دارایکم اولین صندوقی بود که دولت گذشته به مردم فروخت و این صندوق در ابتدا توانست یک سود خوبی را به جیب خریداران واریز کند. همین مساله انگیزه‌ای شد تا زمان اعلام فروش واحدهای دومین صندوق دولتی با نام پالایشی یکم، مردم به خرید آن رغبت نشان دهند. شروع ماجرا‌های ریزش بازار سرمایه در مرداد ماه ۹۹ با اختلافات دو وزارتخانه اقتصاد و نفت بر سر مدیریت و مالکیت پالایشی یکم بود و همین مساله نشان داد که این صندوق دولتی احتمالا پا قدم خوبی نه برای سهامداران و نه برای بازار سرمایه خواهد داشت. به هر صورت فروش واحدهای پالایشی یکم در شهریورماه ۹۹ آغاز و پایان یافت و معاملات این صندوق از آذرماه همان سال شروع شد. در همان روز‌های ابتدایی اندکی قیمت پالایشی یکم بالاتر از قیمت فروخته شد بود، اما پس از آن سقوط پالایشی یکم به زیر قیمت فروخته شده آغاز شد. سقوطی که موجب شد در این سال‌ها دیگر هیچگاه پالایشی یکم قیمت ده هزار تومان را به خود نبیند. ارزش سبد ۵۰۰واحدی صندوق پالایشی یکم روز چهارشنبه به ۳میلیون و ۶۵۰هزار تومان رسید. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر NAV «پالایشی یکم» کمتر از قیمت خریداری شده است.
وعده‌ها تحقق نیافت
با نصف شدن قیمت پالایشی یکم در اواخر دی ماه سال ۹۹ مسوولان دولتی وعده بازگشت قیمت این نماد و حمایت از آن را دادند. به هر صورت این نماد درست چند روز بعد از آن وعده‌ها رشد کرد، اما باز هم قیمت ده هزار تومان را به خود ندید. در بهار سال گذشته بود که وعده تخصیص سهام جایزه برای سهامداران پالایشی یکم به منظور جبران ضرر داده شد، اما این وعده هم تا به امروز محقق نشد. سپس با روی کار آمدن تیمی جدید در سازمان بورس، مجید عشقی رییس سازمان بود وعده‌های حمایت از این صندوق و حتی رسیدن آن به ارزش ذاتی را تا پایان سال ۱۴۰۰ داد که این امر هم محقق نشد و بعد از آن هم رییس سازمان بورس به صراحت مشکلات دیگری را برای صندوق پالایشی یکم مطرح کرد و عنوان نمود که این مشکلات باید برطرف شود تا به مرور اوضاع در این صندوق بهبود یابد. به هر صورت، وقتی که در زمستان گذشته نفت با جنگ روسیه و اوکراین به بیش از ۱۰۰ دلار رسید این امید در دل سهامداران پالایشی یکم زنده شد که با رشد نماد‌های پالایشی از جمله شپنا، شبندر، شبریز و شتران این صندوق هم رشد خواهد کرد، اما این اتفاق آنگونه که باید رخ نداد. از ۵ بهمن ماه سال گذشته که رشد قیمت نماد‌های پالایشی شروع شد به ترتیب این نماد‌ها به شرح زیر تا روز ۲۷ فروردین ماه ۱۴۰۱ رشد کردند: شپنا ۴۵ درصد، شبندر ۴۱ درصد، شبریز ۳۵ درصد و شتران ۶۱ درصد. اما پالایشی یکم در بازه مذکور تنها ۱۰ درصد رشد کرده است!
