مجلس شورای اسلامی روز شنبه گزارش تحقیق و تفحص از فولاد مبارکه را منتشر کرد. گزارشی که از بروز تخلفات مالی حدود ۹۱ هزار میلیارد تومانی این شرکت حکایت داشت. پس از گزارش این تحقیق و تفحص نماد شرکت فولاد مبارکه اصفهان در بورس تعلیق شد.
ابعاد تخلفات فولاد مبارکه چنان گسترده و پیچیده است که شاید به صورت رندم هر نهاد دولتی و غیردولتی را انتخاب کنیم، نامش را بتوان در گزارش تحقیق و تفحص مجلس پیدا کرد. همچنان اعداد و ارقام این تخلفات به حدی بالاست که می‌توان فسادهای مالی سال‌های گذشته را در برابر آن یک سوءتفاهم دانست. به هر حال نکته اصلی این است که متخلفان هیچگاه از تورم عقب نمی‌مانند. همچنین ثبت تخلفات ۹۲ هزار میلیارد تومانی می‌تواند نمایشی از سقوط ارزش پول ملی باشد. رقمی که حدود ۳۰ برابر بیشتر از تخلف ۳۰۰۰ میلیارد تومانی محمود خاوری، مدیرعامل متواری بانک ملی، در حدود ۱۰ سال پیش است.این تخلفات در ۵ سرفصل منابع انسانی و استخدام، خرید و قراردادها، تولید و فروش، مسوولیت‌های اجتماعی و حقوقی و مدیریتی دسته‌بندی شده است. بیشترین حجم تخلف مالی در بخش فروش احراز شده که البته قسمت اعظم این اعداد مربوط به سرفصل فروش از تحقیق و تفحصی که در ۲۴ دی‌ماه سال ۱۳۹۹ انجام آن به تصویب مجلس رسیده بود و با نظر مجلس، رضا تقی‌پور، مصطفی رضاحسینی، لطف‌الله سیاهکلی، روح‌الله ایزدخواه، حجت‌الله فیروزی، سید احمد رسولی‌نژاد، وحید جلال‌زاده، سید ناصر موسوی لارگانی،الله‌وردی دهقانی، علی جدی، سید مصطفی آقامیرسلیم، حسین میرزایی، احسان ارکانی، ابراهیم عزیزی و علی اکبر کریمی به عنوان اعضای هیات تحقیق و تفحص از شرکت فولاد مبارکه اصفهان انتخاب شدند و در حین انجام آن نیز حمیدرضا عظیمیان مدیرعامل وقت فولاد مبارکه برکنار شد.
این گزارش به‌طور مشخص بر مجموعه تخلفات و ترک فعل‌های مدیریت و معاونت‌های فولاد مبارکه از مهر ۹۷ تا شهریور ۱۴۰۰ تمرکز کرده و بنا بر آنچه در گزارش آمده «با همکاری ۱۳ دستگاه و با مشورت تیم حقوقی و برخی قضات عالیرتبه، با بررسی بیش از ۵۰ هزار صفحه مدرک، گزارشی مشتمل بر ۲۶۷ صفحه و بالغ بر ۸ هزار صفحه سند به پیوست، بدون دریافت هزینه‌ای از مجلس، تنظیم شده است.»
احراز ۹۰ عنوان تخلف
انتخاب مدیرعامل سیاسی و غیر متخصص، ترکیب سهامداری پیچیده، به کارگیری بازنشستگان و انتصاب مدیران سفارشی در هلدینگ‌های زیرمجموعه فولاد مبارکه اعم از متیل، توکا و سایر شرکت‌های تابعه و سایر موارد مشابه از جمله موارد مهمی است که به تفصیل در این گزارش آمده و تاکید شده «در گزارش این هیات ۹۰ عنوان تخلف، انحراف و تحمیل خسارت و توزیع رانت بالغ بر صد‌ها هزار میلیارد ریال و همچنین ضعف‌های ساختاری و نواقص قانونی مورد رسیدگی قرار گرفته و پیشنهاد‌هایی برای اصلاح ساختار و قوانین و مقررات موجود برای رفع مشکلات در شرکت فولاد مبارکه ارایه شده است.»
