واگذاری باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس سال‌هاست به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خصوصیسازی در ایران تبدیل شده است. مدیریت دولتی دو باشگاه طی سال‌های گذشته این دو باشگاه را از ورود به عرصه‌های حرفه‌ای بین‌المللی بازداشته و در کنار تحمیل هزینه‌های بالا به دولت، نتایج زیانباری را هم در پی داشته است. زیانبارترین هزینه مدیریت دولتی سرخابیها نیز دی ماه سال جاری و در قالب حذف دو باشگاه از لیگ قهرمانان آسیا بروز کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از اصلی‌ترین مشکلات استقلال و پرسپولیس که AFC را مجاب کرد تا مجوز حرفه‌ای این دو باشگاه را باطل کند، مالکیت مشترک سرخابیها توسط دولت بوده است. طی سال‌های اخیر کنفدراسیون فوتبال آسیا بارها تذکر داده بود که بر اساس قوانین، یک فرد، شرکت یا یک نهاد نمی‌تواند مالکیت مشترک دو باشگاه را در یک لیگ داشته باشد؛ با این حال اما این تذکرات همواره از سوی ایران نادیده انگاشته شده بود تا بالاخره این مشکل اساسی در قالب یک ضربه مهلک حرفه‌ای به سرخابیها بروز کند. این ضربه اما تلنگری جدی بود تا خصوصیسازی دو باشگاه از سوی مسوولان با پیگیری‌های بیشتری دنبال شود. بر این اساس سازمان خصوصیسازی طی دو ماه گذشته تمهیداتی را برای عرضه سرخابیها در بورس تدارک دید. بر همین اساس ارزشگذاری استقلال و پرسپولیس انجام شد و قرار طی روزهای آینده پذیره نویسی شود. مدیرعامل فرابورس پنج شرط برای درج نماد سرخابیها در بازار پایه گذاشت. رییس سازمان خصوصیسازی نیز با تاکید بر اینکه بخشی از مدارک پیش‌شرط تحویل داده شده و موردی برای به تعویق انداختن این موضوع باقی نمانده است، گفت: ۱۵ اسفند شاهد بورسی شدن این دو باشگاه خواهیم بود. بیش از یک دهه از حضور در یک بن‌‌‌بست برای خصوصیسازی دو باشگاه استقلال و پرسپولیس می‌گذرد. هرکس وعده‌‌‌ای برای خروج از بن‌‌‌بست می‌‌‌داد. آدم‌‌‌ها گاهی دل خوش می‌کردند به وعده و امیدوار می‌شدند به خروج از بن‌‌‌بست. اما باز روز از نو و روزی از نو. خبری از عملی شدن وعده‌ها نبود. هرچه بود بن‌بستی بود که خصوصیسازی این دو باشگاه در آن معلق مانده بود. دولت‌ها وعده می‌‌‌دادند و عدهای هم دل‌‌‌خوش به این وعده‌ها می‌شدند. اما در عمل خبری نمی‌شد. وعده‌های سریالی به قدری در زمان‌های مختلف تکرار شد که دیگر خصوصیسازی دو باشگاه پرسپولیس و استقلال، تبدیل به یک شوخی شده بود و خیلی‌‌‌ها عملی شدن آن را جدی نمی‌گرفتند. اسلاونکا دراکولیچ در جایی از کتاب کافه اروپا نوشته است: «اگر از کودکی که سوار یک دسته جارو شده بپرسید چه می‌کند، بی‌‌‌درنگ جواب خواهد داد: دارم اسب‌‌‌سواری می‌کنم. برای کودک، آن تکه چوب واقعا اسب است. انگار اگر چیزی را به نام دیگری بخوانی، کافی است که آن چیز بدل به همان چیزی شود که می‌خواهی. هنوز هیچ‌‌‌کس به این اروپای شرقی شیرخواره نگفته است که یک تکه چوب، اسب نیست.» این بخش حکایت خصوصیسازی دو باشگاه پرسپولیس و استقلال بود. البته تا همین چند وقت پیش. حالا انگار که اوضاع فرق کرده است. انگار راهی برای خروج از بن‌‌‌بست در حال ایجاد شدن است. انگار که عزم دولت برای عرضه سهام سرخابیها در بازار سرمایه جدی است. هرچند که زمانی حمید سجادی، وزیر ورزش و جوانان دولت سیزدهم گفته بود که رییس دولت موافق واگذاری این دو باشگاه است و واگذار می‌شوند اما این اتفاق نیفتاد و باز هم سرخابی در کش و قوس خصوصیسازی قرار گرفتند. از این دست اعلام تاریخ‌ها برای عرضه این دو باشگاه زیاد بوده است اما حالا انگار که ماجرا جدی‌‌‌تر از همیشه است. از یک طرف ابراهیم رییسی روی واگذاری این دو باشگاه تاکید داشته است و اگر این اتفاق در این دولت بیفتد می‌تواند برگ برنده‌‌‌ای برای آن در فضای اقتصادی کشور باشد و از طرف دیگر رییس سازمان خصوصیسازی هم نسبت به عرضه این دو باشگاه در بورس روی زمان مشخصی تاکید کرده است.
