گروه بورس| محمد امین خدابخش|
شاید اگر صندوق‌های بازنشستگی سوئد در سال 2007 به فکر کمک به بهبود آب و هوا در خلال پروژه‌های خود نمی‌افتادند، امروز شاهد وجود ابزاری به نام اوراق سبز نبودیم.
اما می‌توان گفت که جهان سبز فردا، بخشی از محیط زیست بازیافته خود را مدیون اوراقی است که از سال 2007 پس از همکاری مشترک میان بانک جهانی و سوئد، جای خود را در میان اوراق تامین مالی بازار سرمایه باز کرد.
طی کمتر از یک سال از درخواست صندوق بازنشستگی سوئد از امریکا، بانک جهانی اولین پیوند سبز را صادر کرد و با آن، راه جدیدی برای اتصال اعتبار از سرمایه‌گذاران به پروژه‌های حفاظت از اقلیم به وجود آورد.
هشداری به نام گرم شدن کره زمین
شاید این سوال پیش بیاید که چرا هیات‌مدیره صندوق بازنشسته سوئدی، به فکر انتشار چنین اوراقی افتاد و چرا بانک جهانی به این درخواست، پاسخ مثبت داد؟ جواب این پرسش را می‌توان در گزارش تاثیرگذاری جست‌وجو کرد که در سال 2007 توسط هیات بین دولتی سازمان ملل متحد منتشر شد و اطلاعات غیرقابل انکاری از گرم شدن کره زمین داشت که در پی آن، احتمال وقوع بلایای طبیعی را بیشتر می‌کرد.
به همین دلیل، این نگرانی باعث شد که اقتصاد و سیاست به همدیگر پیوند بخورد و دانش عمیق بانک جهانی در زمینه سرمایه‌گذاری پروگه‌های زیست‌محیطی به کار گرفته شد.
از سوی دیگر سرمایه‌گذارانی وجود داشتند که به دنبال محیطی امن برای پول خود بودند که تواند علاوه بر سودزایی، تغییرات قابل بیانی هم در پس سرمایه‌گذاری آنها در زندگی نسل‌های بعدی به وجود بیاید. در واقع این طیف از سرمایه‌گذاران می‌خواستند به یقین برسند که پروژه‌هایی که از آنها حمایت می‌کردند، نگرانی‌های اقلیمی را برطرف می‌کند.
اما پیوند میان سرمایه‌گذاران و پروژه‌هایی که در وهله اول از گرمایش کره زمین بکاهد، چندان هم ساده نبود. بنابراین همکاری‌های مشترک فوق الذکر، به مرکز بین‌المللی آب و هوا و تحقیقات زیست محیطی که یک مرکز تحقیقات میان رشته‌ای برای تحقیقات آب و هوا در اسلو است، نیز کشیده شد. دانشمندان این مرکز در زمینه مسائل آب و هوا خبره بودند و می‌توانستند دیدگاه موثقی در مورد اینکه آیا یک پروژه تأثیر مثبتی بر محیط زیست می‌گذارد یا خیر، فراهم کنند.
در این میان آنچه که به زعم بسیاری در مورد گرم‌تر شدن زمین و تخریب منابع طبیعی حائز اهمیت است، جایگزینی مشاغل مخرب و آسیب زا با کسب و کارهایی است که بر سلامت زیست محیطی کشورها می‌افزایند. همین امر موجب شده تا اصلاح ساختار معیوب با شرایطی جدید که همزمان هم به نفع محیط زیست باشد و هم منجر به افت کیفیت زندگی ساکنان کره زمین نشود، مورد توجه کارشناسان اقتصادی قرار گیرد.
دلیل این توجه اهمیت نحوه تامین مالی پروژه‌ها از منابعی است که کمترین هزینه را به مالیات‌دهندگان تامین کند و حتی المقدور از مجرایی پیگیری شود که بار مالی را برای دولت‌های توسعه یافته و در حال توسعه به حداقل برساند. به همین منظور برنامه‌های زیادی در سال‌های گذشته مورد توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است که از آن جمله می‌توان به اوراق قرضه سبز (Green bond) اشاره کرد.
بنابراین مذاکرات میان بانک جهانی، صندوق‌های بازنشستگی و به مرکز بین‌المللی آب و هوا و تحقیقات زیست محیطی ادامه پیدا کرد. این مذاکرات به خصوص به دلیل متحدالزبان نبودن این سازمان‌ها، به درازا کشید و چالش‌های زیادی را نیز به همراه داشت.
بالاخره موفقیت حاصل شد
در نوامبر 2008 بانک جهانی اولین اوراق قرضه سبز صادر کرد و عملا بازار اوراق قرضه سبز راه افتاد. انتشار این اوراق همراه با معیارهایی بود، از جمله آنکه گزارش تاثیرپذیری آن در محیط زیست باید به عنوان یک بخش جدایی ناپذیر در فرآیند نظارت بر این اوراق، لحاظ شود.
