گروه بورس|
بازارسرمایه پس از اصلاح یا ریزش چهارماهه، معاملات آخرین ماه پاییز یعنی آذرماه را با رشد 4.7 درصدی به پایان رساند و مجددا روند صعودی خود را آغاز نمود. این موضوع موجب شد تا ارزش خرید و فروش‌های ثبت شده در شرکت‌های کارگزاری نیز افزایش یابد و به ارقام مختص به مردادماه نزدیک شود. بر این اساس بررسی عملکرد ۱۰۹ کارگزاری فعال بازار سرمایه طی آذر ماه نشان از ثبت معاملات بیش از ۶۷۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومانی دارد که در مقایسه با عملکرد مدت مشابه سال قبل یعنی آذرماه سال ۱۳۹۸ رشد ۶۸۰ درصدی را تجربه کرده است. همچنین ارزش دادوستدهای ثبت شده طی آذرماه در این نهادهای مالی در مقایسه با ماه قبل یعنی آبان با افزایش حدود سه برابری همراه شده است. به‌طوری‌که کارگزاری‌های فعال در بازار طی آبان‌ماه توانسته بودند خرید و فروشی در حدود ۲۳۹ میلیارد تومان را در کارنامه خود ثبت کنند که کمترین رقم از فروردین‌ماه ۹۹ بود. اصلاح چهار ماهه بورس موجبات کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران را فراهم ساخت تا دومین ماه پاییز عملکردی مشابه ماه نیمه‌تعطیل ابتدای سال داشته باشد. با بازگشت امید و افزایش اعتماد به تالار شیشه‌ای در آذرماه، شاهد بازگشت سرمایه‌گذاران خرد به معاملات سهام بودیم. نگاهی به میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بورس تهران در آذرماه نیز حکایت از رشد ۶/۱۵۵ درصدی این متغیر نسبت به آبان ماه دارد. بطوری که در دومین ماه پاییز بطور متوسط روزانه سهامی به ارزش ۵ هزار و ۳۷۲ میلیارد تومان دادوستد می‌شدند که این رقم در آخرین ماه فصل پاییز به ۱۳ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان رسید. حجم معاملات نیز در آذرماه با رشد ۷/۱۱۲ درصدی نسبت به ماه ماقبل آن همراه شد.
بررسی دقیق‌تر عملکرد کارگزاری‌های فعال در بازارسرمایه نشان می‌دهد این نهادهای مالی در آذر ماه امسال توانستند ۶۷۵ هزار میلیارد تومان بابت خرید و فروش سهام، اوراق بدهی اوراق مشتقه و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در کارنامه خود ثبت کنند. در این میان بیش از ۵۳۰هزار میلیارد تومان از این رقم یعنی بالغ بر ۷۸ درصد از کل دادوستدها در اختیار مبادلات آنلاین بوده است. همچنین ۱۴۱.۶هزار میلیارد تومان دیگر نیز حجم معاملات عادی در خرید و فروش سهام در این نهادهای مالی بوده است. بیش از ۲هزار میلیارد تومان دیگر نیز در اختیار خرید و فروش صورت گرفته در بازارگردانی الگوریتمی بوده است. همچنین بررسی عملکرد این کارگزاریها به تفکیک فعالیت در انواع اوراق و بازار نشان می‌دهد که این نهادها مالی در ماه گذشته درآمدی در حدود ۵.۷ هزار میلیارد تومان در خرید و فروش اوراق در بازار بدهی داشته‌اند. همچنین در بخش بازار اوراق مشتقه نیز معاملات این نهادهای مالی به بیش از ۵۴۰میلیارد تومان رسیده است.
بررسی عملکرد کارگزاریها درآذر ماه
بررسی دقیق‌تر عملکرد کارگزاری‌های فعال در بازار سهام نشان می‌دهد این کارگزاریها در آذرماه در حالی خرید و فروش ۵/۶۷۴هزار میلیارد تومانی را در کارنامه خود ثبت کردند که ۴۸۳ هزار و ۷۹۴ میلیارد تومان یعنی معادل ۶/۷۱ درصد از این رقم در اختیار معاملات آنلاین بوده است. همچنین ۱۲۱ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان دیگر نیز حجم معاملات در این نهادهای مالی به‌صورت عادی بوده است. سهم معاملات آنلاین کارگزاریها در آذر۹۹ در حالی به حدود ۷۲ درصد رسیده که در مدت مشابه سال گذشته حدود ۶۳ درصد بوده است. شاید بتوان شیوع ویروس کرونا را یکی از دلایل افزایش معاملات آنلاین عنوان کرد.
