گروه بورس|
تهران، خیابان طالقانی، نبش خیابان انزلی، بورس کالای ایران میزبان ورود زیره سبز در قالب معاملات گواهی سپرده کالایی و آتی به عنوان دومین کالای کشاورزی در این حوزه بود.
در واقع ورود زیره به بورس کالا، جدیدترین اتفاقی است که در بورس کالای ایران رخ داده و در واقع دومین محصول با ارزش کشاورزی را به تالار نقره‌ای آورده است. در اولین روز معاملات این کالای کشاورزی، معامله گران قراردادهای آتی بر پایه محصول زیره سبز معامله گران در مجموع یک هزار و ۲۰۷ قرارداد آتی زیره سبز را به ارزش ۵۵ میلیارد و ۸۷۱ میلیون ریال منعقد کردند. در جریان این معاملات قیمت هر کیلو زیره سبز در بازار آتی در بالاترین سطح به رقم ۴۴۶ هزار و ۷۰۰ ریال و در پایین‌ترین سطح به قیمت ۴۴۴ هزار و ۵۰۰ ریال رسید. موضوع مهم دیگری که در خصوص این قراردادها وجود دارد، این است که وجه تضمین اولیه معاملات قراردادهای آتی زیره سبز معادل ۱۰ درصد ارزش کل معامله در نظر گرفته شده و کارمزد سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس کالای ایران نیز صفر لحاظ شده است. اصطلاح بازاری این مورد، این است که اهرم زیره یک به 10 است که البته ریسک معاملات آتی این محصول را نیز افزایش می‌دهد.
چرا زیره به بورس کالا آمد؟
ورود زیره به بورس کالا به دو طریق پذیرش در بازار آتی و انتشار اوراق گواهی سپرده کالایی، صورت گرفته است. عدم نیاز به تحویل فیزیکی، جابه‌جایی، تحمل هزینه و افت مربوطه در هر بار خرید؛ نگهداری کالا در شرایط استاندارد، امکان خرید و فروش مستمر و متعدد بدون جابه‌جایی؛ ایجاد اطمینان در خریدار و فروشنده نسبت به کیفیت کالای خریداری شده و مسوولیت انبار پذیرش شده نزد بورس نسبت به کیفیت و کمیت کالای خریداری شده؛ امکان فروش محصول به قیمت واقعی به ویژه با افزایش حجم معاملات و تعداد فعالان بازار در بورس کالا؛ استانداردسازی محصول قابل پذیرش در انبار و افزایش تعهد به استاندارد کالا بین خریداران و فروشندگان؛ کمک به ارتقای برند محصول با توجه به انتشار اطلاعات قیمت‌ها و حجم معاملات به صورت برخط و از طریق اینترنت در سطح کشور و دنیا و امکان حضور مستقیم خریداران بین‌المللی در این معاملات؛ امکان تأمین مالی تولیدکنندگان دارای گواهی سپرده محصول در صورت موافقت بانک‌ها با توثیق گواهی سپرده با توجه به وجود بستر قانونی توثیق در دستورالعمل مربوطه در بورس کالا، از مهم‌ترین مزایای گواهی سپرده کالایی هستند.
در همین رابطه حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران در خصوص معاملات گواهی سپرده و قراردادهای آتی زیره سبز در بورس کالای ایران گفت: ایران همواره در تولید زیره سبز رتبه سوم تا ششم را در دنیا داشته است و در بورس‌های کالایی معتبر دنیا همراه با تولیدکننده اصلی این محصول که کشور هند است در میزان تولیدات در رقابت بوده است. لذا با ورود این محصول در بورس کالا در قالب گواهی سپرده و قراردادهای آتی، میزان نقدینگی بیشتری به سمت این کالا سوق پیدا کرده و تولید این محصول هم از نظر کیفی و هم کمی بهبود پیدا می‌کند.
وی در این خصوص ادامه داد: این محصول دارای بازار صادراتی بسیار موفق و خوبی است. از طرف دیگر، توسعه بازار داخلی زیره سبز می‌تواند موجب درخشش بیشتر این محصول در بازار صادرات شود تا مرجعی برای قیمت داخلی شود.
مدیرعامل بورس کالای ایران با اشاره به مراحل عرضه این محصول توسط کشاورزان گفت: کشاورزانی که مایل هستند محصول خود را با این مکانیسم مورد معامله قرار دهند، می‌توانند به انبارهایی که در سایت بورس کالای ایران معرفی شده است، مراجعه کنند و محصول خود را به این انبارها بسپارند و قبص انبار یا گواهی سپرده آن را دریافت کنند. سپس هر موقع شرایط بازار مناسب بود؛ حتی آنلاین می‌توانند محصول خود را به فروش برسانند. به این ترتیب، فعالان بازار صادرات هم می‌توانند با قیمت مناسبی این محصول را از قبل خریداری و به بازارهای جهانی صادر کنند.
مدیرعامل بورس کالای ایران با امید به بین‌المللی شدن بازار قراردادهای آتی زیره سبز عنوان داشت: امیدواریم با تجربه مفید زعفران، بتوانیم بازار زیره سبز را هم به بین‌المللی شدن نزدیک کنیم.
وی ادامه داد: به این دلیل که تجربه موفقی در بازار زعفران داشتیم با امکان سنجی‌های حرفه‌ای، به این نتیجه رسیدیم که زیره، یک محصول استراتژیک است و باید یکی از کشورهایی باشیم که در زمینه قیمت‌گذاری این محصول، مرجع باشیم. به این ترتیب، با افزایش تولید این کالا و توسعه آن، می‌توانیم به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر روی این محصول و ارزآوری آن اطمینان حاصل کنیم .
