کاربرد توکن و تکنولوژی بلاک‌چین در بازار سرمایه موضوع کارگاهی است که در نمایشگاه عصر تراکنش با تدریس فرزاد جعفری رییس اداره مطالعات راهبردی فرابورس ایران برگزار شد و طی آن مباحثی مانند محیط قانونی در حوزه رمزارزها در ایران، معرفی توکن، اقدامات کمیته بلاک‌چین فرابورس ایران و... مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به گزارش سنا، جعفری در این کارگاه به نامه هیات وزیران در خصوص استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارزها یا همان ماینینگ اشاره کرد و گفت: در بخشی از این نامه آمده است که استفاده از رمزارزها صرفا با قبول مسوولیت خطرپذیری از سوی متعاملین صورت می‌گیرد و مشمول حمایت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات کشور مجاز نیست. ضمن آنکه استخراج ماینینگ نیز با اخذ مجوز از وزارت صمت مجاز است. رییس اداره مطالعات راهبردی فرابورس در خصوص سند پیش‌نویس بانک مرکزی با عنوان الزامات و ضوابط حوزه رمزارزها نیز گفت: در حوزه انتشار رمز ارز ملی، منطقه‌ای و توکن با پشتوانه ارز، بانک مرکزی دارای انحصار بوده و بستر تبادل آنها نیز برای رمزارز ملی «بانک» و برای دو رمزارز دیگر «بانک و صرافی» است.
نگاهی به انواع توکن
جعفری در بخش دیگری از این کارگاه طی مروری بر انواع توکن بیان کرد: توکن بخشی از یک خدمت، دارایی یا ارزش است که به سه دسته Payment Token، Utility Token و Asset Token تقسیم‌بندی می‌شود. او در خصوص Payment Token یا همان توکن پرداخت توضیح داد: استفاده از توکن دیجیتال در سیستم پرداخت الکترونیک به جای استفاده از چک الکترونیکی و وجه نقد الکترونیکی از جمله کاربردهای این توکن‌ها و ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین است. جعفری در مورد معرفی Utility Token نیز افزود: این گروه از توکن‌ها که تحت عنوان توکن اپلیکیشن شناخته می‌شوند به کاربر اجازه دسترسی آتی به محصولات و خدمات یک شرکت را می‌دهند و از طریق Utility token ICOs استارت‌آپ‌ها می‌توانند اقدام به جمع‌آوری وجوه برای توسعه پروژه‌های بلاک‌چین کرده و همزمان تامین‌کنندگان وجوه می‌توانند دسترسی به خدمات و محصولات آتی را معمولا با مقداری تخفیف یا پاداشی مشخص دریافت کنند. به گفته او توکن‌های Ether و Sia به عنوان پروژه‌های موفقی هستند که درگروه Utility Tokens طبقه‌بندی می‌شوند. جعفری توکن دارایی را نیز نماینده یک دارایی با ارزش در یک پلت‌فرم دیجیتالی و برای مثال نشان‌دهنده مقدار طلا، اوراق بهادار، ملک و... معرفی کرد و در ادامه به تفاوت‌های توکن‌های Utility با توکن‌های Security به عنوان زیرشاخه‌ای از توکن‌های دارایی پرداخت. رییس اداره مطالعات راهبری فرابورس عنوان کرد که توکن‌های Utility دارای دسترسی به پروتکل و خدمات شرکت هستند و ضمانتی در پرداخت سود به سرمایه‌گذاران نمی‌دهند، همچنین فروش و حراج این توکن‌ها بدون نیاز به الزامات قانونی است و ریسک بالا و عدم نظارت مشخصه این توکن‌ها به شمار می‌رود. به گفته جعفری در توکن‌های Security انتظار دریافت سود از سوی سرمایه‌گذاران وجود دارد و تطابق با قوانین و مقررات مانند قوانین مبارزه با پولشویی و مقررات حاکم بر شناسایی مشتریان و شفافیت بالا و ریسک سرمایه‌گذاری کم از ویژگی‌های کم محسوب می‌شود.