در این بین همانند دوره‌های قبل، درصد بالایی از خرید و فروش‌ها تنها در انحصار چند کارگزاری بود، بطوریکه نیمی از معاملات این ماه تنها از کانال هفت کارگزاری صورت گرفت. در صدر این خرید و فروش‌ها نیز همچنان کارگزاری مفید به عنوان برترین واسطه بورسی قرار دارد، بطوریکه ارزش دادوستدهای ثبت شده در کارگزاری مفید در ماه گذشته به بیش از ۱۶۵ هزار و ۷۸۴ میلیارد تومان رسید تا این کارگزاری به تنهایی ۶/۲۴ درصد از کل معاملات این نهادهای مالی را در آذرماه به خود اختصاص داد. در ادامه روند معاملات نیز کارگزاری آگاه توانست ۲/۱۲ درصد از کل معاملات کارگزاریها در ماه گذشته را به خود اختصاص دهد که این حجم از معاملات، خرید و فروشی بیش از ۸۲ هزار و ۵۰ میلیارد تومان بود. کارگزاری مبین سرمایه نیز در ماه گذشته دادوستد ۲۴ هزار و ۹۴۰ میلیارد تومانی را تجربه کرده و با اختلاف نسبت به دو کارگزاری اول، در رتبه سومین کارگزاری برتر ماه قرار گرفت. سهم این کارگزاری از کل مبادلات به ۳/۷ درصد رسید.همچنین دیگر کارگزاری‌های برتر آذرماه، دو کارگزاری فارابی و بانک پاسارگاد به ترتیب سهمی ۳ و ۴/۲ درصدی از کل معاملات ماه را به خرید و فروش‌های خود اختصاص دادند.
وضعیت بازارگردانان الگوریتمی
همگام با توسعه بازارگردانی در بازار سهام و دستور العمل جدید سازمان بورس مبنی بر الزام بازارگردان در هر شرکت بورسی و فرابورسی، کارگزاریها نیز در این زمینه فعالیت قابل توجهی داشتند. ضمن اینکه کارگزاری های فعال در بازار سرمایه در بخش سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله نیز خوش درخشیدند. بطوریکه ۶۲.۲ هزار میلیارد تومان از خرید و فروش کارگزاریها در آذرماه مربوط به معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس بوده است. در این میان حدود ۹۶میلیارد تومان از رقم مزبور در زمینه بازارگردانی الگوریتمی در ETFها بوده که تنها از بستر یک کارگزاری صورت گرفته است. بر این اساس کارگزاری حافظ تنها کارگزاری فعال در زمینه بازارگردانی الگوریتمی صندوق‌های قابل معامله در ماه گذشته شناخته شد. البته کارگزاری حافظ در زمینه بازارگردانی در بازار سهام نیز فعالیت قابل توجهی داشت و خرید و فروش بیش از ۷۷۰ میلیارد تومانی را در این زمینه ثبت کرد. به این ترتیب به عنوان فعالترین کارگزاری در زمینه بازارگردانی سهام شناخته شد.
طی این مدت و در مجموع یک هزار و ۹۲۲ میلیارد تومان از معاملات با هدف بازارگردانی از سوی واسطه‌های بورسی ثبت شده است که سهم ۳/۰ درصدی از کل معاملات داشته است. در این میان از ۱۰۹ کارگزاری فعال تنها ۷ کارگزاری این نوع از دادوستدها را ثبت کرده‌اند. بیشترین سهم از معاملات بازارگردانی الگوریتمی در آذرماه نیز با سهم ۴۰ درصدی به کارگزاری حافظ تعلق داشت. ارزش این نوع معامله در کارگزاری مذکور بالغ بر ۷۷۱ میلیارد و ۱۳۲ میلیون تومان بوده است. شش کارگزاری توسعه معاملات کیان، صبا تامین، بهگزین، بانک سامان، ملل پویا و بانک سپه دیگر کارگزاری‌هایی بودند که در آذرماه بازارگردانی الگوریتمی در بازار سهام انجام داده‌اند.
عملکرد ضعیف برخی کارگزاری ها
کارگزاری پارس‌نمودگر به عنوان ضعیف‌ترین کارگزاری در این ماه شناخته شد. این نهاد مالی تنها حدود ۵/۱۴ میلیارد تومان خرید و فروش داشته است که ۱/۹۶ درصد از این رقم به معاملات آنلاین اختصاص داده شده است. کارگزاری شاخص سهام نیز در حالی به عنوان دیگر نهاد مالی با فعالیت اندک شناخته شده است که حجم مبادلات آن در مجموع ۳/ ۴۲ میلیون تومان بود. این کارگزاری نیز عمده این رقم را از خرید و فروش معمولی کسب کرده است. کارگزاری آبتین استاک نیز در فهرست دیگر ضعیف‌ترین کارگزاریها قرار گرفت. حجم خرید و فروش این کارگزاری در حالی معادل ۴/ ۴۷ میلیون تومان بوده که ۶/ ۴۵میلیون تومان آن معادل ۳/ ۹۶ درصد در اختیار معاملات عادی است.