ذی نفعان سیاسی مدیرعامل
رد پای سیاسیون نزدیک به دفتر رییس‌جمهور سابق نیز در این گزارش کاملا مورد تاکید بوده و در بخشی اشاره شده که «قرارداد با افراد ذی نفوذ سیاسی از جمله همسر رییس دفتر رییس‌جمهور سابق، وزیر اسبق راه و شهرسازی، شهردار سابق اصفهان» از تخلفات مهم بوده است و اشاره شده که «توزیع رانت از طریق فروش صادراتی به فرزند یکی از معاونین رییس‌جمهور سابق بدون رعایت تشریفات قانونی، شرکت فولاد مبارکه در پوشش فعالیت اجتماعی مقادیر قابل توجهی از منابع خود را به اشخاص حقیقی و حقوقی دولتی و غیر دولتی به صورت هدیه، کمک، تبلیغات و ... ارایه نموده است.بیش از ۲ هزار میلیارد ریال بودجه مستقیم برای انجام کمک در کنار چند هزار میلیارد ریال بودجه در حوزه روابط عمومی، خدمات و در پوشش برخی پروژه‌های توسعه‌ای منجر به ایجاد لایه حفاظتی از مدیرعامل سابق فولاد مبارکه و خودداری مسوولان دولت سابق در برخورد با وی شده و ممانعت معاون اول و رییس دفتر رییس‌جمهور سابق و استاندار سابق اصفهان، از برکناری مدیرعامل متخلف و عدم تشکیل جلسات هیات‌مدیره به مدت ۳ ماه، از جمله مداخلات مقامات ارشد دولت سابق بوده است.»
معضل در بورس به واسطه توکا
اخلال در بازار سرمایه نیز دیگر مورد مهمی است که به عنوان تخلف یکی از شرکت‌های تابعه فولاد مبارکه مورد تاکید هیات تحقیق و تفحص قرار گرفته و در آن از شرکت توسعه توکا که کلیه فعالیت‌های بورسی مجموعه فولاد از جمله بازارگردانی و سبدگردانی و کارگزاری در دوره مدیریت قبلی شرکت در آن متمرکز شده بود نام برده شده است.
در این گزارش آمده است: «اخلال در بازار سرمایه از طریق خرید و فروش سهام برخی از شرکت‌های تابعه توسط شرکت توسعه توکا و همچنین ایجاد سود‌های میلیاردی برای برخی مدیران ارشد فولاد مبارکه، نظیر معاون سابق مالی، مدیر سابق حراست، مدیر سابق حوزه مدیرعامل با خرید و فروش سهام با استفاده از اعتبار شرکت‌های تابعه»شرکت توسعه توکا از جمله شرکت‌های پر حاشیه فولاد مبارکه است که عملکرد مالی آن بررسی فراوان دارد. این شرکت محلی برای کسب انتفاع شخصی مدیران شرکت و اشخاص خاص بوده و طرف مقابل این فرآیند نیز سهامدارانی بوده‌اند که در پی سودده شدن پروژه‌سازی سهام، متضرر شده و در سال ۹۹ نیز پس از ریزش شاخص بورس، سرمایه بسیاری از سهامداران شرکت‌های پروژه شده نابود شد.
بر اساس گزارش کئال، شرکت توسعه توکا در صورت‌های مالی سال ۱۴۰۰ خود ۱۶۴ میلیارد تومان زیان محقق کرده است. ارزش سبد سهام این شرکت در پایان سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۹ با ۱۷۰ میلیارد تومان کاهش، به نصف ارزش خود رسید.
زیان هنگفت سهامداران
همچینن سهامداران توکا فولاد و زیر مجموعه‌های آن، در خلال سال‌های مورد بررسی مجلس، ضرر و زیان هنگفتی را به خاطر مدیریت غیرتخصصی و اقدامات خلق‌الساعه متحمل شدند. شکایاتی علیه این مجموعه در واحد حقوقی سازمان بورس نیز در مواردی همچون طولانی شدن فرآیند افزایش سرمایه و ارزشگذاری عجیب فولاد وجود دارد.
افزایش سرمایه توکا فولاد از مبلغ ۲۶۰ به ۴۰۳ میلیارد تومان از محل آورده و مطالبات سهامداران درسال ۱۳۹۹ پس از چند ماه بلاتکلیفی به تصویب هیات‌مدیره رسید. حق تقدم نماد وتوکا تقریبا یک ماه پس از افزایش سرمایه در تابلوی معاملات بازگشایی شد و پس از دو ماه معامله برای به روز رسانی حساب سهامداران و تجمیع حق‌های استفاده نشده و نهایتا حراج حق‌های استفاده نشده متوقف شد. نکته مهم اینجاست که بازه زمانی بین این توقف و حراج حق‌های استفاده نشده به علت اشتباهات پشت هم امور سهام و عدم تسلط آنها بر موارد قانون تجارت و ترک فعل نسبت به حساسیت به سرمایه شش ماه زمان برد و زیان عمده به سهامداران رساند. اقدام کاملا عجیب توکا فولاد در واگذاری ۴.۵ درصد از سهام فولاد تاراز به قیمت ۳۹ میلیارد تومانی بدون اجازه از مجمع عمومی باعث شد. با شکایت سهامداران خرد، پرونده حقوقی علیه شرکت در سازمان بورس تشکیل و با اعمال نظر سازمان بورس، این واگذاری لغو شود.
