توجه به معاملات «جو» در بورس کالا افزایش یافته است
گروه بورس| امیرحسین مرادی فخر|
از سال گذشته و با اجرای سیاست قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی در راستای اجرای ماده 33 قانون افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی و منابع طبیعی عرضه جو در بورس کالا افزایش چشم‌گیری داشت، به‌طوری که سال گذشته بیش از یک‌میلیون و 120 هزار تن جو در راستای اجرای این قانون در این بورس معامله شد. با تداوم این قانون در سال جاری در مورد جو روند انجام معاملات این محصول در بورس کالا با رونق قابل ملاحظه‌یی روبه‌رو شد به‌طوری که معاملات این کالا از ابتدای سال تاکنون (25 تیر) به رقم 313 هزار و 239 تن رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته حجم معاملات جو در قالب اجرای ماده 33 در رقم 71هزار و 757 تن ثبت شده بود. از سوی دیگر نگاهی به قیمت‌های معامله شده جو در بورس کالا نشان می‌دهد که این محصول در سال جاری با قیمت رقابتی و بالاتر از قیمت پایه معامله می‌شود؛ این یعنی نزدیک‌تر شدن به قیمت تضمینی تعیین شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی و کاهش بیشتر بار مالی دولت. با توجه به اهمیت معاملات جو در قالب اجرای ماده 33 با اکبر میرزاپور سرپرست مدیریت توسعه بازار فیزیکی بورس کالا درباره جزئیات معاملات این محصول در بورس کالا به گفت‌وگو نشستیم که متن آن در ادامه آمده است.
عرضه جو در بورس کالا در راستای اجرای سیاست قیمت تضمینی، در سال جاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معاملات جو دامی در بازار فیزیکی بورس کالا در قالب اجرای سیاست قیمت تضمینی در سال 1396 از 26 اردیبهشت با محصول استان خوزستان و در بازار گواهی سپرده کالایی از 13 خرداد با محصول استان تهران آغاز شد. روند معاملات و تحویل محصول از کشاورزان کماکان ادامه دارد و به صورت روزانه در حال انجام است. شرکت پشتیبانی امور دام کشور نیز به عنوان تنها بازارساز این محصول و به عنوان متولی تامین ذخایر استراتژیک جو دامی در کشور، در بازار حضور دارد.
البته اظهارنظر برخی کارشناسان این محصول حاکی از این است که تولید جو دامی در کشور به‌واسطه دو عامل کاهش سطح زیرکشت متاثر از تمایل کشاورزان به کشت گندم و کلزا و نیز افت عملکرد تولید بواسطه کاهش بارش در پاییز گذشته و سرمازدگی اواخر فروردین ماه، کاهش خواهد داشت؛ به این ترتیب امکان دارد حجم معاملات محصول در سال جاری در بورس کالا همانند سال گذشته نباشد.
سال گذشته تا تاریخ 25 تیر، حدود 71هزار تن جو معامله شده بود اما امسال این رقم به بیش از 313هزار تن رسیده است، دلیل این افزایش چیست؟
در سال 1395 نیز تقریبا مشابه سال جاری، معاملات در بازار فیزیکی از اردیبهشت و در گواهی سپرده کالایی از اوایل تیر آغاز شد. اما در سال 1396 اغلب معاملات در بازار فیزیکی و گواهی سپرده کالایی با رقابت قیمتی انجام شدند و بالغ بر 233 مشتری حقیقی و حقوقی در بازار حضور داشتند و محصول خریداری کرده‌اند. طی این دو سال متوالی مقدار عرضه محصول طی این مدت حدود 100 روزه ابتدای سال، تقریبا برابر و حدود 250هزار تن بوده است. لذا مقدار عرضه مشابه سال گذشته بوده اما مقدار معاملات افزایش داشته است که این موضوع نشان‌دهنده رونق معاملات جو در بورس کالاست.
چرا سال گذشته حجم معاملات کمتر بوده است؟
در سال گذشته به واسطه اینکه نخستین سالی بود که سیاست قیمت تضمینی جو به صورت کشوری اجرا شد، برخی ذی‌نفعان و فعالان بازار با بورس کالای ایران و نحوه ورود به معاملات آن آشنایی نداشتند. لذا حضور آنها در بازار جهت خرید محصول کم‌رنگ‌تر بوده است. اما در سال جاری مشتریان متعددی در بازار حضور دارند و محصول اغلب استان‌ها با رقابت و با قیمتی بالاتر از قیمت پایه عرضه مورد معامله قرار گرفته است. بورس کالای ایران از طریق اطلاع‌رسانی‌های متعدد و برگزاری دوره‌های آموزشی برای ذی‌نفعان با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، در خصوص این معاملات اطلاع‌رسانی کرده است. همچنین به نظر می‌رسد محدود شدن میزان واردات جو به کشور نیز بر تقاضای بازار موثر بوده است، به‌طوری که متقاضیان جو دامی، اقدام به تامین جو از طریق محصول داخلی می‌کنند.
آیا شرکت‌های زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی همکاری لازم را برای عرضه جو در بورس کالا داشته‌اند؟
براساس دستورالعمل اجرایی ماده 33 قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی، شرکت پشتیبانی امور دام کشور به عنوان مباشر عرضه فیزیکی اجرای سیاست حمایتی قیمت تضمینی جو دامی در سال 1396 انتخاب و معرفی شده است. بورس کالای ایران با همکاری شرکت مذکور و سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌های مختلف، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران شهرستان‌ها، مراکز خدمات کشاورزی و... و توجیه مجریان طرح پرداخت. لذا همکاری‌های مناسبی در این حوزه با خود وزارت جهاد کشاورزی به ویژه حوزه معاونت بازرگانی و صنایع کشاورزی و نیز شرکت‌های تابعه این مجموعه صورت گرفته و امید است این همکاری‌ها در سال‌های آینده با محصولات دیگری تداوم یابد.