چرا پالایشی یکم رشد نمی‌کند؟
جواد فلاحیان، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص نوشت: مدل این صندوق به گونه‌ای طراحی شده است که هرگز این صندوق نخواهد توانست به NAV خود برسد. یعنی غیرممکن است که این صندوق به NAV خود برسد. چیزی که طراحی شده است این است که این صندوق ۷۰ تا ۸۰ درصد NAV خود معامله شود و هم‌اکنون هم ملاحظه می‌کنید که تقریبا این فاصله را در این مدت حفظ کرده است؛ بنابراین اینکه ما انتظار داشته باشیم پالایشی یکم در محدوده NAV قرار بگیرد، امکان ندارد و اگر هم بخواهند که یونیت‌های صندوق را ابطال نمایند عملا باید در بازار بفروشند و در نتیجه NAV کاهش خواهد یافت؛ بنابراین انتظاری که هست این است که این پالایش یکم هیچگاه به NAV خود نخواهد رسید و در همان محدوده ۷۰ تا ۸۰ درصد NAV معامله خواهد شد. مهدی میرزایی کارشناس بازار سرمایه در رابطه با علت اختلاف بین قیمت معامله و ارزش nav صندوق پالایش یکم نوشت: NAV ارزش ذاتی صندوق را نشان می‌دهد، اما قیمتی که در بازار معامله می‌شود لزوما قیمت ارزش ذاتی سهم نیست. یک زمان‌هایی قیمت معامله بالاتر از ارزش ذاتی است و حباب شکل می‌گیرد و برخی اوقات مانند شرایط حاضر قیمت پایین‌تر است. چرا که قیمت‌ها در بازار تحت تاثیر مولفه‌های مختلف از جمله انتظارات آتی سرمایه‌گذاران نسبت به چشم‌انداز بورس و تحولات بازارهای موازی است. همه این موارد و عرضه و تقاضای که شکل می‌گیرد، قیمت معامله صندوق را تشکیل می‌دهند و لزومی ندارد که ارتباط خاصی با NAV داشته باشد. البته که خیلی هم بی‌ارتباط نیست، اما این ارتباط به صورت یک به یک هم نیست و موضوع عرضه و تقاضا مطرح است. یک کارشناس بازار سرمایه نیز درخصوص گفت: NAV ارزش ذاتی صندوق را نشان می‌دهد، اما قیمتی که در بازار معامله می‌شود لزوما قیمت ارزش ذاتی سهم نیست. یک زمان‌هایی قیمت معامله بالاتر از ارزش ذاتی است و حباب شکل می‌گیرد و برخی اوقات مانند شرایط حاضر قیمت پایین‌تر است. چرا که قیمت‌ها در بازار تحت تاثیر مولفه‌های مختلف از جمله انتظارات آتی سرمایه‌گذاران نسبت به چشم‌انداز بورس و تحولات بازارهای موازی است. همه این موارد و عرضه و تقاضای که شکل می‌گیرد، قیمت معامله صندوق را تشکیل می‌دهند و لزومی ندارد که ارتباط خاصی با NAV داشته باشد. البته که خیلی هم بی‌ارتباط نیست، اما این ارتباط به صورت یک به یک هم نیست و موضوع عرضه و تقاضا مطرح است. سازمان بورس خیلی دغدغه خاصی برای این صندوق ندارد و بیشتر مشغول امور حاشیه‌ای و موارد دیگر است. اما در کل سازمان می‌توانست مدیریت بهتری بر روی این صندوق داشته باشد. به‌طور مثال می‌توانست کنترل مدیریتی مناسب‌تری بر روی دامنه نوسان و خرید و فروش واحدهای آن داشته باشد. خود صندوق تثبیت بازار نیز می‌توانست برای مدیریت بهتر قیمتی به این صندوق ورود کند. به‌طور کل دست سازمان بورس برای کنترل این صندوق به دلیل ابزارهای که در اختیار دارد باز بوده و هست، اما چرا این کار صورت نگرفته و نمی‌گیرد، سوالی است که باید از مسوولان سازمان بورس مطالبه شود و اگر مسائل حاشیه‌ای اجازه دهد، می‌توانند برای آن پاسخ داشته باشند.
به ETFها امیدوار باشیم؟
علی احمدزاده اصل درمورد دلیل معامله شدن سهام صندوق دارایکم و پالایشی یکم زیر قیمت NAV، توضیح داد: اصولا شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا مجموعه‌هایی که دارای سهام‌های گوناگون هستند - همانند صندوق‌های ETF - زیر قیمت NAV معامله می‌شوند اما به سبب شرایط حال حاضر می‌توان امید داشت که تا پایان امسال قیمت معاملاتی دو صندوق پالایشی یکم و دارایکم به NAV نزدیک شود. وی با اشاره اقدام سازمان بورس و اوراق بهادار برای فراهم کردن اعمال رای غیردولتی‌ها در صندوق‌های دارا یکم و پالایشی یکم و همچنین تبدیل یونیت‌های این دو صندوق به سهام ممتاز گفت: این تصمیم به نوعی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری و نهادهای مالی، هلدینگ‌ها و غیره می‌تواند خبر مثبتی باشد و عملکرد این صندوق‌ها را پویاتر از گذشته کند. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه اکنون مهم‌ترین امتیازی که دو صندوق دارایکم و پالایشی یکم در مقایسه با سایر صندوق‌ها دارند، مربوط به پتانسیل مجموع سهم‌های تشکیل‌دهنده آنها می‌شود تاکید کرد: با این حال امتیازاتی که قرار است در نظر گرفته شود، می‌تواند پتانسیل صندوق‌های مذکور را ارتقا بخشد. از منظر بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه بازارسرمایه سهام دوصندوق پالایشی یکم و دارایکم به میزانی نقد هستند که برای هرگونه سرمایه‌گذاری اعم از میان مدت یا بلندمدت می‌توانند جذاب باشند اما باید دولت مداخلات خود را در این صندوق‌ها کاهش دهد. احمدزاده اصل تاکید کرد: با توجه به ارزندگی مجموع سهم‌های موجود در پالایشی یکم و دارایکم به سهامداران توصیه می‌کنم در فروش سهام این دو صندوق تعجیل نکنند.