رویکرد فقهی به موضوع بیت‌کوین
رییس اداره مطالعات راهبردی فرابورس در خصوص رویکرد فقهی پیرامون بیت‌کوین نیز افزود: بر اساس نظر یکی از مراجع فقهی که در این زمینه منتشر شده است بیت‌کوین فاقد ارزش و مالیت شرعی است و ورود به سامانه مربوط به خرید بیت‌کوین یا انجام نقل و انتقال آن و همچنین هرگونه اقدامی در راستای استخراج آن نیز از نظر شرعی ممنوع است. جعفری همچنین رویکرد فقهی سازمان بورس را به مساله بیت‌کوین اینگونه تشریح کرد: موضوع بیت‌کوین در جلسات کمیته فقهی سازمان بورس مطرح شده که با توجه به عدم حصول اجماع در خصوص حکم شرعی مبادله این رمزارز فعلا از دستور کار کمیته فقهی خارج شده است.
انتشار توکن اوراق بهادار در سطح بین‌المللی
او در خصوص تجربیات جهانی در زمینه انتشار توکن اوراق بهادار نیز گفت: بانک جهانی در ماه اوت سال 2018 اوراق قرضه‌ای به ارزش 110 میلیون دلار استرالیا منتشر کرد که فرایندهای تخصیص و انتقال و مدیریت آن توسط فناوری دفترکل توزیع شده و با همکاری بانک کامن‌ولت استرالیا انجام شد که نخستین اوراق قرضه منتشرشده با استفاده از فناوری بلاک‌چین در سطح جهان محسوب می‌شود.
تجربیات کشورها در زمینه بلاک‌چین
جعفری با بیان اینکه به نظر می‌رسد بورس ژاپن تنها بورسی است که در زمینه استفاده از فناوری بلاک‌چین در هر سه مرحله پیش از معامله، معامله و پس از معامله فعال است، ادامه داد: کنسرسیومی متشکل از 33 نهاد مالی ژاپنی، دو سازمان دیگر و شرکت‌های فناوری اطلاعات وظیفه دارند امکان به کارگیری فناوری دفترکل توزیع شده و بلاک‌چین در زیرساخت‌های بازار سرمایه را بررسی کنند. رییس اداره مطالعات راهبردی فرابورس به تجربه کانادا نیز اشاره کرد و گفت: در بورس این کشور تعداد قابل توجهی شرکت فعال در حوزه رمزارزها و بلاک‌چین پذیرش شده‌اند.
اقدامات کمیته بلاک‌چین فرابورس ایران
جعفری با اشاره به اینکه کمیته بلاک‌چین فرابورس نیز در اسفندماه سال 97 تشکل شده است، افزود: این کمیته تاکنون 9 جلسه برگزار کرده و با اخذ نظر مشورتی از متخصصان فناوری بلاک‌چین، بیش از 20 شرکت فعال در حوزه بلاک‌چین را بررسی کرده است. او در خصوص اقدامات کمیته بلاک‌چین فرابورس نیز بیان کرد: در‌راستای اجرای مصوبات کمیته و با هدف همکاری با تیم‌های فنی اکوسیستم بلاک‌چین کشور، فراخوانی توسط فرابورس ایران منتشر و از تمامی صاحب‌نظران خواسته شد تا طرح‌های فنی پیشنهادی خود را در سه موضوع ارسال کنند. وی موضوعات فراخوان را شامل انتشار و معاملات توکن با پشتوانه انواع اوراق بهادار مانند گواهی شراکت تامین مالی جمعی، انتشار و معاملات توکن با پشتوانه اوراق بهادار مبتنی بر انواع دارایی‌های مادی و معنوی از قبیل املاک و مستغلات و بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند در فرآیندهای انجام معاملات عنوان کرد. رییس اداره مطالعات راهبردی فرابورس همچنین نقشه راه فرابورس در زمینه تکنولوژی بلاک‌چین را اینگونه، تشریح کرد: تبیین مساله و انجام مطالعات تطبیقی، تشکیل کمیته بلاک‌چین، تصمیم‌گیری درخصوص حوزه‌های فعالیت فرابورس ایران با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین، انتشار فراخوان و بررسی تیم‌های فنی فعال در حوزه بلاک‌چین، اجرای پروژه بلاک‌چین بر اساس اولویت‌های شرکت در محیط سندباکس و همکاری در تدوین دستورالعمل و مقررات در حوزه STO مراحلی هستند که فرابورس بعضی از آنها را تکمیل کرده و درصدد طی کردن برخی موارد باقی‌مانده است.
او همچنین خبر داد که به زودی فرهنگ لغات و اصطلاحات بلاک‌چین به همراه مطالعات انجام شده در زمینه این تکنولوژی برای آشنایی مخاطبان با این حوزه جدید از سوی فرابورس ایران منتشر می‌شود و در‌دسترس عموم قرار می‌گیرد.