تغییر روند معاملات در بازارسهام
مهدی سوری، کارشناس بازار سهام درخصوص این وضعیت می‌گوید: بطور معمول در فضایی که انتظارات تورمی بالاست، افزایش قیمت باعث افزایش تقاضا می‌شود. در بازارهای سرمایه‌گذاری چنین قاعده‌ای همیشه بر قرار است، زمانی که افراد احساس کنند با یک بازار نزولی همراه خواهند بود سریعا معاملات خود را کاهش و اقدام به خرید جدید نمی‌کنند. در نقطه مقابل زمانی که این قشر از سرمایه‌گذاران احساس کنند بازار در حال رشد است سریعا استراتژی معامله‌گری خود را تغییر داده و افزایش تقاضای خرید سهام را در دستور کار خود قرار می‌دهند.
طی چند وقت اخیر زمانی که شاهد ریزش در جریان معاملاتی بورس و فرابورس بودیم بدبینی معامله‌گران باعث شد تا پول جدید وارد بازار نشود، این رویداد در واقع عاملی شد در راستای کاهش ارزش معاملات. زمانی که شاخص‌کل افت قابل‌توجهی را متحمل شد و پس از آن برای مدتی (یک ماه اخیر) در روندی صعودی قرار گرفت قاعدتا در پی چنین رویدادی سرمایه‌گذاران نیز ترغیب به ورود و سهامدارانی که پول خود را از گردونه معاملات خارج کرده‌اند بطور مجدد نقدینگی خود را وارد این بازار خواهند کرد. بنابراین افزایش بازدهی بازار سهام باعث افزایش خوش‌بینی سهامداران می‌شود و افزایش خوش‌بینی معامله‌گران یقینا منجر به سرمایه‌گذاری بیشتر در بازار سرمایه خواهد شد. تداوم این روند نیز تابع حرکت شاخص کل است، در صورتی که دماسنج بازار همچنان در مسیر افزایشی حرکت کند، رشد شاخص‌های سهامی و بطور مشخص افزایش ارزش معاملات شرکت‌های کارگزاری دور از انتظار نیست، در صورت نزول نیز به همان نسبت و در مواردی حتی بیش از قبل کاهش ارزش معاملات می‌تواند صورت پذیرد زیرا معامله‌گران زمانی که ۲ بار با یک مشکل مواجه می‌شوند با حساسیت بیشتری در فضای دادوستدها گام برمی‌دارند. به اعتقاد بنده رشد‌های شارپی یک ماه اخیر رشد‌های پایداری نخواهند بود، با این حال دلیل خاصی هم برای افت بازار تا پایان سال وجود ندارد.محمد گرجی‌آرا، تحلیلگر بازار سرمایه نیز در این رابطه بیان داشت: موضوعات متفاوتی باعث شد که شرایط به‌خصوص در بحث افزایش ارزش کل معاملات کارگزاریها در آذرماه با تغییر همراه شود. اصلاح قیمت‌ها و جذابیت خرید برای سرمایه‌گذاران به‌ویژه حقیقی‌های بازار و بازگشت بخشی از آنها به جریان معاملات کما اینکه سرانه خرید حقیقی‌ها در ۱۰روز اخیر با افزایش همراه بوده مهم‌ترین سیگنالی است که افزایش تحرک سهامداران خرد را نشان می‌دهد. با این حال مشاهده می‌شود که همچنان پول‌های بزرگ استراتژی خرید سهام را در دستور کاری خود قرار داده‌اند.از طرفی بررسی بازارهای جهانی نیز به لحاظ کالاهایی که در بازار کامودیتی‌ها مورد معامله قرار می‌گیرد نشان از بهبود وضعیت در بورس ایران دارد چرا که بخش عمده بازار سرمایه از بازارهای جهانی تاثیر می‌پذیرد. در شهریور و مهر‌ماه معامله‌گران بازار سهام با ریسک افزایش نرخ بهره مواجه بودند و زمانی که بانک مرکزی بیانیه‌ای را در راستای ممانعت از این اتفاق صادر و سریعا در بازار بین‌بانکی نیز مداخله کرد در واقع با چنین رویدادی نرخ‌های بهره با افزایش همراه نشد. در نقطه مقابل چنین اتفاقی بازار سهام نیز به این جمع‌بندی رسید که حداقل تا انتهای سال وضعیت رشد نرخ بهره پایدار خواهد ماند. موضوع آخر مربوط به بودجه سال ۱۴۰۰ می‌شود. دولت نشان داد که بودجه سال آتی را به لحاظ ریالی به‌صورت انبساطی در نظر گرفته است. بنابراین برآوردها حکایت از کسری بودجه ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی دارد که این مهم انتظارات تورمی را برای سال ۱۴۰۰ تداوم خواهد بخشید. جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران و شروع مجدد خرید سهام به واسطه افرادی که بیرون از گردونه معاملات بودند باعث شد، طی یک ماه اخیر شاخص خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت مثبت شود. به این معنی که نقدینگی از صندوق‌ها خارج شده و به سمت بازار سرمایه تغییر مسیر داده است. بر این اساس می‌توان بر این نکته تاکید کرد که رشد حجم معاملات کارگزاریها به واسطه عوامل مطرح شده صورت گرفته است.
