بن سلمان بازنده اصلی تنش‌ها
گروه بورس |محمد امین خدابخش|
روز گذشته روزی متفاوت در بازارهای جهانی بود. در این روز بالاخره انتظارها به سرآمد و پاسخ نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ترور سردار قاسم سلیمانی به تیتر اول بسیاری از خبرگزاری‌ها در داخل و خارج کشور بدل شد. همین امر سبب شد تا پس از این خبر شاهد نوسان قیمت در بسیاری از بازارهای مطرح بین‌المللی در سراسر جهان باشیم. داستان از این قرار بود که بامداد روز گذشته پایگاه امریکایی عین الاسد در خاک عراق هدف حمله موشکی نیروی هوا فضای سپاه قرار گرفت. این خبر کوتاه از حمله به مواضع نیروهای امریکایی سبب شد تا موجی از هیجان به بازارهای سهام، بدهی و کالا هجوم بیاورد و به دگرگونی جریان معاملات منتهی شود.
جایگزینی ریسک‌های سیاسی با ترس‌های اقتصادی
در حالی که سال گذشته میلادی سال غلبه نگرانی‌های اقتصادی بر تنش‌های سیاسی بود و بسیاری از بازارهای جهانی به خصوص بازارهای ایالات متحده و آسیا از پس لرزه‌های جنگ تجاری میان چین و امریکا اثر می‌پذیرفتند، به نظر می‌رسد که سال 2020 حداقل تا اینجای کار سال بازتاب خبرهای سیاسی باشد. در شرایطی که تنها 8 روز از شروع این سال گذشته تا به حال شاهد نوسانات قیمتی بسیاری در بازارهای طلا، ارز، سهام و کالاهای اساسی بوده‌ایم. چنین امری موجب شده تا افزایش ریسک‌های سیستماتیک در حال حاضر به مهم‌ترین عامل پیش‌روی معاملات، به خصوص در بازه زمانی کوتاه‌مدت بدل شود. این در حالی است که تا چندی قبل گمان می‌رفت با حصول فاز اول توافق تعرفه‌ای میان قدرت‌های اقتصادی دو سوی اقیانوس آرام، سال میلادی جاری سالی پر از رونق و امید برای تمامی بازارها به خصوص بازار سهام باشد.
بامداد روز گذشته انتشار خبر حمله به پایگاه
عین‌الاسد در عراق، خود را در قالب نوسان یک‌باره قیمت اوراق خزانه داری ایالات متحده نشان داد و بازده این اوراق را حدود 4.8 درصد کمتر کرد. به موجب این رویداد، افزایش تقاضا برای اوراق یاد شده که خود حاکی از بیشتر شدن ریسک‌های مورد انتظار در اقتصاد ایالات متحده است، به افزایش ناگهانی قیمت آن انجامید و بازده آن را به 1.7درصد کاهش داد. افت نرخ بازده اوراق در حالی رخ می‌دهد که در ابتدای سال جاری همین نرخ از 1.9 درصد بیشتر بوده است. اگرچه این نرخ در ادامه معاملات بازار بدهی در نیویورک به میزان اندکی صعود کرد، اما واکنش هیجانی سرمایه‌گذاران به این معناست که بخش مهمی از فعالان اقتصادی در ایالات متحده نسبت به افزایش تنش‌ها به‌شدت نگران هستند.
سایه سنگین حمله بر بازارهای سهام
اما از تبیین شرایط کلی حاکم بر بازارها و بازتاب ریسک‌های سیاسی بر نرخ وام‌دهی در ایالات متحده که بگذریم، شاید بتوان یکی از مهم‌ترین قربانیان تحولات اخیر را بازارهای عمده سهام دانست. از آنجایی که با جهانی شدن فعالیت اقتصادی و ارتباط تنگاتنگ بازارها با یکدیگر امروز تمامی معاملات سهام در جای جای جهان از هم تاثیر می‌پذیرند، افزایش ریسک درگیری نظامی تاثیری مهم بر شاخص‌های سهام آسیایی داشته است. اهمیت این تاثیر از آن جهت است که ساعت کار این بازارها و منطقه زمانی فعالیت آنها سبب شد تا بورس‌هایی نظیر توکیو، سئول و شانگهای بیش از سایر بازارها با واکنش هیجانی کاربران مواجه شوند.
