عرضه خودرو در بورس کالا پس از کشمکش‌های بسیار در نهایت در دولت سیزدهم با تلاش وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان بورس به نتیجه‌ای مثبت رسید و زمینه عرضه خودروهای سایپا، ایران خودرو و گروه بهمن در این بازار فراهم شد. به نظر می‌رسد خرید خودرو از مسیر بورس کالا سود خوبی برای متقاضیان به دنبال داشته باشد این در حالی است که شرکت‌های خودروساز نیز این امکان را دارند تا محصولات خود را با قیمتی بالاتر از قیمت‌های دستوری به‌فروش برسانند؛ بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا معامله‌ای دو سر سود محسوب می‌شود.
بورس کالا برای اولین‌بار روز ۲۶ مرداد میزبان عرضه ۱۷۵ دستگاه خودرو فیدلیتی ۵ نفره، ۱۷۵ دستگاه فیدلیتی ۷ نفره، ۲۵۰ دستگاه دیگنیتی بود که این اقدام با استقبال مطلوب خریداران خودرو همراه شد و ۶۰۰ دستگاه از محصولات گروه بهمن در رقابت ۴ ساعته خریداران مورد معامله قرار گرفت؛ بعد از آن ۵۰۰ دستگاه خودروی هایما S ۷ روز یکشنبه ۶ شهریور ماه در بورس کالای ایران عرضه شد و پس از آن بورس کالا ۲۰۰ دستگاه شاهین با قیمت پایه ۳۰۴ میلیون تومان را در سه شنبه ۲۲ شهریور عرضه نمود.
پس از آن نیز عرضه زیادی در بازار سرمایه انجام شد.با اعلام سازمان بورس، اولین عرضه سیبا موتور در بورس کالا به تصویب این سازمان رسید و 35 دستگاه از کشنده فاو تک‌محور، از طریق بورس عرضه شد. ثبت نام سیبا موتور در بورس، در روز سه‌شنبه 12 مهرماه 1401 انجام و قیمت پایه خودرو در بورس کالا نیز معادل 2 میلیاردو 370 میلیون تومان اعلام شده لود.
در روز بیستم مهرماه، تعداد ۵۰ دستگاه کامیون کشنده EM POWER، ساخته بهمن‌دیزل، در بورس کالا عرضه شد. تحویل این کامیون‌ها دوماهه است و در تاریخ ۲۰ آذرماه به دست مشتریان می‌رسد. قیمت پایه کامیون بهمن‌دیزل، 3 میلیارد و 64 میلیون تومان است و تمامی آنها به رنگ سفید هستند.
پس از این عرضه‌ها دقیقا روز 19 مهر ماه مهدی خطیبی، مدیرعامل ایران خودرو، توضیحاتی را درباره اهداف و برنامه‌های این خودروساز ارایه داد. بر اساس گفته‌های وی، کشف قیمت هایما در بورس کالا سبب کاهش قابل‌توجه قیمت محصول در بازار آزاد شده است. این موضوع علاوه بر اینکه سبب شکل‌گیری تقاضای واقعی و خروج از قرعه‌کشی شد، از زیان ناشی از تولید محصول نیز جلوگیری کرد. عرضه در بورس به نفع تولیدکننده، مصرف‌کننده و ... است.
در نهایت روز یکشنبه این هفته یعنی اولین روز آبان ماه محمدرضا بهنام‌زاده، مدیر پذیرش بورس کالای ایران اظهار کرد: در جلسه امروز هیات پذیرش بورس کالا که با حضور مدیران شرکت ایران خودرو برگزار شد، محصولات ۲۰۷ و تارا این خودروساز برای عرضه در بورس کالای ایران پذیرش شد. پذیرش تارا و ۲۰۷ تولید ایران خودرو مشروط به عرضه کل حجم تولید این شرکت در بورس کالا شد و در صورتی‌که این خودروساز به تعهدات عرضه‌اش عمل نکند، پذیرش آن تعلیق می‌شود.
مدیر پذیرش بورس کالای ایران اظهار کرد: عرضه خودروهای جدید ایران خودرو از محصولات اتوماتیک خانواده ۲۰۷ آغاز می‌شود و به مرور سایر محصولات این خودروساز نیز در بورس عرضه می‌شود.
اما دیروز ایران خودرو در اطلاعیه‌ای گفت که عرضه خودروهای تارا و ۲۰۷ در بورس کالا تا اطلاع ثانوی امکان پذیر نیست و باید شرایطی را فراهم کرد تا اختلاف قیمت کارخانه و بازار کاهش پیدا کند و در ادامه برای تحقق این هدف برنامه‌ریزی کرد. علت لغو این عرضه به تفاوت قیمتی بر می‌گردد و براساس اعلام ایران خودرو باید قیمت درب کارخانه با قیمت بازار کمی هماهنگ شود. در اصل وظیفه بورس کالا به ثبات رساندن قیمت بورس کالا و بازار آزاد است و به نوعی می‌توان گفت که این شرکت بهانه قیمت را برای لغو و عدم عرضه آورده است.
