گروه بورس|محمد امین خدابخش|
معاملات نخستین هفته از زمستان سال 98 روز گذشته در حالی خاتمه یافت که رشد شاخص‌های بازار سهام همچنان به قوت خود باقی بود. در طول این هفته تداوم هجوم نقدینگی به گروه‌های مختلف بازار سبب شد تا صعود شاخص‌های کل بورس و فرابورس ضمن شکستن رکورد هفته‌های گذشته به رشدی دور از انتظار بینجامد. بر این اساس نخستین هفته از فعالیت زمستانی بازار سرمایه به کسب جایگاه 384 هزار واحدی برای شاخص کل بورس تهران منتهی شد. در شاخص کل فرابروس نیز رشد ارزش معاملات و سنگینی تقاضا در نهایت این نماگر را برای نخستین‌بار در تاریخ محاسبه آن 5 هزار واحدی کرد. این در حالی است که رشد غیر منتظره نماگرهای یاد شده تنها محدود به نماگرهای شاخص ساز در دو بازار یاد شده نبوده و این روزها بسیاری از تک سهم‌ها و نمادهای کوچک بازار نیز بدون وقفه در مسیر صعود قرار دارند.
نگاهی به عملکرد یک‌ساله
شاخص بورس تهران روز گذشته به میزان 1.81 درصد رشد کرد و صعود 7 هزار و 87 واحدی آن توانست این نماگر را به سطح 384 هزار و 99 واحد برساند. برای آنکه بتوانیم میزان رشد قیمت‌ها در یک سال اخیر را بهتر درک کنیم، ذکر این نکته که دقیقا یک سال قبل از ثبت این رکورد شاخص یاد شده در سطح 161 هزار و 840 واحد قرار داشته است. چنین رشدی حکایت از آن دارد که ارزش ریالی بورس تهران تنها در 12 ماه بیش از 137 درصد افزایش یافته است.
این در حالی است طی همین مدت شاخص کل هموزن قریب به 93 هزار واحد پیشروی داشته است. کسب چنین رکوردی برای شاخص یاد شده به معنای رشد بیش از 332 در نماگر یاد شده است. گفتنی است شاخص هموزن شان‌دهنده افزایش قیمت تمامی نمادهای بازار بودن در نظر گرفتن وزن آنها نسبت به مجموع نمادها است. ثبت تغییرات این نماگر از آن جهت معنی‌دار است که می‌تواند مبینی نسبی برای نوسان قیمت در نمادهای کوچک‌تر باشد. همانطور که در گزارش‌های پیشین نیز مورد توجه قرار گرفت در حال حاضر رشد قیمت افسارگسیخته در بسیاری از نماگرهای کوچک بازار سهام به حبابی شدن آنها منتهی شده است. در حال حاضر نمادهایی در بورس تهران داد و ستد می‌شوند که قیمت هر سهم آنها بیش از 6 برابر سال گذشته است. چنین امری به دو دستگی نمادها از لحاظ توجیه بنیادی منتهی شده است. در حالی که برخی از نمادها مطابق با عملکرد مالی منتشر شده بر روی تارنمای کدال همچنان ظرفیت تحلیلی لازم را برای سرمایه‌گذاری دارند، با این حال برخی دیگر تنها با دلگرمی بر اما و اگرها به پیشروی در روند صعودی ادامه می‌دهند.
موج‌سواری تورمی
سابقه تاریخی بازارهای مالی کشور حکایت از آن دارد که در سال‌های گذشته چرخه‌های رونق و رکود در معاملات سهام همیشه به انتظارات قیمتی اتکا داشته است. چنین امری سبب شده تا در تمامی ادوار رونق معاملات سهام بیش از آنکه بر پایه رونق تولید و بهبود بهره وری باشد، شاهد تاثیر جدی عوامل تورم زا بر عملکرد مالی شرکت‌ها باشیم. به عبارت دیگر آنچه در تمامی سال‌های اخیر توانسته کلیت بازار سرمایه را برای کنشگران اقتصادی بیرون از این بازار به گزینه‌ای جذاب بدل کند، کاهش ارزش ریال است. هم‌اکنون نیز وضعیت تغییر چندانی نکرده و در بر همان پاشنه می‌چرخد.