معمای قیمت‌گذاری
بر اساس آنچه سازمان خصوصیسازی اعلام کرده است، باشگاه پرسپولیس ۳۲۰۰ میلیارد تومان و باشگاه استقلال ۲۸۰۰ میلیارد تومان ارزشگذاری شده‌اند. بر این اساس ارزش برند استقلال ۱۷۸۰ میلیارد تومان و املاک و مستغلات آن ۱۴۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
همچنین ارزش روز دارایی‌های پرسپولیس نیز ۳۲۰۰ میلیارد تومان و بدهی‌های آن ۳۳۰ میلیارد تومان بوده است. گفتنی است ارزش برند پرسپولیس ۱۹۸۴ میلیارد تومان و دارایی‌های ثابت آن هم ۱۱۰۰ میلیارد تومان ارزیابی شده است. این ارزشگذاری اما از سوی اهالی بازار سرمایه و کارشناسان با انتقادات زیادی مواجه شد. یکی از این انتقادات نحوه ارزشگذاری دو باشگاه بوده است.
حمید اسدی حقوقدان بازار سرمایه در این باره عنوان کرد: سازمان خصوصیسازی ادعا می‌کند، ارزشگذاری این شرکت‌ها را بر مبنای کارشناس رسمی دادگستری یا کارشناسان داخلی خودش یا نهادهای یک ارگان داخلی که ربطی به بازار سرمایه ندارد، انجام داده است و بازار سرمایه باید آن را بپذیرد که این حرف، حرف اشتباهی است، چراکه بازار سرمایه برای ارزشگذاری سهام معیارها و ضوابط خاص خود را دارد. وی ادامه داد: سازمان خصوصیسازی همچنین ادعا می‌کند برند باشگاه استقلال و پرسپولیس باارزش است و برندی است که ارزشگذاری بالایی دارد، ممکن است ادعا کند بازار سرمایه باید قیمت برند را بپذیرد. یعنی ممکن است این سازمان این ادعا را داشته باشد که دو باشگاه هوادار و طرفداران میلیونی و بین‌المللی زیاد دارند که این موضوع صحت دارد و ممکن است فردی برای بلیت مسابقه دو باشگاه، چند ده برابر پول بیشتری پرداخت کند. حتی شاید فردی به دلیل علاقه به این باشگاه‌ها، ماهیانه به حساب‌شان پول واریز کند. اما معیار ما در بازار سرمایه این نیست، معیار بازار سرمایه برای ارزشگذاری سهام، سودآوری شرکت است. پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها است که در بازار سرمایه به شرکت‌ها ارزش می‌دهد، نه اعتبار برند شرکت‌ها.
این حقوقدان بازار سرمایه با تاکید بر اینکه اعتبار برند شرکت‌ها زمانی می‌تواند برای بازار سرمایه ارزش ایجاد کند که آن برند منجر به سودآوری شود اظهار کرد: صرف اینکه این باشگاه‌ها اعتبار و برند دارند و اینکه ارزشگذاری برند روی آنها انجام شده است- حتی توسط کارشناسان رسمی دادگستری- معیار الزام‌آوری برای پذیرش در بازار سرمایه نیست. بازار سرمایه شرکتی را دارای ارزش می‌داند که آن شرکت سودآور باشد. معیار در بازار سرمایه سودآوری است نه اینکه شرکتی چند ده میلیون طرفدار داشته باشد.