بر این اساس حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و انتشار خبر آن موجب شد تا شاخص‌های «نیکی»، «کاسپی» و « شانگهای» در پایان معاملات خود 1.57، 1.22 و 1.11 درصد به ترتیب درصد افت کنند. به نظر می‌رسد که پیشتازی زمانی این بازارها نسبت به بازارهای اروپایی سبب شده تا این بازارها نتوانند همزمان با روشن شدن زوایای حمله و اثرات بعدی آن خود را از لحاظ رفتاری با واقعیات موجود وفق دهند. از این رو انتظار می‌رود که به فرض ثبات شرایط همزمان با از سرگیری معاملات در دوشنبه هفته آتی شاهد رفتاری اصلاحی در این بازارها باشیم.
در بازارهای اروپایی اما شرایط به نسبت بازارهای آسیایی بهتر بوده است. اگرچه این بازارها نیز متناسب با انتشار اخبار و پس لرزه‌های هیجانی آن دچارنوسان بوده‌اند اما جدایی آنها از منطقه شرق آسیا به تخفیف هیجانات معاملاتی در این بازارها منجر شد. به دنبال چنین امری نوسان روزانه بازارهای آلمان و فرانسه به محدوده مثبت بازگشت. با این حال شاخص «فوتسی» که نماگر بازار سهام لندن است در محدوده منفی معاملات روزانه را ادامه داد. به نظر می‌رسد که دلیل این امر واکنش‌های نا مناسبی است که وزرات خارجه بریتانیا در روزهای گذشته به ترور سردار سلیمانی داده است. آن‌طور که در خبرگزاری‌ها به آن اشاره شده بسیاری از مردم این کشور نگران آنند که در شرایط شکننده برگزیت، امریکا بریتانیا را مجبور به همنوایی با سیاست‌های خود در خاورمیانه کند و از این طریق هزینه‌ای مضاعف را به اقتصاد در معرض خطر جزیره تحمیل کنند.
به موجب حمله به مواضع نیروهای امریکایی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بیشترین تاثیر اما به نماگرهای امریکایی وارد شد. وقوع این اتفاق که با ساعات پایانی فعالیت بورس نیویورک همراه بود به کلی جو معاملاتی حاکم بر بازار سهام امریکا را تغییر داد و تمامی نماگرهای این بازار شامل «داوجونز»، «نزدک» و «اس‌اند پی» با افت مواجه شدند.
بورس تهران و اقدامات پیش‌دستانه
افزایش نسبی ریسک سیاسی بر بازار تهران نیز بی‌تاثیر نبود. در شرایطی که شاخص کل بورس در پایان معاملات هفته گذشته به کانال 384 هزار واحدی صعود کرده بود، افت این نماگر طی هفته جاری آن را تا سطح 353 هزار واحدی تقلیل داد. در حالی که ممکن است در نگاه اول این ریزش 8.5 درصدی به سبب اتفاقات اخیر روی داده باشد اما آنچه که قابل توجه است، وجود شرایط اشباع خرید در بازار سهام بوده که نزول سنگین آن طی روزهای قبل را تقریبا حتمی می‌کرد.
این ریزش در حالی رخ داده که در روزهای گذشته صندوق توسعه بازار به همراه تعداد زیادی از حقوقی‌های فعال در زمینه خرید و فروش سهام، اقدام به حمایت از بازار سرمایه و تداوم نقد شوندگی آن کردند. همین امر موجب شده تا از شدت تقاضاهای فروش در بازار تا حد زیادی کاسته شود. روز گذشته نیز اعلام شد که به‌طور موقتی و به منظور دفع هیجانات کاذب در بازار سرمایه دامنه نوسان قیمت در تمامی نمادها از 5 درصد به 2 درصد کاهش یافته است. همین امر باعث شد تا در پایان معاملات روز گذشته میزان افت نماگر اصلی بورس تهران از 5 هزار و 35 واحد فراترنرود. در این روز غلبه عرضه‌های هیجانی بر تقاضا در بسیاری از نمادها به افت 1.4 درصدی نماگر اصلی بورس تهران انجامید. گفتنی است در حال حاضر بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که اصلاح قیمت در بسیاری از نمادها آنها را از لحاظ بنیادی ارزنده کرده و اگر فشار فروش کاهش یابد فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری در کلیت بازار سرمایه وجود خواهد داشت.
