ارزش بازار اوراق تامین مالی به بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان در انتهای سال ۱۳۹۸ رسیده است؛ با این وجود توسعه بازار اوراق چندان همگن نبوده و ترکیب رشد به شکلی بوده که سهم دولت از این بازار افزایش یافته و افزایش حضور دولت، نوعی برونرانی بخش خصوصی را رقم زده است.
محمد مهدی مومن‌زاده با بیان این مطلب به پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: بررسی وضعیت بازار اوراق و سایر ابزارهای درآمد ثابت نشان می‌دهد که در حال حاضر شرایط اقتصاد ایران به شکلی است که نرخ تامین مالی در بازار اوراق کاهش یافته، میزان معاملات در بازار اوراق افزایش یافته و می‌توان گفت که تقاضا برای اوراق در نرخ‌های فعلی وجود دارد.
وی با بیان اینکه تحولات سپرده‌های بانکی نیز موید افزایش تقاضا برای ابزارهای با درآمد ثابت است، افزود: با در نظر گرفتن این موارد، به نظر می‌رسد فرصت زمانی محدودی برای بخش خصوصی ایجاد شده تا به افزایش تامین مالی از بازار اوراق بدهی اقدام کند و در شرایطی که احتمالا در ماه‌های پیش رو به دلیل افزایش فشار بر منابع بانکی جهت مقابله با پیامدهای اقتصادی بیماری کرونا، دریافت تسهیلات بانکی با دشواری‌های زیادی برای بنگاه‌ها همراه خواهد بود، بخش زیادی از نیازهای نقدینگی خود را از طریق انتشار اوراق برطرف کند.
مومن‌زاده با ذکر شواهد سه‌گانه‌ای که ایجاد شرایط مناسب در بازار بدهی جهت انتشار اوراق را نشان می‌دهد، توضیح داد: اولا نرخ بازده در بازار اوراق کاهش یافته است و بررسی وضعیت بازار اوراق تامین مالی نشان می‌دهد که نرخ بازده در چهار هفته اخیر روند نزولی داشته است.
این کارشناس بازار سرمایه توضیح داد: میانگین نرخ بازده تا سررسید اسناد خزانه اسلامی که در حال حاضر حدود نیمی از ارزش بازار را در اختیار دارند، در هفته دوم فروردین ماه سال جاری (منتهی به ۱۵ فروردین) به رقم ۱۹.۳ درصد رسیده است.
وی با اشاره به اینکه این رقم، کمترین نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی طی ۲۶ ماه اخیر است، ادامه داد: به این ترتیب در فاصله نیمه اسفند ۱۳۹۸ تا نیمه فروردین ۱۳۹۹، نرخ بازده اسناد خزانه اسلامی حدود ۱.۷ واحد درصد کاهش یافته که رقمی قابل ملاحظه محسوب می‌شود. لذا کاهش نرخ بازده، فرصت مناسبی را برای تامین مالی مهیا کرده است.
مومن‌زاده در ادامه گفت‌وگو با سنا با ذکر اینکه میزان معاملات در بازار اوراق تامین مالی افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: براساس آمار منتشره، ارزش معاملات اوراق تامین مالی در اسفندماه نسبت به ماه قبل بیش از ۷۱ درصد افزایش یافته است.