اسدی تاکید کرد: اگر این تفاوت معیارها را در کنار ماده دو قانون بازار اوراق بهادار و بند ۱۱ ماده هفت قانون بازار اوراق بهادار بگذاریم به این نتیجه می‌رسیم که سازمان خصوصیسازی مکلف به تبعیت از قواعد حقوقی بازار سرمایه است، زیرا قانون بازار مصوب مجلس بوده و برای همه سازمان‌ها و وزارتخانه‌های کشور است و همگی تابع آن هستند. پس سازمان خصوصیسازی هم باید این قانون را بپذیرد. از سوی دیگر طبق گفته مسوولان، قرار بود ۲۰ درصد سهام این دو باشگاه به مردم، هواداران، بازیکنان و پیشکسوتان سرخابیها واگذار شود. در واقع سهم مردم ۱۰ درصد، سهم هواداران پنج درصد و سهم بازیکنان و پیشکسوتان نیز پنج درصد تعیین شده بود. در همین حال آن طور که رییس سازمان خصوصیسازی اعلام کرده قرار است سهام قابل عرضه دو باشگاه در قالب صرف سهام و مشارکت در افزایش سرمایه در بازار پایه فرابورس انجام شود. با این حال اما روش عرضه نیز با چالش‌های زیادی روبرو است و مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفته است. به گفته اسدی چالشی در اینجا وجود دارد مبنی بر اینکه سهام سرخابیها وارد فرآیند عرضه اولیه نمی‌شود و قرار است این عرضه از طریق افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق‌تقدم و ایجاد سهام جدید انجام شود. او در این باره اظهار کرده است: چالش واگذاری سرخابیها اینجاست که چطور می‌توان شرکتی را در بورس‌ها پذیرش کرد و قبل از آنکه عرضه اولیه صورت بگیرد، اجازه افزایش سرمایه از محل صرف سهام و سلب حق‌تقدم صادر کرد؟ این حقوقدان بازار سرمایه در این باره به بورس‌نیوز گفته است: هدف افزایش سرمایه از محل صرف سهام، تامین مالی شرکت برای خط تولید و راه‌اندازی فرآیندهای جدید منجر به سودسازی شرکت است. برای مثال در برخی شرکت‌های بازار سرمایه، مجمع افزایش سرمایه شرکت برگزار شده و هیات‌مدیره برآورد کرده‌اند که برای راه‌اندازی یک خط تولید جدید به n میزان سرمایه نیاز دارند. یکی از راه‌های تامین مالی این طرح توسعه، افزایش سرمایه از محل صرف سهام است. سوال اینجاست که استقلال و پرسپولیس چه فرآیند سودسازی قرار است ایجاد کنند که اجازه ورود این دو شرکت به بازار سرمایه از طریق افزایش سرمایه را صادر کرده‌اند؟ همین نکات است که تناقض‌ها را افزایش داده است. برنامه شرکت پرسپولیس و استقلال بعد از انجام افزایش سرمایه مشخص نیست. اسدی افزوده است: نکته دیگر این است که در حالت عادی، شرکت‌هایی که قصد انجام افزایش سرمایه را دارند، باید یک متعهد خرید معرفی کنند که مثلا اگر در فرآیند افزایش سرمایه، بازار استقبالی از حق‌تقدم‌ها نکرد، متعهد خرید (سهامدار عمده) اقدام به خرید حق‌تقدم‌ها کند. اما در مورد استقلال و پرسپولیس با توجه به محبوبیت این دو تیم، متعهد خرید یا سهامدار عمده عملا تعهد بالایی را نمی‌پذیرد.گفتنی است مدیرعامل فرابورس به تازگی اعلام کرده است: هیات‌مدیره فرابورس ایران با بررسی گزارش‌های کارشناسی و مستندات این دو باشگاه یک‌سری شرایط مربوط به مباحث مالی و حقوقی را به عنوان پیش‌شرط پذیرش سرخابیها در فرابورس اعلام و مصوب کرد بعد از رفع این پنج شرط با درج این دو باشگاه در فرابورس موافقت شود. میثم فدایی تکمیل اعضای هیات‌مدیره دو باشگاه، تعیین‌تکلیف وضعیت ثبتی آنها، تعیین‌تکلیف برند دو باشگاه که باید مالکیت برند هر دو باشگاه به خودشان منتقل شود.تعیین‌تکلیف کمپ «ناصر حجازی» و «مرغوبکار» را از جمله این شروط اعلام کرده است. او همچنین تاکید کرده که طبق قوانین بازار سرمایه، ارزشگذاری دو باشگاه باید توسط مشاوران سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه انجام شود.
