از اسفندماه گذشته که قیمت کامودیتی‌ها رشد کرد، روند صعودی شاخص بورس آغاز شد و تا انتهای اردیبهشت ادامه داشت. با توجه به اینکه بسیاری از سهام بورس ایران کامودیتی‌محور است، رشد کامودیتی‌ها بر سود این شرکت‌ها تأثیر گذاشت و با توجه به کاهش احتمال توافق، تقاضا برای ارز افزایش یافت که منجر به افزایش نرخ ارز آزاد و نیما شد که با توجه به صادرات‌محور بودن بسیاری از شرکت‌های بورس، به افزایش قیمت محصولات و سود این شرکت‌ها انجامید.
اما از ابتدای خردادماه تاکنون علاوه بر کاهش قیمت کامودیتی‌ها، شاهد روند ثابت نرخ ارز در بازار آزاد و دلار نیمایی بوده‌ایم. همچنین قیمت‌گذاری و محدودیت‌هایی که برای سود شرکت‌ها به وجود آمد، مانع سودآوری برخی از شرکت‌ها شد. بنابراین طبیعی است که شاهد نوسان محدود شاخص بورس باشیم.
ارایه گزارشات سه ماهه چه تأثیری در روند بورس دارد؟
آنچه در گزارشات سه ماهه ارایه می‌شود، تقریباً از پیش توسط کارشناسان قابل پیش‌بینی بوده است. شرکت‌هایی که گزارشات آنها منتشر شده است نیز این ادعا را ثابت کردند که گزارشات چیزی فراتر از پیش‌بینی‌ها نبوده و در برخی موارد، عملکرد شرکت‌ها ضعیف‌تر از آنچه پیش‌بینی می‌شد نیز بوده است. افزایش قیمت کامودیتی‌ها و افزایش قیمت ارز نیما در این گزارشات منعکس شده که از پیش نیز انتظار آن وجود داشت؛ بنابراین این گزارشات چندان در روند بازار تأثیر نخواهد داشت.
تغییر نرخ گاز چه تأثیری در روند بازار داشته است؟
شرکت‌هایی همچون پتروشیمی‌ها از افزایش نرخ ارز تأثیر منفی گرفته‌اند، اما این موضوع نیز از گذشته پیش‌بینی می‌شد. فعالان بازار تأثیرات افزایش نرخ گاز را در محاسبات خود در نظر گرفته بودند؛ سود پیش‌بینی شده و قیمت سهام شرکت‌ها با توجه به این موضوع پیش‌بینی و درنظر گرفته شده بود، بنابراین افزایش این نرخ تأثیر چندانی در تصمیم‌گیری فعالان بازار ندارد.
موضوعی که اکنون می‌تواند به‌طور خاص بر بورس تأثیر جدی بگذارد، تغییر یکی از متغیرهای اصلی همچون کامودیتی‌ها است. اگر قیمت کامودیتی‌ها کاهشی شود بر بورس تأثیر منفی خواهد داشت.
همچنین اگر توافق انجام شود، انتظارات رشد دلار از بین می‌رود و نرخ کنونی ارز نیمایی تثبیت خواهد شد. این موضوع ابتدا ممکن است بر سودآوری برخی از شرکت‌ها تأثیر منفی داشته باشد اما در ادامه با توجه به افزایش مسیرهای صادراتی و رفع احتمالی تحریم‌ها به نفع شرکت‌هایی همچون خودرویی‌ها و بانک‌ها خواهد شد.
همچنین اگر احتمال توافق کاهش یابد، فشار بر درآمد ارزی و محدودیت صادرات نفتی و غیرنفتی افزایش خواهد یافت که رشد نرخ ارز و نرخ نیما را به دنبال دارد. این موضوع می‌تواند تأثیر افزایش بر قیمت شرکت‌های بورسی داشته باشد. یک کارشناس بازار سرمایه معتقد است تهدید مهم بازار سرمایه برای رشد در ماه‌های آتی، کاهش چشمگیر قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی است که رفع شدن آن تنها به نوع سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری دولتمردان در حوزه ارزی و تجاری مشروط است. نازنین خالقی در این باره گفت: در گذشته با چند متغیر ساده آینده بازار سرمایه برای چند ماه به راحتی قابل پیش‌بینی بود، ولی این روزها با گره خوردن اقتصاد جهانی کشورهای مختلف و عوامل غیر‌قابل پیش‌بینی مثل بیماری کرونا، به دلیل افزایش تعداد متغیرها دیگر به راحتی قبل نمی‌توان از آینده بازارها سخن گفت؛ به خصوص اگر موضوع، بازار سرمایه کشور باشد.
