گروه بورس|محمد امین خدابخش|
جریان حرکت قیمت‌ها در بازار سهام روز گذشته سمت و سویی متفاوت با روزهای قبل از آن داشت. نمادهای حاضر در بورس و فرابورس که در روزهای اخیر به لطف ورود نقدینگی تازه نفس رشدی خیره‌کننده را شاهد بودند، در روز جاری پس از آنکه نماگر اصلی بازار سهام در دقایق ابتدایی، رشدی بیش از هزار واحد را پشت سر گذاشت،
کم کم تغییر جهت دادند و در نهایت بسیاری از آنها به صف فروش رسیدند. به موجب همین صف فروش که بسیاری از نمادهای بازار را حجم انبوهی از عرضه رو به رو کرد، نماگر اصلی بازار سهام یعنی شاخص بورس تهران نتوانست، عملکردی بهتر از افت 3 هزار و 52 واحدی را در کارنامه خود به ثبت برساند.
همدستی شاخص‌ها
افت شاخص کل بورس تهران که در ساعت آغازین معاملات تا کانال 287 هزار واحدی افزایش یافته بود، در پایان معاملات به سطح 283 هزار و 62 واحدی رسید.
در این روز اگرچه افت قیمت در نمادهای کوچک‌تر بازار امری دور از انتظار به نظر نمی‌رسید، با این حال آنچه که اتفاق افتاد، فراتر از انتظارها بود و به کاهش حداکثری قیمت حتی در نمادهای سنگین وزن بازار منتهی شد. این اتفاق از آن جهت بعید به نظر میرسید که تا قبل از آن نمادهای یاد شده که تاثیری مهم بر دماسنج اصلی بازار سهام دارند، با تقاضای قابل توجهی رو به رو بودند به گونه‌ای که برای مثال نمادی مانند «فولاد» تنها در دو روز، نزدیک به
7 درصد افزایش قیمت داشت.
با این حال تنها دستاورد این روز افت قیمت در شاخص‌سازها نبود. دیگر اتفاقی که در ماه‌های اخیر
به ندرت شاهد آن بودیم، یعنی افت سنگین شاخص کل هموزن نیز در روز گذشته افتاد و نماگر یاد شده در حدود هزار و 193 واحد افت کرد. این رخداد از آن جهت قابل تامل است که شاخص هموزن رشد قیمت تمامی نمادهای بازار را بدون در نظر گرفتن حجم سهام آنها در بورس تهران می‌سنجد. از این نظر شاخص یاد شده نماگر خوبی برای تعیین تغییرات قیمت در نمادهای کوچکی است که تاثیر با اهمیت بر شاخص اصلی این بازار ندارند.
همنوایی دو شاخص یاد شده و افت هر دو آنها در چنین شرایطی حکایت از آن دارد که افت بازار بیش از آنکه تحت تاثیر عاملی بنیادی رخ داده باشد، بیشتر به دلیل مسائلی همچون حکمفرمایی هیجان بر رفتار معامله‌گران است. دلیل این ادعا از آنجا نشات می‌گیرد که مطابق با گزارش‌های پیشین ارایه شده بسیاری از نمادهای مورد معامله در بازار سهام کشور، با وجود رشد قابل توجهی که در ماه‌های اخیر داشته‌اند، همچنان از ارزندگی لازم برای جذب نقدینگی و رشد قیمت بیشتر برخوردارند. با وجود اینکه فراز و فرود قیمت‌ها همواره جزئی لاینفک از ماهیت بازارها تلقی می‌شوند، نمی‌توان انتظار داشت که در موقعیت فعلی که هم بازارهای موازی با رکود مواجه شده‌اند و هم تحلیلگران همچنان به آینده قیمت‌ها امیدوارند، سرمایه‌گذاران دلیلی مناسب برای کوچ سرمایه از بازار داشته باشند. از این رو برای روشن‌تر شدن ابعاد افت قیمت‌ها در روز گذشته به گفت‌وگو با روزبه شریعتی، تحلیلگر و کارشناس بازار سهام پرداختیم تا دلایل احتمالی تغییر جهت قیمت‌ها در روز گذشته را از وی جویا شویم.