البته باید توجه داشت که سنگین بودن وزن تورم در معاملات تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران به این معنا نیست که بازار در تمامی سال‌های اخیر تغییرات مثبتی را به خود ندیده است. همانطور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره شد در طول دو دهه اخیر بازار سهام کشور شاهد رشد ارزش معاملات از 4 میلیارد تومان به بیش از 4 هزار میلیارد تومان بوده است که بخشی از آن نیز به دلیل افزایش چشمگیر تعداد نمادهای مورد معامله در بازار سهام رخ داده است.
با نگاهی به روند معاملات بورس و فرابورس می‌توان گفت که در هر دوره از نوسان ارزی داد و ستدهای سهام نیز در هر دو بازار یاد شده با رونق همراه بوده است. افزایش تعداد سرمایه‌گذاران در هر دوره نشان‌دهنده ظرفیت بالایی است که بازار سرمایه برای دفع آثار تخریبی تورم و حفظ ارزش واقعی سرمایه مردم دارد. در واقع نیز همین امر است که انتظارات تورمی را به مهم‌ترین عامل گسیل سرمایه اشخاص حقیقی به بازار سهام بدل کرده است. در حالی که تا چندی قبل بخش عظیمی از نقدینگی سرمایه‌گذاران اصطلاحا در خارج از داد و ستدهای سهام پارک شده بود. امروزه شاهد آن هستیم که عواملی همچون خوش‌بینی به کسری بودجه سنگین دولت در سال آینده و به تبع آن رشد ارزش دلار بخش عظیمی از نقدینگی اشخاص حقیقی را به چرخه معاملات سهام گسیل داشته است. از سویی دیگر همین دیدگاه توانسته بهای کالاهای مورد معامله در بورس کالا را نیز افزایش دهد که خود به دلیلی مضاعف برای رشد قیمت سهام و افزایش سودآوری شرکت‌ها منتهی شود؛ شرایطی که در نهایت به رونق موج سواری تورمی در بورس ختم شده است.
نقدینگی به کجا می‌رود؟
اما از آمار ارقام کلی به ثبت رسیده در بازار سرمایه که بگذریم، گردش پول در صنایع مختلف بورسی نشان از تعدیل دید سفته بازانه حاکم بر سرمایه‌گذاران نسبت به نمادهای بنیادی بازار دارد. تقویت جریان نقدینگی به گروه‌های ارزآور بازار مانند فلزات اساسی و شیمیایی نسبت به هفته‌های اخیر نشانگر آن است که این بازار در هفته نخست دی ماه نگاهی محتاطانه‌تر به معاملات گروه‌های کوچکی نظیر انبوه‌سازی دارد. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که اشباع شدن معاملات این نمادها از سفارش‌های خرید نیز دلیل دیگری است که پول‌های موجود در بازار را به سمت نمادهای سنگین‌تر سوق داده است. از آنجایی که این نمادها برای صف خرید شدن به حجم بالاتری از نقدینگی نیازمند هستند، تشکیل صف خرید در آنها به مراتب دشوارتر است.
طی یک هفته گذشته رشد حداکثری قیمت در نمادهای سیمانی تداوم یافت و بخشی از فعالان بازار همچنان دلگرم به افزایش سرمایه این شرکت‌ها به گذاشتن سفارش‌های سنگین خرید ادامه دادند. یکی از دلایلی که به این امر منتج شده میزان دارایی‌های زیاد این شرکت‌ها است که نمادهای معاملاتی آنها را به گزینه‌هایی جذاب برای سفته بازی بدل کرده است. با این حال به نظر می‌رسد روند ادامه‌دار معاملات آنها به دلیلی تبدیل شده که از منفعت احتمالی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی می‌کاهد. همچنین ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که شاخص صنعت سیمان تنها در طول یک سال 3 هزار و 259 واحد رشد داشته که به معنای رشد 400 درصدی در بهای سهام این صنعت است.
در آخرین روز معاملات هفته جاری گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و شیمیایی به ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم ارزش معاملات بورس تهران قرار داشتند و دو گروه سیمانی و سرمایه‌گذاری نیز در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در این روز ارزش معاملات بورس و فرابورس به ترتیب بیش از 3 هزار و 400 و 7 هزار و 300 میلیارد تومان بود و ارزش معاملات خرد سهام در مجموع این دو بازار 4 هزار و 175 میلیارد تومان بوده است. گفتنی است دلیل اصلی بالا بودن ارزش ناخالص معاملات در روز گذشته حجم بالای معاملات بلوکی و توافقی در بورس و معاملات اوراق منفعت دولتی در فرابورس بوده است.