به گفته این کارشناس بازار سرمایه حجم بالا و بی‌انتهای تغییرات در قوانین داخلی و ابهامات روند تعاملات سیاست‌های خارجی و مذاکرات، آنقدر متغیر به معادلات بازار اضافه کرده که گاهی برای حل آن درگیر Loop می‌شویم. خالقی بیان کرد: تداوم شیوع مجدد کرونا در چین و سایر کشورها که منجر به کاهش تقاضای چین شده در کنار افزایش نرخ بهره در امریکا و تقویت دلار، کاهش قیمت‌های کامودیتی‌ها را رقم زده است. بر اساس این داده‌ها به نظر می‌رسد احتمال وقوع رکود در اقتصادهای بزرگ جهانی از قبیل امریکا به دنبال سیاست‌های شدید انقباضی در کنار کاهش قیمت نفت در روزهای اخیر، انتظار اصلاح قیمت‌های جهانی را افزایش می‌دهد. به گفته وی، همچنین تعمیرات نورد استریم ۱ که احتمال کاهش صادرات روسیه به اروپا را افزایش می‌دهد به نگرانی افزایش نرخ شدید نفت و گاز در نیمه دوم سال دامن می‌زند و همگی عواملی هستند که در تعیین آینده قیمت‌های جهانی و به تبع آن ارزش بازار صنایع داخلی که بیش از ۳۰ درصد بازار سرمایه را به خود اختصاص می‌دهند، نقش چشمگیری دارند.
اهمیت ابهامات سیاست خارجی
به گفته این فعال بازار سرمایه در سیاست خارجی کشور نیز ابهامات همچنان به چشم می‌خورد و در این زمینه نکته مورد توجه احتمال رشد قیمت ارز در ماه‌های آتی است؛ چراکه با فرضیه احیای مذاکرات، به‌دلیل تقاضای بالا برای ارز در بهترین حالت کف قیمتی دلار در نرخ‌های کنونی است که با این ثبات، نرخ نیما نیز ناچار به افزایش خواهد بود تا شرکت‌های صادرات‌محور بتوانند با ارزآوری بیشتر کمک شایانی به دولت در تنظیم تراز تجاری داشته باشند. خالقی عنوان کرد: ترازی که با فروش بیش از یک میلیون بشکه نفت در قیمت‌های کنونی با دلار کنونی، می‌تواند پایان مثبتی در سال ۱۴۰۱ داشته باشد. وی افزود: از سوی دیگر احتمال بالای افزایش و آزادسازی واردات برخی کالاها خود تقاضای بالقوه‌ای برای ارز پدید می‌آورد. این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: در حالت عدم توافق در مذاکرات نیز که شرایط اقتصادی با تورم کنونی و نقدینگی در حال رشد که به بیش از ۸/۴ میلیون میلیارد تومان رسیده است در کنار بدهی تسویه اوراق دولتی بیش از ۱۲۲ هزار میلیارد تومانی سال جاری دولت، لاجرم به افزایش نرخ ارز منجر خواهد شد، اما اگر چنین نشود، در کنار گمانه‌زنی افزایش نرخ بهره بانکی احتمال انتشار اوراق بالاتر می‌رود که این خود نیازمند افزایش سقف صندوق‌های درآمد ثابت به عنوان خریداران این اوراق است. وی عنوان کرد: به دلیل تراز منفی بالای برخی بانک‌ها و قرمز شدن بلندمدت حساب‌هایشان نزد بانک مرکزی، در سال جاری امکان خرید این اوراق توسط بانک‌ها مثل قبل وجود ندارد. از همین رو شاهد رونق بازار سرمایه و هدایت نقدینگی به این بازار خواهیم بود.
معادلات پیچیده پیش‌روی بازار
خالقی اظهار کرد: در سال جاری برخلاف دو سال گذشته با تقسیم سود بالای شرکت‌های بزرگ مواجه هستیم و نسبت P/E بازار نیز کاهش یافته است. به این متغیرها، تغییرات هفتگی قوانین دولتی را هم اضافه کنیم تا به خوبی پیچیدگی معادله پیش‌بینی بازار سرمایه نمایان شود. این کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با سنا اظهار کرد: ماحصل تمامی این گفته‌ها و بسیاری ناگفته‌های دیگر این است که با این حجم از نقدینگی و رکود بازارهای موازی، تنها تهدید بازار سرمایه برای رشد در ماه‌های آتی، کاهش چشمگیر قیمت کامودیتی‌ها است که در صورت تصمیم درست دولتمردان با افزایش نرخ نیما و نزدیک شدن آن به دلار آزاد -که با رویکرد جدید آزادسازی نرخ دارو محتمل است-، این ریسک کاهش می‌یابد. وی افزود: در مورد سهام موثر در شاخص هم‌وزن به دلیل عدم وابستگی به نرخ‌های کامودیتی‌ها می‌شود سهام ارزنده‌ای در این ماه‌ها باتوجه به انتشار قریب‌الوقوع صورت‌های مالی سه ماهه و بعضا ۶ ماهه برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرد. خالقی بیان کرد: تجربه نشان داده در عمده مواردی که بازار سرمایه با رشد مواجه بوده، ابتدا سهام صنایع کوچک‌تر پیشران رشد بوده‌اند و این تجربه به راحتی قابل تکرار است.