از گرد و خاک تازه‌واردها
تا احتیاط کهنه‌کاران
این کارشناس بازار در رابطه با رفتار سرمایه‌گذاران و نگاه آنها به قیمت‌های فعلی گفت: در حال حاضر پول قابل توجهی توسط افراد غیر بورسی به بازار سهام وارد شده است. همین امر سبب شده تا پول معامله‌گران تازه وارد با حساسیت بیشتری نسبت به سایر افراد مخصوصا با تجربه‌ها در بازار حرکت کند. ورود سرمایه این افراد به بورس و فرابورس در شرایطی رخ داده که سایر بازارها از ابتدای سال تاکنون اغلب با کاهش قیمت مواجه بوده‌اند و همین امر عاملی شده تا بسیاری بخواهند، برای جا نماندن از سود، شانس خود را در بازار سرمایه امتحان کنند.شریعتی ادامه داد: این شرایط اگرچه برای رشد قیمت در بسیاری نمادها محرک مناسبی بوده و توانسته رونق را به بازار بازگرداند، با این حال موجب ترس فعالان با تجربه بازار شده و آنها را برای خرید در قیمت‌های فعلی با تعلل مواجه کرده است. البته باید به خاطر داشت که تعلل یاد شده ناشی از رشد غیر معقول قیمت سهام نیست، بلکه به دلیل تغییر فضای روانی بازار است. افزایش تعداد افراد تازه وارد در بازار سهام که میل استفاده از ابزارهایی نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری را ندارند و می‌خواهند مستقیما وارد چرخه معاملات سهام شوند در نهایت جوی را به وجود می‌آورد که به دلیل نا آشنا بودن این افراد با ساز و کار قیمت‌ها، عرضه‌های هیجانی و صف فروش‌های سنگین را به وجود می‌آورد.
به قیمت‌ها عادت نکرده‌ایم
این کارشناس بازار افزود: در حال حاضر اگر ارزندگی لازم در میان نمادهای مختلف وجود دارد، با این حال آنچه رخ داده این است که چشم بازار و فعالانش به قیمت‌های فعلی عادت نکرده است. حجم زیاد نقدینگی که وارد بازار شده در مدت کوتاهی سطح شاخص و سایر ارقام مهم بازار را به حدی افزایش داده که تا همین چند وقت پیش برای بسیاری دور از انتظار بود. از این رو مدتی لازم خواهد بود تا سرمایه‌گذاران به تداوم معاملات در سطوح فعلی قیمت و شاخص عادت کرده و از لحاظ روانی به آن عادت کنند. در این میان عامل دیگری که قیمت‌ها را تهدید می‌کند، نگاه کوتاه‌مدتی بخشی از سرمایه‌گذاران است که در مواجهه با قیمت‌های فعلی و هیجانات یاد شده، به سرعت سود شناسایی می‌کنند تا ضمن خروج با سود، اصل سرمایه خود را حفظ کنند.
شریعتی خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی آنچه می‌تواند برای بهبود شرایط روانی بازار به آن امید داشت، تسهیل احتمالی روابط مالی با اروپا است که می‌تواند ایران را در برجام نگه دارد و گام سوم کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران را به گونه‌ای شکل دهد که منجر به افزایش ریسک‌های پیش رو به خصوص ریسک‌های سیاسی در بازار سهام نشود.
وی در خصوص ارتباط روانی اعمال تغییرات در بازار پایه و افت احتمالی قیمت در بورس تهران گفت: اگرچه هیچ ارتباط حقوقی و عملیاتی میان معاملات بازار پایه با داد و ستدهای بورس تهران وجود ندارد، اما آنچه حائز اهمیت است، تاثیر‌پذیری دیدگاه سرمایه‌گذاران بورسی از اتفاقاتی است که در تابلوهای فرعی فرابورس رخ داده است. آنچه باید به خاطر داشت این است که دستکاری قوانین آن هم به شکلی این‌چنین به نفع نگرش فعالان بازار نیست. تغییر قوانین بازار پایه اگرچه به منطقی شدن قیمت‌گذاری در بازار سرمایه کمک می‌کند و مضرات فراوانی که از این ناحیه شکل گرفته بود را خاتمه می‌دهد، اما می‌تواند حداقل بر بخشی از سرمایه‌گذاران که تجربه کمتر دارند اثر منفی بگذارد و ریسک استنباط شده در بازار سهام را برای آنها افزایش دهد.
هیچ‌کس نباخته است
وی در ادامه افزود: باید به خاطر داشت آنچه در حال حاضر رخ داده رشد فراتر از انتظار قیمت‌هاست. بنابراین نمی‌توان گفت فروشندگان و خریداران در اشتباه هستند. دلیل این ادعا بر این است که رشد کسب شده موجب شده تا شناسایی سود برای بسیاری از سهامداران منطقی باشد. از این رو نمی‌توان گفت که ارزندگی سهام در سطوح فعلی راه خروج منطقی را برای فروشندگان می‌بندد.