شروط پنج‌‌‌گانه برای واگذاری سرخابیها
اما با تمام این صحبت‌ها، اعلام شد که شرکت فرابورس ایران برای درج نماد سرخابیها ۵شرط مطرح کرده است. میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران در همین رابطه بیان کرد که این شروط مجموعا توسط شرکت فرابورس و سازمان بورس مطرح شده است. فرابورس بابت هر ریال این واگذاری در راستای حفظ منافع مردم حساس است و تا این ۵ شرط رعایت نشود امکان واگذاری سرخابیها وجود ندارد. تکمیل اعضای هیات‌مدیره دو باشگاه و تعیین‌تکلیف وضعیت ثبتی آنها، تعیین‌تکلیف برند دو باشگاه استقلال و پرسپولیس که باید مالکیت برند هر دو باشگاه به خودشان منتقل شود و تعیین‌تکلیف کمپ ناصر حجازی و مرغوبکار از جمله این شروط است. فدایی همچنین عنوان کرد: ارزشگذاری این ۲ باشگاه توسط کارشناسان رسمی انجام شده که طبق دستورالعمل سازمان بورس به فرابورس، ارزشگذاری باید توسط مشاوران سرمایه‌گذاری و تامین سرمایه انجام شود. ضمن اینکه بحث تایید حسابرسی مطلب توسط کمیته‌های حاکمیت شرکتی باید انجام شود تا از این طریق منافع سهامداران رعایت شود. با وجود اینکه پیش‌تر سازمان خصوصیسازی که وظیفه ارزشگذاری این دو باشگاه را بر عهده داشته اعلام کرد که ارزش باشگاه پرسپولیس ۳۲۰۰میلیارد تومان و ارزش باشگاه استقلال ۲۸۰۰میلیارد تومان است و بعد هم اختلاف ارزش ۴۳۰میلیارد تومانی باعث اعتراض برخی از هواداران استقلال به نحوه ارزشگذاری شد و ابهامات زیادی در رابطه با این ارزشگذاری شکل گرفت، دیروز حسین قربان‌‌‌زاده، رییس سازمان خصوصیسازی بدون اشاره به این ابهامات، خیال چشم‌‌‌انتظاران برای عرضه سرخابیها را راحت و با اشاره به اظهارات مدیرعامل شرکت فرابورس اعلام کرد که بخشی از مدارک لازم در رابطه با این شروط ارایه شده و نیاز به تامل و دقت داشته است و عملا موردی برای به تعویق انداختن این موضوع باقی نمانده است. قربان‌‌‌زاده همچین تاکید کرد: ۱۵ اسفندماه بورسی شدن دو باشگاه و مردمی شدن آن را شاهد خواهیم بود.
زمان بورسی شدن پرسپولیس و استقلال؟
مدیرعامل فرابورس ایران در رابطه با زمان عرضه سرخابیها در بورس از کلمه «احتمال» استفاده کرد و گفت که احتمال می‌دهد عرضه این دو باشگاه تا پایان سال انجام شود اما در مقابل رییس سازمان خصوصیسازی با اطمینان اعلام کرد که در پانزدهم اسفندماه سرخابیها عرضه می‌شوند تا مردم سهامدار بخشی از سهام این دو باشگاه باشند. در این میان یکی از مواردی که در خصوصیسازی سرخابیها مطرح می‌شود برمی‌گردد به بی‌‌‌اعتمادی و تکراری شدن خصوصیسازی سرخابیها و امروز و فردا کردن مسوولان برای عرضه سهام این دو باشگاه و آن هم از این قرار است که این اتفاق هم مثل دیگر اتفاق‌‌‌‌‌‌ها در ماجراهای خصوصیسازی در کشور سرانجام خوبی نخواهد داشت و راه به جایی نمی‌‌‌برد یا ممکن است بار دیگر عرضه این دو باشگاه به ماه‌های آینده موکول شود. اما چند وقت پیش قربان‌‌‌زاده، رییس سازمان خصوصیسازی اما و اگرها را کنار زد و گفت: تا زمانی که تضمین موفقیت بعد از واگذاری نداشته باشیم این دو تیم واگذار نمی‌شوند و برای همین هم «در این فرآیند تعجیل نداریم و با آرامش اما حتما در مسیر خصوصیسازی پیش می‌‌‌رویم.»
وضعیت سرخابیها چه می‌شود؟
حالا دو نگاه در عرضه سرخابیها وجود دارد؛ نگاه اول معتقد است که این موضوع راه به جایی نمی‌‌‌برد و از دل آن اتفاقات خوبی در نمی‌‌‌آید. آنها با توجه به گذشته‌‌‌ای که این دو باشگاه برای خصوصیسازی پشت سر گذاشته‌‌‌اند، نسبت به عملی شدن این اتفاقات یا تبعات بعد از آن بدبین هستند. اما در مقابل نگاه دیگر درباره این موضوع صحبت می‌کند که اگر این خصوصیسازی با اصول انجام شود، به مرور می‌توان امیدوار بود که دولت در حوزه‌های دیگر هم خودش را کنار بکشد و دیگر در نقش قیم مردم که احساس می‌کند در جهت خیر و صلاح آنها عمل می‌کند ظاهر نشود و در نهایت خصوصیسازی به صورت واقعی در کشور و دیگر حوزه‌ها صورت بگیرد. حالا با توجه به این شروط و اما و اگرهایی که ایجاد شده و البته وعده حسین قربان‌‌‌زاده در رابطه با زمان عرضه این دو باشگاه، باید دید که آیا این عرضه اولیه تا پایان سال انجام می‌شود یا همچنان در کش و قوس اجرایی شدن قرار می‌گیرد و به زمان دیگری موکول می‌شود و البته اگر عرضه در زمان مشخص شده یعنی پانزدهم اسفندماه صورت بگیرد، بعد از آن باید طبق وعده رییس سازمان خصوصیسازی مبنی بر اینکه بلوک‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مدیریتی دو باشگاه استقلال و پرسپولیس تا اواسط سال ۱۴۰۱ واگذار می‌شود، پیگیر این موضوع بود.
