اخبار سیاسی همواره نقش غیرقابل انکاری بر بازار سرمایه دارند و کوچک‌ترین حرکتی از سوی سیاستمداران می‌تواند بورس را در همه جای دنیا با نوسان مواجه سازد؛ اخباری مانند جنگ‌ها، تحریم‌ها و حتی توافقات سیاسی. در چند وقت اخیر و هم‌زمان با آغاز دور جدید مذاکرات ایران و 1+4، بورس تهران نیز تحت تأثیر این مذاکرات و اخبار ضدونقیض آن قرار گرفت.
تأثیر برجام بر بورس در سال 94
در تیرماه 94 و هم‌زمان با امضای توافق برجام، شاخص کل بورس تهران با افت 10 درصدی مواجه شد و از ارتفاع 69 هزار واحدی به حوالی سطح 60 هزار واحد رسید. پس از این افت نسبتاً سنگین که در طی یک ماه انجام گرفت، دماسنج بازار سرمایه با افت و خیزهایی همراه شد و دوران افت سنگین خود را پشت سر گذاشت. شاخص کل بورس تهران از ابتدای دی ماه 94 و هم‌زمان با فروکش کردن هیجانات و بهره‌مند شدن شرکت‌ها از مزایای رفع تحریم رشد خود را آغاز کرد و به سطح 80 هزار واحد رسید. در این شرایط، می‌توان گفت که بازار سرمایه همچنان منتظر تعیین تکلیف مذاکرات برجام است تا سمت و سوی خود را مشخص کند.
نسخه 1400 برجام چه می‌شود؟
هم‌زمان با آغاز کار دولت سید ابراهیم رییسی، دور جدید مذاکرات میان سران ایران و کشورهای 1+4 با تیمی جدید از سر گرفته شد. در این برهه زمانی با آغاز مذاکرات برجامی، بار دیگر بازار سهام و بازار ارز به عنوان نخستین بازارها، واکنش‌های جالب توجهی به اخبار و رویدادهای وین داشتند.
بازار سرمایه به عنوان آینه تمام نمای اقتصاد، در هفته‌های گذشته وارد یک روند خنثی شده که به نظر می‌رسد در انتظار بهبود اوضاع و رفع ابهامات قرار دارد. ماجرای لایحه بودجه 1401 یکی از ابهامات پیش روی بورس بود که در روزهای گذشته تا حد زیادی برطرف شده، اما ابهام در آینده مذاکرات همچنان بر سر بازار سنگینی می‌کند. اخبار مختلف و حتی غیررسمی که در اکثر موارد، منبع مشخصی هم ندارند بورس، سهام و گروه‌های مختلف بازار را با نوساناتی همراه می‌سازند.
در این راستا، نمادهای گروه بانکی و خودرویی که به سهام ریالی مشهور هستند و به عقیده کارشناسان به عنوان نخستین گروه‌ها می‌توانند به توافق در وین واکنش نشان بدهند، با نوسان مثبت و منفی مواجه هستند. اخبار مثبت در کسری از ثانیه، توجه و تقاضا را به سمت خودرویی‌ها و بانکی‌ها معطوف می‌کند و اخبار منفی، نمادهای ریالی را به محدوده‌های منفی و حتی صف فروش می‌کشاند. ایمان رییسی، کارشناس بازار سرمایه در مورد تأثیر مذاکرات بر روی بورس، می‌گوید: بازار جان ندارد و همه مسائل آن به برجام گره خورده است. متأسفانه بورس، شرطی شده و سهامداران معتقدند که اگر توافق اتفاق بیفتد، وضعیت بهتر خواهد شد. در این شرایط، اگر توافق اتفاق نیفتد ممکن است شوک منفی به بازار وارد شود.