وی توضیح داد: هر چند بخشی از افزایش ارزش معاملات مربوط به انتشار اوراق جدید و افزایش ارزش بازار بوده اما محاسبه نسبت معاملات به ارزش بازار نیز نشانگر آن است که اسفند ۹۸، پرمعامله‌ترین ماه بازار اوراق تامین مالی طی دو سال اخیر بوده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد که با وجود افزایش حدود ۱۰ درصدی ارزش بازار اوراق تامین مالی، افزایش تقاضا در بازار، علت اصلی افزایش قیمت و کاهش نرخ بازده بوده است. این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: در مورد علت افزایش تقاضا برای اوراق تامین مالی، به نظر می‌رسد که شیوع بیماری کرونا عامل توضیح‌دهنده بسیار مهمی است؛ از یکسو پس از شیوع بیماری، فعالیت‌های معاملاتی در بازارهایی نظیر مسکن و خودرو به‌شدت کاهش یافته و بخشی از نقدینگی حاضر از این بازارها، خارج شده است. از سوی دیگر، توقف نسبی فعالیت‌های تولیدی در برخی بنگاه‌ها سبب شده تا بخشی از وجوه در اختیار بنگاه‌ها بدون استفاده باقی بماند و با توجه به چشم‌انداز چندماهه تداوم این شرایط، سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت آن گزینه مناسبی برای مدیریت مالی بنگاه بوده است. به گفته مومن زاده، سومین مساله، کاهش بخشی از تقاضای مصرفی پایان سال خانوارها (نظیر هزینه‌های سفر، هزینه خرید کالاهای بادوام نظیر مبل و اثاثه و هزینه خرید کالاهای کم دوام نظیر پوشاک) است که این وجوه نیز حداقل در بخشی از خانوارها به تقاضای سرمایه‌ای تبدیل شده است. وی افزود: در مجموع به نظر می‌رسد به دلیل ویژگی خاص بازار اوراق تامین مالی در پرداخت سود روزشمار حدود ۲۰ درصدی، بخشی از منابعی که در بالا توصیف شد، به صورت کوتاه‌مدت وارد بازار اوراق تامین مالی شده و انتظار می‌رود که با اتمام شرایط کرونا، به همین سرعت نیز از این بازار خارج شود.
مومن‌زاده همچنین با بیان اینکه تحولات سپرده‌های بانکی نیز موید افزایش تقاضا برای ابزارهای درآمد ثابت است، اظهار داشت: بررسی تحولات سپرده‌های بانکی در نمونه منتخب شامل بانک‌هایی که به صورت پیوسته اقدام به ارایه گزارش‌های عملکرد ماهانه خود بر روی سامانه کدال می‌کنند، نشان می‌دهد که در اسفندماه سهم سپرده‌های جاری، که از آبان‌ماه و پس از تحریک انتظارات تورمی افزایشی شده بود، کاهش یافته و در مقابل سهم سپرده‌های یکساله افزایش یافته است.
وی توضیح داد: با توجه به آنکه الگوی فصلی سپرده‌ها غالبا افزایش سهم سپرده‌های جاری در اسفندماه (به دلیل تقاضای شب عید) است، کاهش سهم سپرده‌های جاری در این ماه و افزایش جذابیت نرخ سود سپرده‌های یکساله علی‌رغم افزایش محسوس نرخ ارز، تنها می‌تواند ناشی از اثرات بیماری کرونا باشد.
این کارشناس ادامه داد: در حال حاضر نرخ سود حقیقی سپرده‌های یکساله در محدوده منفی ۲ درصد است. این تحولات در سپرده‌های بانکی نیز توضیح‌دهنده افزایش تقاضا برای ابزارهای با درآمد ثابت است.
وی در پایان این گفت‌وگو خاطرنشان کرد: به عنوان جمع‌بندی می‌توان گفت که در حال حاضر به دلیل ایجاد تقاضای نسبتا مناسب در بازار اوراق، فضای مناسبی برای افزایش عرضه اوراق فراهم آمده است و شرکت‌های بخش خصوصی در صنایع مختلف می‌توانند از شرایط بهره‌برداری کنند. تغییرات مدیریتی در سازمان بورس نیز به تسهیل تأمین مالی در بازار سرمایه کمک خواهد کرد.
به گفته مومن زاده، انتشار انواع اوراق توسط بخش خصوصی در شرایط فعلی می‌تواند از یکسو منجر به تعمیق این بازار شود و از سوی دیگر شرایط سرمایه در گردش بنگاه‌ها را بهبود بخشد.
