گروه تشکل‌ها|
نگرانی‌های زیادی در زمینه صادرات غیرنفتی ایران وجود دارد. حتی زمانی که آمار صادرات دایما در حال رشد بود کارشناسان نسبت به وضعیت صادرات غیرنفتی ایران هشدار می‌دادند. این هشدارها ریشه در چند مساله داشت. مساله اول محدود بودن بازارهای صادراتی بود. اکثر صادرات ایران به چند کشور مشخص صورت می‌گرفت و این وضعیت با اعمال تحریم‌ها علیه ایران بیشتر شد. از سوی دیگر کالاهای صادراتی ایران نیز محدود بود. همه این عوامل دست به دست هم داده بودند تا وضعیت نه چندان مطلوبی برای آینده صادرات ایران متصور باشیم. هرچند که آمارها در حال رشد بود اما کارشناسان به خوبی آگاه بودند که این رشد ریشه در صادرات مواد پتروشیمی و گاز چه به صورت طبیعی و چه به صورت میعانات دارد. طبق اعلام گمرک، حجم تجارت خارجی ایران در پایان پنج ماه ابتدایی امسال با رشد ۶ درصدی به بیش از ۲۹ میلیارد دلار رسید. این در حالی است که مجموع صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه پارسال 9.54درصد کاهش نشان می‌دهد. بر اساس آخرین آمارهایی که گمرک ایران از تغییرات تجارت خارجی منتشر کرده نشان می‌دهد که مجموع صادرات و واردات ایران تا ابتدای مردادماه سال جاری به ۲۹میلیارد و ۲۷۲میلیون دلار رسیده که ۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش دارد. مجموع تجارت خارجی ایران در سال گذشته ۲۷میلیارد و ۶۳۵میلیون دلار گزارش شده بود. بنابراین آمار در چهار ماه اول امسال تمایل کشورهای صادرکننده کالا برای افزایش صادرات به ایران وجود داشته و در نهایت در این مدت ۱۵میلیارد و ۸۱۳میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 23.97درصد رشد نشان می‌دهد.
از نگاه بخش خصوصی
در این خصوص جمشید عدالتیان‌شهریاری ضمن تحلیلی از دلایل کاهش صادرات غیرنفتی اعلام کرد: بسیاری از کارشناس‌ها معتقدند که صادرات غیرنفتی به دلیل کاهش نرخ ارز بوده و این موضوع اثر گذار است اما علت اصلی آن مشکلات بانکی و آشوب‌های منطقه‌یی که اخیرا با آن مواجه شده‌ایم، بوده است.
وی اضافه کرد: اخیرا صادرات محصولاتی ایران به ترکیه با مشکل‌هایی رو‌به‌رو شدند زیرا گمرک ترکیه اعلام کرد اسناد فروش محصولات صادراتی باید به تایید کنسولگری ترکیه در ایران برسد و همچنین مشکلات مربوط به عدم تسویه ارزی صادرات محصولات پتروشیمی به چین و از طرفی هم تعرفه بالای صادرات کالا به عراق، مشکلات صادرکننده‌ها را افزایش داد و همچنین باعث کاهش سرانه صادرات غیرنفتی کشور شد. به گفته این عضو اتاق بازرگانی تهران، قیمت‌های جهانی بر تجارت کشور تاثیر مستقیمی دارد و با توجه به اینکه عمده صادرات ایران مربوط به پتروشیمی، فولاد و سنگ‌آهن است با هر صعود و نزول قیمت‌های جهانی میزان صادرات و واردات ما هم عکس‌العمل نشان می‌دهد.
عدالتیان خاطرنشان کرد: سیاست‌هایی که در داخل و خارج از کشور پیش گرفته می‌شود بر سرنوشت تجارت کشور تاثیر می‌گذارد و اکنون گرفتاری‌هایی از قبیل نقل و انتقالات پول داریم اما خوشبختانه این مسائل در حال پیگیری است و به زودی حل می‌شود. وی ادامه داد: بیشتر چالش‌های بانکی مربوط به قوانین پول شویی است وFATF (اتحادیه بین‌المللی مبارزه با پول‌شویی) مقررات جدیدی را در مورد مبارزه با تامین مالی تروریزم وضع کرده و به همین دلیل چرخش مالی در سطح جهانی تحت الشعاع قرار گرفته و ایران هم ناسازگاری‌هایی با این قوانین دارد که نتیجه آن کاهش صادرات می‌شود. عضو اتاق بازرگانی خاطرنشان کرد: صادرکننده‌ها از وجود چالش‌های بانکی رنج می‌برند و تا زمانی که مراودات بانک‌ها همواره دچار این ایرادها بماند تجار نمی‌توانند با یکدیگر به خوبی همکاری کنند. وی در پاسخ به سوال خبرنگار اگزیم‌نیوز مبنی بر اینکه چرا صادرات کشور پرهزینه است، گفت: ایران صادرات پرهزینه‌یی دارد و این مشکل قدیمی در بیش از 40سال پابرجا مانده و اراده ویژه‌یی برای حل دست‌اندازهای آن وجود ندارد. این مقام مسوول معتقد است؛ علاوه بر نبود اراده قوی، مدیریت‌های فراجناحی هم برای حل این گرفتاری‌ها نیاز است؛ برای مثال تولید‌کننده کالایی را تولید می‌کند که در بخش دولتی به مشکل می‌خورد و تطابق و همپوشانی مقررات دولتی و نیاز تولیدی‌ها کاری دشوار است. عدالتیان گفت: قیمت و کیفیت‌ها با یکدیگر همخوانی ندارد و تولیدهای داخلی قابل رقابت با کالای سایر کشور‌ها نیست و برای اتصال و توسعه زنجیره اقتصاد باید‌ای پی‌های موثری در سطح جهان هم ایجاد شود.