بن سلمان بازنده اصلی
اما در حالی که فراز و فرود قیمت‌ها در سراسر جهان بسیاری را خوشحال و بسیاری دیگر را ناراحت کرده است، اخبار رسیده از تداول (بورس ریاض) حکایت از آن دارد که بازنده اصلی و قطعی افزایش تنش میان ایران و امریکا ولیعهد سعودی محمد بن سلمان بوده است. در حالی که طی سال گذشته میلادی وی در نظر داشت تا هر طور شده شرکت ملی نفت سعودی (آرامکو) را با ارزشی بالغ بر 2 تریلیون دلار روانه
وال‌استریت کند و از این طریق هم وجه نقد حاصله را به زخم سرمایه‌گذاری در طرح‌های بلند پروازانه بزند و هم به تامین مالی سنگین خارجی بپردازد، با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه از نیل به این هدف بازمانده است.
در میانه سال گذشته خبرها حکایت از آن داشت که پادشاهی سعودی در نظر دارد تا یکی از مهم‌ترین دارایی‌های خود را به بورس نیویورک عرضه کند با این حال حمله به تاسیسات نفتی این شرکت از سوی نیروهای مقاومت آنها را از این هدف بازداشت و ارزش کارشناسی «آرامکو» را به حدود 1.7 تریلیون دلار تقلیل داد. به دنبال این امر مقامات عربستان ناگزیر به بازار داخلی روی آوردند و قیمت هر سهم این شرکت را در حالی که ارزش کارشناسی آن 32 ریال سعودی معادل 8.5 دلار امریکا بود به مبلغ 35.2 ریال و بر اساس عرضه و تقاضا به فروش رساندند. از ان زمان رشد قیمت سهام یاد شده ادامه داشت تا اینکه با افزایش تنش در خاورمیانه افت بهای سهام «آرامکو» آغاز شد و آنقدر ادامه یافت که بهای هر سهم این شرکت روز گذشته از 35 ریال زمان عرضه نیز کمتر شد و به 34 ریال بالغ شد. بنا بر آنچه که CNBC نقل کرده کاهش قیمت هر سهم آرامکو سبب شده تا ارزش شرکت از نقطه اوج آن در روزهای پایانی سال 2019 به میزان 200 میلیارد دلار افت کند که شکستی بزرگ برای ولیعهد سعودی به حساب می‌آید.
نگاهی کوتاه به بازارهای طلا و نفت
روز گذشته فقط روز متضرر شدن سهامداران نبود. آن روی سکه افزایش ریسک در اقتصاد جهانی طبق معمول به نفع آنهایی تمام شد که در پرتفوی خود طلا نگهداری می‌کردند. در حالی که تا همین چند وقت پیش قیمت طلا به لطف جنگ تجاری تا هزار و 450 دلار سقوط کرده بود، حالا روند پر قدرت صعودی بهای جهانی هر اونس را از هزار و 600 دلار فراتر برده است. روز گذشته پس از انتشار خبر حمله موشکی به پایگاه نیروهای امریکایی در عراق قیمت هر اونس طلا به هزار و 611 دلار رسید که رشدی چشمگیر نسبت به روز گذشته را نشان می‌داد با این حال در ادامه معاملات این روز قیمت این فلز افت کرد و به حدود هزار و 570 دلار در مقیاس یاد شده رسید.
در بازار جهانی نفت نیز آنچه که به رشد قیمت طلای سیاه تا میانه کانال 71 دلار انجامید، ترس از کمبود عرضه در صورت بروز جنگ بود که در نهایت با آرامش نسبی فضای سیاسی کاهش یافت. معاملات روز گذشته در حالی خاتمه یافت که بهای هر بشکه نفت برنت دریای شمال در محدوده 68 دلار قرار داشت.
