانایی تولید بیشتر از این در کشور را نیز دارد؛ چراکه در حال حاضر نیز کشت این محصول به سمت غرب کشور رفته و در حال توسعه است. همچنین براساس آمارها، ایران به تنهایی 75درصد نیاز جهان را تهیه می‌کند. با این حال اما بازاریابی و صادرات آن همچنان با مشکلاتی روبه‌رو است. در همین رابطه عضو هیات‌مدیره صندوق صادرات زعفران نیز به این دامپینگ اشاره کرد و آن را راهکار کشورها اسپانیا دانست که البته کشور افغانستان نیز به دنبال اجرای این طرح برای سبقت گرفتن از ایران است. فرهاد سحرخیز همچنین به تقلب‌های دیگری در عرضه زعفران اشاره کرد که البته این مشکلات و تقلب‌ها در ایران نیز بسیار اتفاق می‌افتد. وی افزود: در بخش تولید زعفران متاسفانه تقلباتی سالم و شیمیایی غیرسالم وجود دارد که از گذشته در تولید و عرضه این محصول مشاهده شده است. به عنوان مثال، یک تقلب سالم در عرضه زعفران آن است که برخی ریشه‌های زعفران را که سفید یا سرخی کمتری دارد با زعفران دم کرده و با گرفتن رنگ زعفران به اسم گل زعفران می‌فروشند که این امر مشکلی برای سلامت افراد ندارد اما غش در معامله به حساب می‌آید و در عمل باعث می‌شود که مردم هنگام مصرف این محصول باید از حجم بیشتری استفاده کنند. عضو هیات‌مدیره صندوق صادرات زعفران همچنین با اشاره به دیگر تقلب موجود در عرضه زعفران افزود: از رنگ‌های شیمیایی که برای رنگ‌آمیزی پـُرز قالی استفاده می‌شود برای رنگ‌آمیزی ریشه‌های زعفران در برخی زعفران‌های فله استفاده می‌شود که این امر سلامت افراد را تحت مخاطره قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، بازار زعفران در ایران به گونه‌یی است که امکان عرضه محصولات تقلبی در آن بسیار ساده بوده و این درحالی است که بخش زیادی از مردم از این محصول برای خواص دارویی از آن استفاده می‌کنند که البته یکی از مهم‌ترین دلایل این تقلب‌های صورت گرفته گران بودن قیمت این محصول است. از سوی دیگر براساس آمار و گزارش‌های غیر رسمی زعفران ایران به صورت فله‌یی و قاچاق به افغانستان وارد و با تعرفه صفر درصد به چین و هند صادر می‌شود. در همین رابطه نایب‌رییس شورای ملی زعفران گفت که اگر شرایط را برای رقابت سالم و تولید بیشتر این محصول در ایران فراهم نکنیم، رقبای ایران چون افغانستان، زمینه فعالیت پیدا خواهند کرد و با دامپینگ، بازار زعفران را از آن خود می‌کنند.» علامرضا میری در گفت‌وگو با «تعادل» اما قیمت بالای زعفران ایرانی را عاملی مهم برای کم مشتری شدن آن می‌داند؛ آن طور که او گفت:«هر چند روند صعودی قیمت زعفران با افزایش عرضه و اتمام ثبت سفارش و تعهد صادرکنندگان ثبات یافته اما پرواز قیمت زعفران باعث رکود بازار این محصول شده است.» البته در این میان راهکارهایی نیز برای بهبود وضعیت این محصول استراتژیک ارائه شده، راهکارهایی چون«اجرای برنامه جامع زعفران، توسعه صنایع تبدیلی این محصول، پیشگیری از خام‌فروشی و...»
که البته بسیاری از این راهکارها هنوز به مرحله اجرا و عملیاتی شدن نرسیده و نیازمند برنامه‌یی جامع و عزمی جدی و استوار است.
