کاهش ۵۸ درصدی ارزش سهام عدالت
سهام عدالتی که سال‌هاست در اختیار متقاضیان آن قرار دارد، امسال پس از موافقت با آزادسازی آن، به بدترین شیوه ممکن، در صف انجام معاملات قرار گرفت که هم باعث کاهش ارزش آن شد و هم باعث ریزش بازار سرمایه گردید. در خرداد ماه سال جاری دولت تصمیم گرفت سهام عدالت را اصطلاحا آزاد کند و افراد توانستند از این زمان به بعد تا 30 درصد سهام خود را به‌فروش رسانده و از عواید آن استفاده کنند. در مرحله دوم آزادسازی نیز در 18 مردادماه 30 درصد دیگر این سهام آزاد شد. اما دقیقا دو روز پس از آزادسازی مرحله دوم بازار سرمایه وارد فاز اصلاح شد و تا 20 آبان ماه حدود 45 درصد کاهش در شاخص کل را تجربه کرد. با بررسی دلایل ریزش بازار در آن مقطع زمانی، می‌توان سهام عدالت را یکی از اصلی‌ترین دلایل این ریزش عنوان کرد. با آزادسازی مرحله دوم سهام عدالت، افراد دارای این سهام‌ها با فرض اینکه مبلغ 60 درصد سهامشان حداقل 9 میلیون تومان خواهد شد، سریع شروع به فروش سهام خود کردند. عرضه آبشاری نمادهایی که در لیست سهام عدالت قرار دارند، در آن زمان نشان می‌دهد، یکی از دلایل ریزش بازار در مردادماه همین عرضه بی‌حساب و کتاب سهام عدالت توسط بانک‌ها و کارگزاری‌ها بوده است. با توجه به ارزش سهام عدالت می‌توان گفت تاکنون 58 درصد از ارزش این سهام نسبت به اول مرداد ماه سال جاری کاهش یافته است. کاهش ارزش سهام عدالت تا 11 آبان ماه 48 درصد بوده که این مساله نشان می‌دهد سهام عدالت در ماه‌های گذشته به‌شدت کاهش یافته است. با نگاهی به نمادهای موجود در سبد سهام عدالت افراد، می‌توان سهم‌های با ارزش و بنیادی را ملاحظه کرد که تنها به دلیل عدم مدیریت بازار سرمایه ارزش آنها به‌شدت کاهش یافته است. ترکیب سهام عدالت مرکب از سهام 36 شرکت بورسی و 13 شرکت غیربورسی است که آن 13 شرکت هم قرار است در قالب یک هلدینگ در آینده وارد بورس شوند. تعداد 49 میلیون نفر سهامدار عدالت در کشور داریم که در زمان آزادسازی سهام عدالت در خردادماه سال جاری، تعداد 19 میلیون نفر روش مستقیم و 30 میلیون نفر روش غیرمستقیم را برگزیده‌اند. در حال حاضر مجلس به دنبال تصویب ثبت نام از جاماندگان سهام عدالت است. نماینده شیراز و زرقان در مجلس می‌گوید: پیشنهاد ثبت نام جاماندگان سهام عدالت در کمیسیون تلفیق مطرح شد و اعضای این کمیسیون نیز با توجه به ماهیت عادلانه این پیشنهاد، با ثبت نام ۷میلیون جا مانده از سهام عدالت موافقت کردند. حال باید دید وضعیت 49 میلیون سهامدارعدالت که در حال حاضر سهام آنها با چنین کاهش ارزشی مواجه شده‌اند، چگونه خواهد شد.
ایجاد خصوصی‌سازی واقعی در کشور با رقابتی شدن قیمت‌ها
امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران به مردمی شدن بازار سرمایه در سال ۹۹ اشاره کرد و گفت: اقتصاد کشور را باید به قبل و بعد از سال ۹۹ تقسیم کرد؛ در بهار امسال بورس کشور مردمی شد به نحوی که از حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار سهامدار فعال، هم‌اکنون شاهد آن هستیم که چند ده میلیون سهامدار در بازار سرمایه حضور دارند و ۱۲۰۰ تریلیون تومان ثروت مردم در بازارهای اول و دوم فرابورس ایران است. هامونی با اشاره به اینکه در حال حاضر بسیاری از خانوارهای ایرانی را از طریق سهامداری آنان در شرکت‌های بزرگ اعم از پالایشگاهی، پتروشیمی، فولادی و ... شریک تولید کشور کرده‌ایم، عنوان کرد: در حال حاضر اغلب اقشار جامعه در بازار سرمایه سهامدار هستند و این خانوارها به‌طور مستقیم در تولید کشور نیز نقش‌آفرینی می‌کنند. به گفته مدیرعامل فرابورس وجود سازمان‌هایی نظیر سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و نظام قیمت‌گذاری شاید زمانی موضوعیت داشت که برای انتفاع و نفع عموم جامعه ایران که ۸۰ میلیون مصرف‌کننده بودند برنامه‌ریزی کنیم، اما حال که بسیاری از این افراد در تولید نقش دارند شاید لازم است این سازمان را همانند عنوانی که در گذشته داشت به سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده تغییر دهیم. هامونی با اشاره به اینکه در این حوزه به نظر می‌آید بهترین ابزار تخصیص منابع باید بازار سرمایه و بورس باشد، گفت: این نهاد کمک می‌کند تا اقتصاد پیش‌بینی‌پذیر و رقابتی شود و زمانی که بازار سرمایه مردمی شد، به‌طور قطع مردمی که تا دیروز تنها مصرف‌کننده منابع بودند چون در شرایط جدید شریک تولید نیز هستند و سود شرکت‌ها از طریق مجامع به حساب آنها واریز می‌شود، بنابراین در زمینه رقابتی کردن نرخ‌ها و مصرف بهینه انرژی‌ها بعضا رغبت بیشتری از خود نشان می‌دهند. وی با بیان اینکه مهم‌ترین و مستقیم‌ترین خاصیت بازار سرمایه و بورس رقابت‌پذیری و قیمت رقابتی در این بازار است، خاطرنشان کرد: با رقابتی شدن قیمت‌ها قطعا خصوصی‌سازی واقعی در کشور شکل گرفته و اصلاح الگوی مصرف رقم می‌خورد و در فاز بعدی می‌توان امیدوار بود که هدفمندی یارانه‌ها نیز روند رو به بهبودی را طی کند و در نهایت مدیریت بهینه کسری بودجه دولت محقق شود. هامونی در پایان دستیابی به این اهداف را در گروی مردمی کردن بازار سرمایه و بورس دانست و افزود: وقتی بسیاری از خانوارهای ایرانی سهامدار شرکت‌های بزرگ در صنایعی نظیر خودروسازی، سیمانی، نیروگاهی، فولادی، پالایشگاهی و ... می‌شوند، طبیعتا حاضر نیستند اتلاف منابع صورت بگیرد و سود آن شرکتی که سهامدارش هستند به واسطه نظام قیمت‌گذاری دستوری و غیررقابتی کاهش یابد؛ چراکه با رقابتی شدن و واقعی شدن قیمت‌ها، سود شرکت‌ها و در نتیجه سودی که به خود آنان تعلق می‌گیرد افزایش می‌یابد.
