گروه بورس|محمد امین خدابخش|
پس از دو هفته آرامش نسبی در بازارهای جهانی بالاخره روزهای بی‌تصمیمی معامله‌گران به اتمام رسید و ریسک‌های تحمیلی از جانب سیاست مداران آنها را به تغییر موضعی آشکار در قبال قیمت‌ها وادار کرد. بازارهای جهانی که مدت‌ها بود تنش‌های تجاری میان دو قدرت عمده اقتصاد جهان یعنی چین و امریکا را به عنوان مهم‌ترین ریسک پیش روی بازارهای مالی در نظر می‌گرفتند، در روزهای گذشته واکنشی سخت به خروجی این مذاکرات نشان دادند.
پس از آنکه مذاکرات میان این دو کشور بر سر دستیابی به یک توافق تجاری با موفقیت رو به رو نشد، در اواسط روز پنجشنبه دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده اعلام کرد که قصد اعمال تعرفه‌ای جدید را روی کالاهای چینی دارد. بر این اساس امریکا که پس از آغاز زمامداری ترامپ با ادعای منصفانه نبودن کسری تجاری سنگین کشورش با چین اقدام به اعمال محدودیت بر واردات از کالاهای چینی کرده بود، این‌بار قرار است تعرفه‌ای 10 درصدی را روی کالاها و خدمات وارد شده از چین اعمال کند. مطابق با آنچه که دونالد ترامپ از طریق حساب کاربری‌اش در روز دوشنبه منتشر کرد، مقرر شده تا به علاوه 25 درصد تعرفه‌ای که این کشور پیش‌تر روی 250 میلیارد دلار از کالاهای چینی گذاشته است، این‌بار 300 میلیارد دلار دیگر از واردات خود چینی را هدف قرار دهد. به نظر می‌رسد که این تصمیم پس از آن اتخاذ می‌شود که طرف چینی در روزهای ابتدایی هفته اخیر اعلام کرد که تا اتمام جنگ تجاری هیچ سرمایه‌گذاری جدیدی را در ایالت متحده انجام نخواهد داد. آنچه که از توییت‌های ترامپ بر می‌آید مهم‌ترین دلیل اتخاذ این تصمیم عدم خریداری محصولات کشاورزی امریکا از سوی چین و متوقف نشدن جریان فروش فنتانیل از چین به امریکا باشد.
پس‌لرزهای جنگ تجاری در بازار جهانی ارز
در حالی که بگو مگوها در دنیای سیاست همواره با رجزخوانیها و ادعاهای سیاستمداران همراه است بازارها طور دیگری به تصمیمات سیاسی رهبران واکنش نشان می‌دهند. در شرایطی که در دو سوی کره زمین مذاکرات متعددی از برگزیت گرفته تا حل مناقشات تجاری در جریان است، بازارها در حال هماهنگ کردن خود با احتمالات پیش رو هستند. یکی از همین بازارها که در هفته اخیر تلاطم‌های جالب توجهی را پشت سر گذاشت نیز بازار ارز بود.
قیمت‌های این بازار که به عنوان یکی از بهترین نماگرهای سنجش ریسک و عدم اطمینان در صحنه اقتصاد جهانی عمل می‌کنند، در روزهای گذشته تاثیر بسیاری از اخبار سیاسی پذیرفته‌اند. بدون شک مهم‌ترین این ارزها دلار امریکا بود. بازار که مدت‌هاست در حال هماهنگ کردن خود با کاهش احتمالی نرخ بهره در اقتصاد ایالات متحده بود، روز چهارشنبه و پس از آنکه جرمی پاول سخن از کم کردن این متغیر مهم به میان آورد، شاخص دلار امریکا را تا نزدیکی کانال 99 واحدی افزایش داد. این نخستین‌بار از سال 2017 بود که شاخص دلار به این سطح می‌رسید. با این رشد دلار، دیری نپایید که اظهارات تند ترامپ در خصوص تجارت با چین ضربه‌ای مهلک به دلار امریکا وارد کرد.
کاهش ارزش دلار که به تضعیف آن در مقابل بسیاری از ارزها از جمله ین ژاپن منتهی شد. برابری دلار در مقابل پول ملی ژاپن تنها ظرف 32 ساعت از کانال 109 واحد به کانال 106 واحدی تنزل پیدا کرد. گفتنی است این کاهش به دلیل رویکرد متفاوت سرمایه‌گذاران به ین رخ داده است. رشد ریسک‌های پیش روی اقتصاد جهانی در بازار ارز همواره به افزایش سفارش‌های خرید در ین ژاپن منتهی می‌شود.