اوراق قرضه سبز نوعی از اوراق بدهی است که به منظور حمایت از پایایی و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی منتشر می‌شوند. این اوراق به تامین مالی پروژه‌هایی از قبیل افزایش بهره‌وری انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش آلودگی محیطی، بهبود کیفیت کشاورزی، ماهیگیری، باغداری و بهبود شرایط پرورش آبزیان می‌پردازد. از جمله مهم‌ترین وظایف این اوراق تامین مالی حمایت از تکنولوژی‌های دوستدار محیط زیست است.
بنابراین اوراق قرضه سبز بانک جهانی، آگاهی خود را در مورد چالش‌های تغییر وضعیت آب و هوا افزایش داده و پتانسیل سرمایه‌گذاران را برای حمایت از راه‌حل‌های اقلیمی از طریق سرمایه‌گذاری‌های ایمن و همرا با تسویه بازده مالی را به بازارسرمایه اضافه کرده است. از آن زمان، بانک جهانی بیش از 13 میلیارد دلار از طریق تقریبا 150 اوراق قرضه سبز به 20 ارز برای سرمایه‌گذاران نهادی و خرده فروشی در سراسر جهان جمع‌آوری کرده است.
نگاهی به انتشار اوراق سبز
از بدو شکل‌گیری و انتشار این اوراق در سال 2008 تاکنون، روند صدور اوراق قرضه سبز سیری صعودی داشته به‌طوری که این اوراق تا سال 2017 ارزش بالغ بر 160 میلیارد دلار داشته است. گفتنی است این آمار بنا بر تخمین موسسه اعتبار سنجی «مودیز» تا پایان سال میلیاردی جاری به 200 میلیارد دلار می‌رسد. آمار وب سایت climatebonds نیز حکایت از آن دارد که تا مقطع زمانی فعلی ارزش اوراق منتشر شده به 189 میلیارد دلار می‌رسد. این در حالی است که تا سال 2012 ارزش اوراق منتشر شده در این چارچوب 2.6 میلیارد دلار بوده است. آنچه که در سال‌های اخیر تاثیر فراوانی بر رشد ارزش اوراق یاد شده گذاشته است بیشتر شدن تعداد وام‌دهندگان چینی است که از سال 2016 به افزایش سرمایه‌گذاری خود روی پروژه‌های زیست محیطی پرداخته‌اند. با توجه به روند سال‌های قبلی سرمایه‌گذاری در اوراق سبز، انتظار می‌رود با بیشتر شدن قرض‌دهندگان خرد به این ابزارمالی، در سال‌های آینده شاهد بیشتر شدن حجم سرمایه‌گذاری در اوراق مورد بحث نیز باشیم. این عامل نه‌تنها روند تامین مالی حفاظت از منابع طبیعی را در سراسر جهان را تسریع می‌کند، بلکه با ایجاد منافع مالی متقابل میان انسان و محیط موجب می‌شود تا، فرهنگ مراقبت از محیط زیست در میان آحاد مردم در کشورهای سرمایه‌گذار بهبود یابد.
این اوراق، به صورت ذاتی معاف از مالیات نیستند و مانند تمام اوراق سرمایه‌گذاری دیگر، باید مالیات بر سود و درآمد را بپردازند. اما در مواردی خاص بر اساس رتبه‌بندی که انجام می‌گیرد، ممکن است که معافیت مالیاتی نیز به آنها تعلق بگیرد.
اوراق قرضه سبز چقدر سبز است؟
با توجه به نبود استانداردهای پذیرفته‌شده جهانی یا تأیید مداوم، درک آنچه سبز است نیز می‌تواند متفاوت باشد. چین، بزرگ‌ترین انتشار‌دهنده کربن در جهان و دومین کشور منتشر‌کننده اوراق سبز، با انتقاد مجامع جهانی در خصوص سوءاستفاده از این اوراق نیز مطرح می‌شود. بررسی‌ها، گویای این است که احتمال دارد تنظیم‌کننده‌های چینی، اصطلاح زغال سنگ تمیز را از تعاریف پیوند سبز حذف کنند تا آنها را با استانداردهای اتحادیه اروپا هماهنگ کرده و بتوانند در این حوزه، سرمایه‌گذاران بین‌المللی را به دست آورد.
برای دسته‌بندی اوراق سبز واقعی و غیرواقعی، موسسه نروژی سیسرو، 3 دسته‌بندی برای این اوراق را به کار برده است. سبز تیره برای مواردی که باعث کاهش انتشار کربن در طولانی مدت مانند انرژی باد می‌شود. سبز متوسط برای مواردی که یک قدم خوب به جلو باشد مانند ساخت اتوبوس‌های هیبریدی پلاگین. سرانجام نیز سبز روشن برای اقدامات سازگار با محیط زیست که باعث تغییر چشم‌انداز بلندمدت به خودی خود نمی‌شوند مانند نوسازی زیرساخت‌های سوخت فسیلی کارآمد.
گفتنی است پروژه‌های جدید زغال‌سنگ به دلیل مخالفت با آنچه که سیسرو «آینده‌ای مقاوم در برابر آب و هوا» نامیده است، تحت عنوان پروژه‌های قهوه‌ای شناخته می‌شوند.
