بازار سرمایه طی هفته‌های اخیر در مسیر نزول قرار گرفته و رکود معاملات را تجربه می‌کرد. به گفته کارشناسان مهم‌ترین عامل این روند تغییر و تحولات نرخ دلار در بازارهای آزاد و نیمایی و افزایش فاصله میان این دو نرخ بود که سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور را به‌شدت تهدید کرده و از ورود سرمایه‌گذاران به معاملات جلوگیری می‌کرد. التهاب ارزی ایجادشده، بانک مرکزی را بر آن داشت تا با تسهیل شرایط عرضه دلار صادراتی در بازار بر اساس قیمت توافقی میان صرافی‌ها و صادرکنندگان، اندکی بازار ارز را آرام کند. این سیگنال مثبت به سرعت از سمت بورس دریافت شد تا طی دو روز گذشته این بازار در مسیر رشد قرار بگیرد و پویاتر عمل کند. کارشناسان عنوان می‌کنند در صورت ثبات نرخ ارز و کاهش فاصله دلار نیمایی و آزاد بورس می‌تواند عقب‌ماندگی خود در برابر دیگر بازارها را جبران کند.
افزایش جذابیت صادرات‌محورها
حمیدرضا جیهانی کارشناس بازار سرمایه با تاکید بر اینکه تصمیمات ارزی بانک مرکزی بر رشد شاخص بورس اثرگذار بود، گفت: به دنبال اتفاقات رخ‌داده در بازار ارز زمینه ورود پول‌های بلوکه‌شده به سمت بازار سرمایه فراهم شد که شاهد افزایش چشمگیر حجم تقاضا در بازار سهام بودیم. وی افزود: بر اساس ابلاغیه اخیر بانک مرکزی دارندگان و عرضه‌کنندگان نرخ ارز می‌توانند ارز حاصل از صادرات را به متقاضیان با نرخ توافقی بفروشند که این موضوع بر روند معاملات بازار سرمایه اثر مثبت دارد و باعث افزایش سودآوری شرکت‌های بازار سرمایه خواهد شد. جیهانی ادامه داد: این تصمیمات و دریافت مصوبه و اختیارات بانک مرکزی از سران قوا می‌تواند زمینه‌ساز روندی برای بازگشت ارز صادرکننده بدون محدودیت به کشور در قالب اسکناس باشد. این کارشناس بازار سرمایه گفت: در هفته‌های اخیر افزایش فاصله بین قیمت دلار در سامانه سنا و نیما با بازار آزاد منجر به خودداری ورود ارز صادرکنندگان به داخل کشور شد. جیهانی خاطرنشان کرد: با توجه به چنین مساله‌ای اما باز هم شاهد وجود تقاضا در بازار بودیم؛ بنابراین ابلاغیه بانک مرکزی منجر به ورود ارز حاصل از صادرات صادرکنندگانی به بازار ارز شد که اقدام به احتکار کرده بودند و این امر در کوتاه‌ترین زمان ممکن سبب روند نزولی قیمت ارز در بازار شد. وی با بیان اینکه از سوی دیگر شاهد وجود حجم نقدینگی مشخص در اقتصاد کشور هستیم، گفت: حجم نقدینگی موجود در کشور تحت تاثیر سیاست‌گذاری‌های دولت و ایجاد جذابیت برای سرمایه‌گذاران به سمت بازارهای مالی سوق پیدا می‌کند. این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در چند وقت گذشته اتفاقاتی مانند ممنوعیت خریدوفروش دلار توسط نهادهایی غیر از نهادهای پولی، مدیریت حساب افراد بیکار و مجوز ورود اسکناس ارز بدون محدودیت به کشور باعث جهت‌دهی درست نقدینگی در اقتصاد کشور شده است. جیهانی معتقد است که با توجه به چنین مسائلی افراد دیگر نسبت به سرمایه‌گذاری در بازارهای سفته‌بازان مانند ارز، سکه و طلا خودداری می‌کنند. وی گفت: از سوی دیگر وضع قانون مالیات در آینده نزدیک، منجر به این خواهد شد تا بازاری با شفافیت‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.
افزایش چشمگیر حجم تقاضا در بازار سهام
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: چنین مسائلی منجر به از بین رفتن محبوبیت بازار ارز برای سرمایه‌گذاری شده و امیدواریم طی روزهای آینده قیمت ارز روند کاهشی بیشتری به خود بگیرد. جیهانی خاطرنشان کرد: تحت تاثیر چنین اتفاقی، پول‌های بلوکه‌شده در کارگزاری‌ها و حساب‌های بانکی از روز گذشته به سمت بازار سرمایه روانه شد و شاهد افزایش چشمگیر حجم تقاضا در بازار سهام بودیم. این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: از سوی دیگر در چند روز گذشته نوسان در معاملات بازار سهام نمایان بود که این امر باعث شد تا بازار خود را آماده برای صعود دوباره کند. وی در گفت‌وگو با ایرنا تاکید کرد: امیدواریم طی روزهای آینده شاهد تداوم روند صعودی شاخص بورس و رشد بیشتر بازار سرمایه باشیم.