البته در این میان آگهی عرضه چند خودروی دیگر هم در بورس دیده می‌شد. بورس کالا روز گذشته (یکم آبان ماه) میزبان عرضه ۲۰۰ دستگاه خودروی لاماری ایما در دو رنگ سفید و مشکی بود که در نهایت با رقابت ۲۰ درصدی، ۱۰۰ دستگاه لاماری سفید با قیمت پایانی میانگین موزون یک میلیارد و ۱۸۰میلیون و ۹۵۰ هزار تومان معامله شد. با احتساب ۹ درصد هزینه مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای قیمت فروش و سایر هزینه به مبلغ ۲۴ میلیون ۷۲۸ هزار تومان، قیمت نهایی لاماری سفید برای خریدار از بورس کالا به یک میلیارد و ۳۱۲ میلیون تومان می‌رسد. در حالی است که قیمت این خودرو در بازار آزاد در روزهای گذشته از حوالی یک میلیارد و ۵۲۰ میلیون تومان تا یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون تومان در حال معامله بوده است.
مقایسه قیمت خودرو لارمای سفید معامله شده در بورس کالا با بازار آزاد، اختلافی بین ۲۱۰ تا ۲۴۰ میلیون تومانی را نشان می‌دهد که به معنی ارزان‌تر بودن ۱۵ درصدی این خودور در بورس کالا به نفع مصرف‌کننده و خریدار است. همچنین با احتساب قیمت فروش کارخانه یک میلیارد و ۹۴ میلیون تومانی لاماری و با فروش ۲۰۰ دستگاه در بورس کالا، بیش از ۴۳.۶ میلیارد تومان به سود تولیدکننده اضافه شد. سودی که تا پیش از این به جیب دلال و واسطه‌ها سرازیر می‌شد.
دیروز نیز وانت کارا برای سومین بار در بورس کالا عرضه شد. طبق اطلاعیه عرضه بازار فیزیکی بورس کالای ایران، 115 دستگاه وانت کارا، شامل 50 دستگاه وانت کارا تک‌کابین و 65 دستگاه وانت کارا دوکابین متعلق به بهمن‌موتور، در تالار اختصاصی خودرو روز دوم آبان‌ماه عرضه شد. این محصول در تاریخ 27 آذرماه به مشتریان تحویل داده خواهد شد و قیمت پایه آن 291 میلیون و 300 هزار تومان است. تاکنون 282 دستگاه وانت کارا در بورس کالا معامله شده است.
علت توقف عرضه چیست؟
عرضه خودرو در بورس کالا مزیت‌های بسیار زیادی دارد. نخست از بین رفتن تقاضای سرمایه‌ای، جلوگیری از قیمت‌سازی، بسته شدن درب پشتی کارخانه‌ها، فراهم شدن امکان افزایش تولید خودرو و کاهش قیمت تمام شده آن، فراهم شدن امکان توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی. از بین رفتن تقاضای سرمایه‌ای یعنی اختلاف قیمتی زیادی بین خودرو در بازار آزاد و درب کارخانه وجود دارد. دلالان با خرید از کارخانه و فروش در بازار آزاد سود بسیار زیادی می‌کنند که با عرضه خودرو در بورس کالا رانت این حوزه کاهش و دلالان از چرخه معامله خودرو حذف می‌شوند. در نهایت خودرو با قیمت واقعی و به‌طور مستقیم به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
اغلب بازارها خصوصا خودرو در حالت رکود به سر می‌برد و گاهی بازار خودرو به‌طور کامل راکد می‌شود. دلالان به واسطه حضور کم خریداران و فروشندگان قیمت‌های کاذب و بالایی اعلام می‌کنند و به نوعی قیمت‌سازی می‌کنند که این موضوع روند معاملات بازار خودرو را بر هم می‌زند. اما با عرضه در بورس کالا خودرو به واسطه کشف قیمت و با تعادل به فروش می‌رسد. بسته شدن درب پشتی کارخانه‌ها نیز به عملکرد دلالان باز می‌گردد. برخی از این افراد با حضور در درب کارخانه و نفوذ به آن خودرو با قیمت واقعی می‌خرند و پس از آن با چند برابر قیمت در بازار آزاد به معامله این می‌پردازند.
فراهم شدن امکان افزایش تولید خودرو و کاهش قیمت تمام شده آن نیز به بورس کالا باز می‌گردد. صورت مالی تمامی شرکت‌های خودرویی زیان‌ده است و این شرکت‌ها می‌توانند با فروش و عرضه محصولات خود در بورس از مزایا آن نیز برای افزایش تولید و پرداخت بدهی‌های خود استفاده کنند. بخش بسیار بزرگی از ناوگان حمل و نقل عمومی کشور فرسوده است و قابلیت استفاده ندارد. جایگزینی یا تعمیر ناوگان عمومی به هزینه میلیاردی نیاز دارد و با فروش خودرو در بورس کالا طی یک تا سه سال می‌توان هزینه تعمیر و جایگزینی این ناوگان را تامین کرد. البته این تامین با استفاده از فروش خودرو به دولت و اقتصاد کشور نیز کمک شایانی می‌کند.
البته این مزیت‌ها تنها بخش کوچکی از مزیت‌های عرضه خودرو در بورس کالاست. مهم‌ترین مزیت آن شفافیت در بازار خودور و ورود نقدینگی به بورس است. عرضه خودرو در بورس کالا ورود نقدینگی را به دنبال دارد و قیمت خودرو را متعادل می‌کند. ما عدم عرضه آن به نفع دلالان و رانت‌خواران است و به واسطه عدم عرضه خودرو در بورس کالا این دو گروه می‌توانند سود چند ده میلیونی ببرند و به نوعی برنده عدم عرضه خودرو در بورس کالا هستند.