آخرین مورد از تأثیر برجام بر بورس
در اوایل روز چهارشنبه، نقل قولی از زبان علی واعظ، مشاور تیم مذاکره‌کننده امریکا در وین که گفته می‌شد سخنان وی در رسانه اجتماعی کلاب هاوس است، منتشر شد. در این نقل قول، ادعا شده بود که مشاور تیم مذاکره‌کننده امریکا، از «شکست مذاکرات برجام» خبر داده و گفته است: جلسه اتحادیه اروپا با امریکا برای بررسی گزینه‌های جایگزین برگزار شده است.
انتشار همین نقل قول از سوی علی واعظ کافی بود تا فروشندگان در بازار سرمایه طی روز چهارشنبه بار دیگر قدرت بگیرند و دست به فروش سهام خود بزنند. آنها با استناد به نقل قول منتشر شده از علی واعظ و با فرض شکست برجام فشار فروش گسترده‌ای را به سهام گروه بانکی و خودرویی وارد کردند. در جریان معاملات روز چهارشنبه، قدرت فروشندگان در نمادهایی مانند خودرو، خساپا، وتجارت، وبصادر و وبملت مشهود بود که این سهم‌ها را تا نزدیکی‌های صف فروش نیز کشاند؛ به‌طوری که قدرت فروشندگان حقیقی در نماد خودرو، میانگین 29 میلیون تومان را به ثبت رساند.
علی واعظ در توییتی که در صفحه رسمی او منتشر شد، تصویری را منتشر کرده و نوشت: در وین از نیمه شب گذشته است اما چراغ‌های دیپلماسی همچنان روشن است» وی با این توییت، اظهارات منتسب به خود را به نوعی تکذیب کرد. با این حال، اظهارات متناقض که از مذاکرات برجامی مخابره می‌شود، هر لحظه بورس را که سرمایه حداقل 50 الی 60 میلیون ایرانی با آن درگیر است را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد در این شرایط، رسیدن اخبار موثق به مردم بهترین راهکاری است که می‌توان برای جلوگیری از نوسان در بازارهای مختلف به کار گرفت.
توافق و عدم توافق با بورس چه می‌کند؟
مهرناز سلطانی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با شهر بورس، به بررسی سناریوهای احتمالی پیش روی بازار سرمایه در صورت توافق یا عدم توافق در مذاکرات برجام می‌پردازد و می‌گوید: عدم توافق باعث خواهد شد تا با رشد دلار، شاهد یک رشد هیجانی در بازار باشیم که البته این بازدهی با توجه به پیامدهای تورمی ادامه تحریم‌ها در واقع عقب ماندن بیشتر است که در نهایت با تخلیه هیجانات دلاری، منجر به ریزش بازار سرمایه می‌شود.وی یادآور می‌شود: رفع تحریم‌ها اما باعث سودآوری واقعی در شرکت‌ها و سهامداران در بلندمدت خواهد شد. در ابتدا سهام ریالی مانند خودروسازها یا بانکی‌ها به‌واسطه رفع تحریم‌ها شروع به حرکت می‌کنند و سهام دلاری مانند معدنی‌ها، فلزات اساسی، پالایشی‌ها و شیمیایی‌ها تحت تأثیر هیجان ناشی از ریزش دلار با افت قیمت مواجه می‌شوند، ولی در ادامه و با افزایش سودآوری شرکت‌ها که از رفع تحریم‌های واردات و صادرات نشایت می‌گیرد، با رشد مواجه خواهند شد و در واقع رفع تحریم‌ها سودآوری واقعی افراد را در پی خواهد داشت.
میلاد صادقی، کارشناس اقتصادی اما نظر متفاوتی دارد؛ وی توافق در مذاکرات را الزامی دانسته و عنوان می‌کند: ما مجبور به توافق با طرفین مذاکره‌کننده هستیم و این کار عملاً اتفاق خواهد افتاد. کشور ما از لحاظ اقتصادی، سیاسی و منطقه‌ای مجبور به توافق است و ماهیت توافق، باعث بهبود شرایط اقتصادی می‌شود و عوامل تولید را بهبود خواهد بخشید.