گزارش‌ها همچنین حاکی از آن است که اقدام خصمانه ترامپ در مقابل چین چندان هم برای این کشور بد نشده. زیرا کاهش ارزش یوآن که در دو روز اخیر شاهد آن بودیم، حداقل در کوتاه‌مدت می‌تواند به رشد صادرات چین به دیگر کشورهای جهان منتهی شود.
اما جفت ارز دیگری که کمتر از تنش‌های تجاری اثر پذیرفت، «پوند به دلار» بود. پوند بریتانیا که این روزها کاهش ارزش تاره‌ای را شاهد بوده، متاثر از افزایش واهمه‌ها نسبت به کوچک‌تر شدن اقتصاد این کشور و خروج از اتحادیه اروپا بدون توافق (برگزیت سخت) به سطح 1.21 سقوط کرده است. این روند که پیش‌تر آغاز شده بود در هفته اخیر با انتخاب شدن بوریس جانسون به سمت نخست وزیری بریتانیا تشدید شده است.
نگاهی به تحولات فلزات گرانبها
آثار تضعیف مذاکرات میان امریکا و چین فقط به بازارهای ارزی محدود نشد. طلا که چند هفته‌ای است دور تازه صعود خود را آغاز کرده به موازات افزایش ریسک‌های سیستماتیک در صحنه اقتصاد جهانی برای بار دوم در هفته‌های اخیر توانست خود را به سطح 1450 دلار نزدیک کند. این در حالی است که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با افزایش تنش‌های تجاری و کاهش رشد اقتصادی در میان اقتصادهای مطرح جهان روند صعودی یاد شده قابلیت تداوم بیشتری خواهد داشت. طلا که از دیر باز مهم‌ترین وسیله حفظ ارزش و پوشش ریسک در اقصی نقاط جهان بوده، چندی است به دلیل مسائلی همچون جنگ تجاری و برگزیت بیش از پیش مورد توجه سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی قرار گرفته. در همین باره مایک مک گلان کارشنانس ارشد بازارهای کالایی بلومبرگ به کیتکو گفته است که طلا در صورت تداوم وضعیت موجود راه خود را تا سطح 1700 دلار در هز اونس خواهد گشود. در صورت وقوع چنین امری طلا پس از 6 سال به این قیمت باز خواهد گشت. او در ادامه تاکید کرده که 1700 دلاری شدن طلا در هر اونس به منزله وقوع افتی شدید در شاخص‌های بازار سهام نخواهد بود.
دیگر همتای مهم طلا در بازار فلزات گرانبها یعنی نقره اما روندی متفاوت‌تر نسبت به طلا را طی کرد و در حالی هفته گذشته را به اتمام رساند که قیمت ان در هر اونس تا حوالی 16 دلار کاهش یافته بود. به نظر می‌رسد دلیل واکنش متفاوت نقره به تحولات مهم سیاسی جدایی جریان عرضه و تقاضا در آن باشد. اگرچه قیمت نقره در بلندمدت همواه تشابه آشکاری به تغییرات قیمت طلا دارد اما آنچه که در کوتاه‌مدت حرکت قیمت آن را از همتای زرد رنگش جدا می‌کند، وابسته نبودن آن به مسائل سیاسی و حجم زیاد آن است که خرید آن از سوی بانک‌های مرکزی را دشوار می‌کند. در واقع آنچه که تا حد زیادی به این باور سندیت می‌دهد، بررسی میزان خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی روسیه، چین و لهستان است. این سه کشور به تنهایی بیشترین حجم معاملات فیزیکی طلا را در ماه‌های اخیر خریداری کرده‌اند. همین امر موجب شده تا چشم‌انداز رشد قیمت فلز زرد رنگ بیش از پیش افزایش پیدا کند. به نظر می‌رسد که توجیه این امر، تحکیم اقتصاد کشورها و تنوع بخشی به دارایی‌های بانک مرکزی با رویکرد به کاهش وابستگی به تحولات اقتصادی سایر کشورها باشد.
عاقبت بورس‌های جهانی
از بازارهای ارز و فلزات گرانبها که بگذریم، می‌توان گفت که بیشترین اثر از تیره‌تر شدن افق مذاکرات میان چین امریکا را بازارهای سهام پذیرفته‌اند. اگرچه شاخص‌های عمده در بورس‌های بین‌المللی در هفته‌های اخیر به رکوردهای تاریخی جدیدی نایل شده‌اند با اندکی تامل در نحوه حرکت نمودارهای آنها و پیگیری روندشان ضعف قیمت در این بازارها مشهود است. همین امر سبب شد تا وال استریت که مدت‌ها ست به دنبال دلیلی برای استراحت است با اولین تلنگر از جانب ترامپ، راه خود را به قعر تابلوی معاملات باز کند.