آسیب‌های افزایش فاصله نرخ نیمایی و آزاد دلار
حمزه قوچی‌فرد دیگر کارشناس بازار سرمایه هم در این خصوص بیان کرد: در مورد نرخ ارز در سامانه نیما دو نگاه کاملا متفاوت وجود دارد. یک نگاه، نگاهی کاملا اقتصادی و عقلایی است و طرفداران آن اعتقاد دارند شرکت‌های خصوصی در بازار سرمایه نباید درآمدهای ارزی خود را با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد عرضه کنند. اما نگاه دیگر مربوط به افرادی است که یا از نرخ ارز پایین‌تر از بازار آزاد منفعت می‌برند یا به نوعی وابسته به دولت هستند و تمایل ندارند در دوره فعالیت آنها افزایش قیمتی صورت بگیرد و اقدام به سرکوب نرخ ارز می‌کنند. کمااینکه در سنوات گذشته هم گاه شاهد آن بوده‌ایم که به دلیل سرکوب نرخ ارز، حباب قیمتی سکه افزایش داشته و قیمت کالاها هم بر مبنای ارزی بالاتر از نرخ‌های رسمی قیمت‌گذاری شده؛ اما دولت در برابر افزایش نرخ ارز مقاومت نشان داده و مسیر اشتباهی که بارها پیموده شده را دوباره در پیش گرفته‌اند. وی افزود: در شرایطی قرار داریم که دلار از سقف قبلی خود در حال عبور بوده و هم به لحاظ شرایط اقتصادی و هم از نظر متغیرهای منطقه‌ای، نرخ ارز پتانسیل یک جهش را دارد. دولت هم با وادار کردن صادرکنندگان به عرضه ارز با قیمتی پایین‌تر، تلاش می‌کند قیمت‌ها را کنترل کند. اما در نهایت هیچ نیرویی قادر به کنترل جریان اقتصاد نخواهد بود و وقتی اختلاف بین نرخ ارز نیمایی با بازار آزاد افزایش پیدا می‌کند، می‌توان تاثیر آن را در بازارهای کالایی هم مشاهده کرد. در نهایت قیمت کالاها در کشور افزایش یافته و کاهش عرضه برخی محصولات که مشمول قیمت‌گذاری دستوری هستند، نارضایتی و اعتراضات مردم را به دنبال داشته و قیمت‌ها افزایش می‌یابد و… و این سیکل معیوب سال‌هاست که در حال تکرار است.
قوچی‌فرد ضمن تاکید بر تاثیر مذاکرات بر نرخ ارز، عنوان کرد: در حال حاضر باید منتظر تعیین تکلیف برجام و مذاکرات باشیم. اگرچه روی کاغذ، موضوع برجام، منتفی است؛ چرا که توافق ما به نوعی به جنگ روسیه و اوکراین و بحران انرژی گره خورده است. با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد جنگ روسیه و اوکراین نه فقط متوقف نشده، که با کمک‌های تسلیحاتی اروپا به اوکراین در حال گسترش بوده و در چنین وضعیتی، توافق با ایران هم دشوار خواهد بود. در این صورت احتمالا نرخ ارز در چند ماه آینده رشد فزاینده‌ای داشته و قیمت‌های جهانی هم پتانسیل افزایش قیمت دارند و در نهایت انتظار تشدید تورم در کشور ما می‌رود.
رشد بازار سرمایه
وی در رابطه با تاثیر افزایش نرخ ارز بر بازار سرمایه گفت: قطعا با افزایش نرخ ارز، بازار سرمایه هم بعد از یک وقفه زمانی رشد خواهد کرد. کما اینکه اگر نگاهی به روند بازار سرمایه در سنوات قبل داشته باشید، متوجه خواهید شد که هر زمان نرخ ارز رشد کرده، بازار سرمایه هم با یک وقفه زمانی حرکت خود را آغاز کرده است. مثلا بعد از رشد نرخ ارز در سال ۹۶ و ۹۷، بازار سرمایه چند ماهی واکنشی به افزایش نرخ ارز در بازار نداشت؛ ولی بعد از یک وقفه زمانی چند ماهه بازار سرمایه رشد خیره‌کننده‌ای داشت و بیش از نرخ ارز، جهشی در کارنامه بازار سرمایه ثبت شد. حالا هم اگرچه نرخ ارز در سامانه نیما به صورت دستوری پایین نگه داشته شده، ولی اقتصاد با دستور حرکت نخواهد کرد. با توجه به اوضاع اقتصادی کشور، نرخ ارز شیب افزایشی خواهد داشت و بازار سرمایه هم حتما تحت تاثیر افزایش نرخ ارز رشد خواهد کرد. حتی اگر دولت مدتی اصرار به سرکوب نرخ ارز نیمایی داشته باشد، در صورت جهش نرخ ارز، شاخص بورس در بلندمدت حتی بیش از نرخ ارز، رشد کرده و جاماندگی خود را جبران خواهد کرد. وی در گفت‌وگو با بورس‌نیوز اضافه کرد: البته فقط افزایش نرخ ارز، متغیر تاثیرگذار بر روند بازار سرمایه نیست و اخباری همچون بحث مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر سود سپرده و… هم مطرح است و احتمالا در ماه‌های آینده، دولت با اجرای برخی برنامه‌های مالیاتی، نوسانات مثبتی در بازار سرمایه ایجاد خواهد کرد. اما به هر حال نرخ ارز مهم‌ترین متغیر اثرگذار بر بازارهای مالی بوده و اگر ارز رشد کند، سایر متغیرها را کنار زده و یک‌تنه بازار سرمایه را به تحرک وا می‌دارد. این کارشناس بازار سرمایه در معرفی صنایعی که بیشترین منفعت را از افزایش نرخ ارز خواهند برد، اظهار کرد: در صورت رشد نرخ ارز و حرکت بازار سرمایه، تمامی صنایع بازار سرمایه حداقل به اندازه رشد نرخ ارز رشد خواهند کرد؛ ولی صنایع بنیادی و سودآور بازار که رشد سودآوری شرکت، محرک رشد قیمت سهم بوده، پتانسیل بیشتری برای رشد خواهند داشت. کمااینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد به دنبال جهش‌های ارزی در چند سال اخیر، پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها و معدنی‌ها و... بیش از نرخ ارز رشد کرده‌اند.