حجم جو تولیدشده در کشور چقدر است؟ سال گذشته چه میزان از جو تولید شده در بورس کالا عرضه شد؟
وزارت جهاد کشاورزی و مشخصا معاونت زراعت مسوول ارائه آمار تولید محصولات زراعی هستند. در سال گذشته پیش‌بینی تولید جو دامی کشور بیش از 3.5 میلیون تن ارائه شد که بیش از یک‌میلیون و 120هزار تن آن در بورس کالا معامله شد. در سال جاری نیز پیش‌بینی تولید 3میلیون و 100هزار تنی گزارش شده است.
آیا کشاورزان از روند انجام معاملات راضی بوده‌اند؟ آیا تاکنون مشکلی در واریزهای بورس کالا به حساب کشاورزان وجود داشته است؟
از آنجا که معاملات در بورس کالا براساس قواعد بازار سرمایه، صورت می‌گیرد، در صورت انجام معامله محصول در بورس کالا، حداکثر تا یک هفته بعد، وجوه معاملات به حساب کشاورزان واریز می‌شود. از سال گذشته سامانه‌یی برای ثبت اطلاعات کشاورزان در بورس کالا طراحی و تهیه شده و در اختیار مراکز خدمات کشاورزی جهت ثبت و ورود اطلاعات شناسایی، شماره حساب کشاورزان و برآورد تولید آنها، مدیریت شهرستان و استان‌ها جهت تایید اطلاعات، قرار گرفته است. به این ترتیب اطلاعات کشاورزان ثبت شده و نیز شماره حساب آنها از سامانه ثبت احوال و نیز در تعامل با بانک کشاورزی استعلام و راستی‌آزمایی می‌شوند. بنابراین هر کشاورز یک شماره حساب صحیح و متعلق به خود را در سامانه داراست که وجوه معامله وی به این حساب واریز می‌شود. تعداد محدودی وجود داشته‌اند که به دلیل تغییر در مشخصات شناسنامه‌ای، بانک از واریز وجوه به حساب آنها خودداری کرده که اینها نیز به صورت موردی مرتفع شده است.
به اعتقاد شما بورس کالا باید چه امکانات و مشوق‌هایی را برای افزایش رغبت برای عرضه محصولات ایجاد کند؟
دسترسی به اطلاعات معاملات بورس کالا برای کشاورزان این امکان را فراهم می‌کند تا از قیمت‌های روز بازار آگاهی داشته و محصول خود را به قیمت مناسبی به فروش برسانند. لذا اگر در سال‌های آینده با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای ذی‌ربط امکانی فراهم شود که اطلاع‌رسانی‌های اینچنینی صورت پذیرد، بستر ورود کشاورزان به بورس کالا بیش از پیش فراهم می‌شود.
ترویج و اطلاع‌رسانی به کشاورزان در خصوص مزایای معاملات در بورس کالا نیز از دیگر رسالت‌های این حوزه است که باید توسط نهاد متولی حوزه کشاورزی صورت گیرد. وجود بستر امن معاملات بورس کالا نیز از دیگر مزایای این بازار جهت ترغیب ورود کشاورزان به بورس کالاست.
کشاورزان از عرضه محصولشان در بورس کالا چه نفعی می‌برند؟
عرضه محصول در بورس کالا بدون هیچ واسطه‌یی توسط کشاورزان، کشف نرخ شفاف و عادلانه‌یی برای محصول آنها را در بر خواهد داشت. به این ترتیب محصول به بالاترین قیمت ممکن در بازار معامله خواهد شد و کل وجه آن به کشاورز پرداخت می‌شود. در صورتی که واسطه‌هایی که محصول را از کشاورز پیش‌خرید می‌کنند، علاوه بر خرید به قیمت پایین‌تر، وجوه را با تاخیر پرداخت می‌کنند. این در حالی است که به محض انجام معامله در بورس کالا، وجوه حداکثر تا یک هفته پرداخت می‌شود.
از آنجا که در بورس کالا محصولات با ویژگی‌های کیفی نزدیک به استاندارد‌های ملی معامله می‌شوند، کشاورزان ترغیب می‌شوند هر سال کیفیت محصول خود را بهبود بخشند تا بتوانند محصولات را به انبارهای مورد پذیرش در اجرای سیاست حمایتی تحویل دهند؛ بنابراین کیفیت محصول کشاورزان با عرضه در بورس کالا ارتقا می‌یابد.
اگر زمانی قیمت جو از قیمت تضمینی بالاتر رود، کشاورز چه دلیلی برای عرضه محصول خود در بورس کالا خواهد داشت؟
معامله در بازاری شفاف و ملی بدون وجود هیچ واسطه‌ای، از مزایای معاملات در بورس کالاست. حتی اگر قیمت محصول در بازار از قیمت حمایتی بالاتر باشد، اینکه کشاورزان بتوانند محصول خود را در بازاری امن و شفاف معامله کنند و معاملات به واسطه وجود اتاق پایاپای تضمین شده هستند و امکان از بین رفتن وجوه یا محصول کشاورزان در آن وجود ندارد، بستری برای کشاورزان خواهد بود تا محصول خود را به فروش رسانده و با امنیت خاطر وجه خود را دریافت کنند.