افت مورد بحث به حدی بوده که تنها در دو روز شاخص داوجونز را از 27 هزار و 300 واحد به سطح 26 هزار و 580 واحد رسانده است. دیگر نماگر مهم بازار امریکا یعنی اس‌اند پی 500 نیز حالتی مشابه داشته است. این شاخص که 3000 واحدی شدن آن در هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته بود هم‌اکنون در قعر کانال یک هزار و 900 واحدی قرار گرفته است. دیگر بازار امریکایی یعنی «نزدک» حال و روز بهتری نداشته و شواهد حاکی از آن است که در صورت نبودن محرکی قوی در جهت رشد قیمت‌ها شاخص این بازار نیز راه همواره برای سقوط دارد.
در سایر بورس‌های مطرح جهان نیز وضعیت مشابه بازارهای امریکا است. شاخص‌های شرق آسیا نیز در روزهای اخیر افتی شدید را تجربه کرده‌اند. این بازارها که به دلیل در هم تنیده بودن اقتصاد جهانی تاثیر زیادی از هم می‌پذیرند، به دلیل انتظار از افت حجم مبادلات منطقه‌ای و رکود احتمالی در اثر تضعیف اقتصاد جهان کاهش زیادی را تجربه کرده‌اند. از جمله این شاخص‌های می‌توان به شانگهای (بورس شانگاهی)، هنگ سنگ (بورس هنگ‌کنگ)، نیکی (بورس توکیو) و کاسپی (بازار سهام سئول – کره جنوبی) اشاره کرد.
فضای معاملات در فلزات اساسی
پس لرزه‌های تنش در مذاکرات تجاری میان چین و امریکا بازار فلزات اساسی را نیز بی‌بهره نگذاشت و تیره شدن آینده رشد اقتصادی در شرق و غرب اقیانوس آرام موجب افت شدید تقاضا برای محصولاتی نظیر مس، سنگ آهن، روی، آلومینیوم، فولاد و ... به کاهش قیمت این محصولات روی رینگ معاملات بورس‌های کالایی انجامید. بر این اساس هفته اخیر در حالی به اتمام رسید که در آخرین روز معاملات آن یعنی جمعه، قیمت هر متریک تن مس به 5 هزار و 760 دلار کاهش یافت. انتظار می‌رود که کاهش قیمت مس در روزهای پیش رو نقشی کاهنده در قیمت نمادهایی داشته باشد که در بورس تهران با استخراج و تولید مس شناخته می‌شوند. در میان سایر نمادهای فلزی-معدنی نیز کاهش قیمت سنگ آهن و فرآورده‌های فولادی تاثیری منفی بر جریان معاملات بازار سهام در داخل کشور خواهد گذاشت با این حال انتظار نمی‌رود که در صورت کاهش قیمت نمادهای مربوطه این افت ادامه‌دار باشد، چرا که هنوز تاثیر منفی رویدادهای رخ داده در سطح جهانی به خوبی مشخص نشده و در صورت بروز گشایش در روابط دو قدرت عمده اقتصادی شاهد بهبود اوضاع خواهیم بود. مطایق با آنچه که صاحب نظران حوزه فلزات اساسی عنوان کرده‌اند، از مدتی قبل آثار کاهش رغبت خریداران محصولات فلزی مشهود بوده و سنگ آهن از جذابیت سابق در بازارهای غرب آسیا برخوردار نبوده است.
تلاطم قیمت نفت از کاهش تقاضا
تا کم کردن عرضه
در بازار انرژی اما وضعیت به تیرگی بازار سایر کالاهای اساسی نیست. این بازار که همانند سایر بازارها از تصمیمات امریکا و افق رشد اقتصادی در جهان اثر می‌پذیرد پس از آنکه در روز پنجشنبه کاهشی تقریبا 8 درصدی را شاهد بود، در آخرین روز هفته با افزایش نسبی تقاضا رو به رو شد. به نظر می‌رسد که دلیل این امر دفع افت هیجانی شدیدی باشد که روز قبل از آن بر بهای طلای سیاه بر بازارهای جهانی وارد شد. بر این اساس معاملات هر بشکه نفت وست تگزاس اینترمدیت در حالی معاملات خود را با قیمت 55 دلار و 19 سنت به اتمام رساند که در روز پنجشنبه نوسانی 4.6 دلاری را به ثبت رساند و از حدود 58 دلار تا 53.3 دلار کاهش یافت. نفت برنت دریای شمال نیز وضعیتی مشابه در آخرین روزهای معاملات خود داشت. به نظر می‌رسد که دلیل این افت چشمگیر ترس فعالان بازار از کاهش تقاضا برای نفت باشد که در صورت افت پایدار تقاضا برای فرآورده‌های نفتی حاصل خواهد شد.