این اقتصاددان یادآور می‌شود: توافق می‌تواند به بهبود ساختار بازار سهام کمک کند که این هم به معنای رشد نیست و شرکت‌ها می‌توانند درآمدها و صورت‌های مالی بهتری داشته باشند. با این حال، آنچه باعث رشد شاخص کل بورس و سود سهامداران می‌شود، فقط و فقط پول است. اگر توافق اتفاق بیفتد، شدیداً ترجیحات عوامل اقتصادی نسبت به سهام کمرنگ می‌شود. این اتفاق در مقطع کنونی هم رخ داده و اگر توافق شود، بازار در این نقطه تعادلی خواهد ماند.
پیمان شوریابی، کارشناس بازار سرمایه نیز می‌گوید: مذاکرات وین به انجام اصلاح در بازار کمک می‌کند تا سپس رشد بازار آغاز شود. اگر مذاکرات به نتیجه برسد، برای اقتصاد و بورس اتفاق خوبی است و به صنایع کشور کمک شایانی خواهد کرد. در صورتی که توافق اتفاق نیفتد، شاید در ابتدا برای بورس خبر مثبتی تلقی شود، اما اصلاً اتفاق خوبی به حساب نمی‌آید.
مشکل بورس چیست؟
طی روزهای شنبه و یکشنبه، بازار سرمایه با فروش‌های هیجانی مواجه بود که فشار فروش در نمادهای شاخص‌ساز بیشتر از سایر نمادها به چشم می‌آمد. در جریان معاملات یکشنبه، افزایش تقاضای نسبی در کلیت بازار اتفاق افتاد. در روز دوشنبه، اوضاع اندکی بهبود یافت، اما همچنان خریداران قوی در بازار حضور نداشتند. روز چهارشنبه وضعیت بورس همانند روزهای گذشته، نوسانی و خنثی بود. به نظر می‌رسد هیجانات ناشی از جنگ روسیه و اوکراین در بازار سرمایه فروکش کرده است، اما بورس همچنان در وضعیت ناپایداری به سر می‌برد.به عقیده کارشناسان، کمبود نقدینگی و خروج نقدینگی حقیقی از بازار، ابهام و بی‌اعتمادی؛ مشکل بازار در چند هفته اخیر است که این روند همواره ادامه می‌یابد و بهانه‌های مختلفی هم برای آن وجود دارد؛ یک روز بحث بودجه، یک روز مذاکرات و روز دیگر جنگ اوکراین و روسیه. کارشناسان معتقدند که در این شرایط و حداقل تا پایان سال 1400 نباید انتظار چندانی از بورس داشته باشیم.
بورس چه زمانی سبز می‌شود؟
ریزش بورس از مردادماه سال 99 آغاز شده و موجی از بی‌اعتمادی را در میان سهامداران ایجاد کرده است. در این راستا، به نظر می‌رسد که برخی از سهامداران و مخصوصاً افراد تازه وارد حتی با وجودِ ضررهای سنگین، راه خروج از بازار را در پیش گرفته‌اند. گروهی دیگر همچنان در بازار حضور دارند و به امید صفر شدن یا حداقل کاهش ضررهای‌شان هستند. گروه دیگر هم بیشتر به دنبال نوسان‌گیری بوده و این استراتژی را، راهکاری برای جبران ضررهای‌شان می‌دانند. با توجه به شرایط موجود، هر مثبت احتمالی در بازار به عنوان فرصت خروج تلقی شده و در بورس فشار فروش ایجاد می‌کند. آراد پورکار، کارشناس بازار سرمایه درباره زمان بهبود اوضاع بورس، می‌گوید: زمانی می‌توان انتظار آغاز یک روند صعودی قوی را داشته باشیم که افزایش ارزش معاملات به همراه ورود پول حقیقی اتفاق بیفتد. اگر این دو مورد با یکدیگر در تضاد باشند، بازار حالت نوسانی به خود می‌گیرد و حقوقی‌ها اقدام به نوسان‌گیری می‌کنند.