وضعیت بهتر خواهد شد
اما دیدگاه بعضی از فعالان بخش خصوصی نسبت به وضعیت آینده صادرات غیرنفتی مثبت است. رییس اسبق اتاق بازرگانی ایران در رابطه با دلایل افت و خیزهای صادرات غیرنفتی کشور در ماه‌های اخیر گفت: صادرات در ماه‌های آخر دولت یازدهم کاسته شده و اگر مشکلات داخلی و همچنین خارجی حل شود انتظار می‌رود دوباره صادرات افزایش پیدا کند.
علینقی خاموشی ادامه داد: توافقات برجام تاثیرهای مثبتی داشته اما همچنان آثار منفی از تحریم‌ها را لمس می‌کنیم و علاوه بر سیاست‌های خارجی قوانین داخلی که مدام تغییر می‌کند هم باعث تشدید این موضوع شده است.
وی با توجه به افزایش قیمت‌های صادرات غیرنفتی گفت: محصولاتی نظیر سنگ‌آهن، فولاد و پتروشیمی بر میزان صادرات غیرنفتی اثر می‌گذارد و اخیرا شنیده شده سنگ آهن قیمتی صعودی داشت و این روند در بازار فولاد نیز مشهود بود. در مورد فرآورده‌های پتروشیمی نیز که اثرپذیری مستقیمی از نفت دارد هم رشد و پیشرفت قابل ملاحظه‌یی شاهد بودیم. خاموشی اظهار کرد: روال صعود و نزول میزان صادرات محصولات غیرنفتی بستگی به سیاست‌های اتخاذ شده دارد و دخالت دولت در نرخ ارز سرنوشت آن را مشخص می‌کند. به گفته این عضو اتاق بازرگانی تهران، مدنظر قرار دادن مشوق‌های صادراتی مانند تسهیلات تعرفه‌یی سالانه و تخصیص سهم‌بندی ارز مبادله‌یی می‌تواند انگیزه بیشتری برای صادرکننده‌ها ایجاد کند. خاموشی خاطرنشان کرد: دولت این موارد را نادیده گرفته و متاسفانه سرگیجه‌یی راجع به صادرات به وجود آمده که کسی نمی‌داند در نتیجه چه تصمیمی برای این بخش دارد. وی در پاسخ به خبرنگار ما مبنی بر اینکه مشکلات بانکی تا چه میزان بر صادرات تاثیر داشته گفت: صادرات نیاز به نقدینگی دارد تا بتوان در مرحله نخست کالا را تهیه و همچنین الزامات صدور آن را فراهم کرد و اگر سیستم بانکی و نقل و انتقالات هزینه‌ها مشکل پیدا کند در اصل خود تجارت و صادرات مشکل‌دار می‌شود و این دو مورد ارتباط مستقیمی با هم دارند. خاموشی تصریح کرد: راه‌های بانکی مشکل دارد و چندان باز نیست و اعتبار‌های بانکی ما در مقایسه با نیاز ما اندک و محدود است، اشخاص حقیقی و حقوقی برای صادرات نیاز به نقدینگی دارند که بانک‌ها هم در این زمینه ضعیف عمل کرده‌اند. وی با اشاره به ضرورت اصلاح برخی از قوانین بیان کرد: سیاست‌های کلان مالی و بازرگانی در طول سال باید بررسی و سهمیه‌بندی شوند تا میزان اختصاص مبالغ اعتباری صحیح باشد. خاموشی اضافه کرد: دولت باید به بخش‌های اقتصادی بیشتر از گذشته توجه کند و تصمیم‌هایی که در کلان گرفته می‌شود باید به بانک‌ها دیکته شود، متاسفانه ما در حال حاضر فاقد برنامه‌یی مدون هستیم. خاموشی در پایان سخنان خود با بیان اینکه صادرات در کشور ما پر هزینه است گفت: صادرات یک قیمت تمام شده مربوط به اقتصاد آزاد، مواد اولیه، حمل و نقل و غیره است و هزینه‌ها باید به گونه‌یی صرف شود که بازخورد خوبی از جامعه هدف دریافت کنیم و مشتری‌ها در زمان مقایسه کالای ایرانی با دیگر اجناس ساخت رقبا، داوطلب معامله با ما شوند و این بازخورد مشتری‌ها به دولت مردان ما نشان می‌دهد که از چه صنفی باید بیشتر حمایت کنیم.