مزایای توسعه کالاها و ابزارهای مشتقه
حسن رضایی‌پور، کارشناس بورس کالا در گفت‌وگو با روزنامه تعادل، در خصوص پذیرش زیره در بورس کالا گفت: کالاهای جدیدی که در قالب ابزار مشتقه در بورس کالا وارد می‌شوند، با ذهنیتی که به صورت سنتی در خرید و فروش کالا متمرکز است، تفاوت دارد. به نوعی می‌توان گفت که ورود این قبیل از کالاها به بازار سرمایه، به نوعی ابزار مالی و پوشش ریسک است که نیاز تولیدکننده، مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار را برطرف می‌کند. همچنین با توجه به استاندارد شدن کالا و شکل‌پذیری معاملات در بازار رسمی، مرجعی مطمئن برای کشف نرخ و تعیین قیمت تبدیل می‌شود.
وی در ادامه افزود: در گستره کالاها، برخی کالای ضروری سبدخانوار هستند که با توجه به شرایط اقتصادی امکان عرضه و معامله به قیمت بازار نداشته باشند. برخی دیگر نیز کالای ضروری نیست و مصرف صادراتی دارد. کالاهایی مانند زعفران، زیره، پسته و انواع خاص خرما از گروه دوم هستند. با توجه به فعالیتی که از گذشته تاجران ایرانی در این حوزه انجام داده‌اند، این کالاها در بازارهای صادراتی جای خود را باز کرده‌اند و ولی ارزش واقعی کالا، استانداردهای جهانی و... نزد عموم پنهان مانده و سرمایه‌گذاران یا سایر تجار از ورود به تجارت این نوع کالاها به خاطر ریسک‌های موجود خودداری می‌کنند. با پذیرش این نوع کالاها در بورس، ضمن استانداردسازی قیمت‌های قابل اتکایی برای آنها کشف می‌شود به‌طوری که امکان اطلاع از قیمت و نحوه داد و ستد این کالاها در هر جای دنیای باخبر شده و می‌تواند با استفاده از اطلاعات بورس کالا به تجارت این کالاها ورود پیدا کند. گسترش پذیرش این کالاها در حوزه کلان اقتصادی در نهایت به نفع صادرات غیر نفتی خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: از کارکردهای دیگر این بازار امکان نگهداری در شرایط استاندارد است به‌طوری که به دلیل فسادپذیر بودن و شرایط خاص نگهداری کالاهای کشاورزی، تمام تولیدکنندگان امکانات و شرایط نگهداری کالاهای لوکس کشاورزی را نداشته و با پذیرش انبارهای استاندارد این نیاز را برطرف می‌کنند. همچنین با توجه به پذیرش انبارها در مراکز تولید، تولیدکنندگانی در نزدیک‌ترین محل و در نزدیک‌ترین زمان، کالای خود را به فروش رسانده و وجه کالای فروخته شده را دریافت می‌کنند.
رضایی‌پور خاطرنشان کرد: این ابزار، کارکرد سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک نیز دارد. بسیاری از فعالان بازار سرمایه علاقه دارند در بازاری سرمایه‌گذاری کنند که نسبت به بانک، سود بیشتری کسب کنند. این افراد با خرید و نگهداری در هنگام افزایش عرضه (فصل برداشت) و فروش آن در بازار گواهی سپرده یا قراردادهای آتی در اوج تقاضا ضمن حمایت از کشاورزان (در فصول برداشت)، سود مورد انتظار خود را دریافت می‌کنند.
از جمله کارکردهای دیگر این بازار پوشش ریسک قیمتی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است که در بازار آتی می‌توانند قیمت کالاهای خود را در مقابل نوسانات قیمت بیمه کنند .
به گفته رضایی‌پور، همه این موارد، کارکردهایی است که شکل جدید معاملات در بخش کشاورزی را پوشش می‌دهد. بنابراین ذهنیتی که ما از معاملات فیزیکی بورس کالا داشتیم (حراج) با شکل‌گیری و گسترش بازارهای مالی شکل نوینی از اقتصاد کشاورزی در بازار بورس کالای ایران را رقم زده است.
ماوای جدید معامله‌گران آتی
علی بخشنده، مدیر بورس کالا و انرژی کارگزاری بورس بیمه ایران در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار کرد: ورود زیره به بورس کالا یکی از جدیدترین اتفاقاتی است که طی هفته‌های اخیر در بازار سرمایه کشور رخ داده است. طبعا اگر بتوانیم محصولاتی مانند مرغ، گوشت، گندم و شکر امثالهم را به بورس بیاوریم و ورود آنها را حتی الزامی کنیم، قطعا به نفع اقتصاد کشور است. زیرا وقتی کالاها در بازار متشکل معامله شوند و در فضای شفاف باشند، از رانت بازی در بازارها جلوگیری می‌شود.
وی افزود: اکنون زیره هم به صورت گواهی سپرده و هم آتی پذیرش شده است. این موضوع هرچند در ابتدا حجم بازار اندکی دارند، اما اگر عرضه‌ها افزایش پیدا کند و ابزار به درستی معرفی شوند، حجم معاملات هم زیاد می‌شود.
به گفته این کارشناس کالایی، موضوع دیگر در مورد معاملات آتی این ابزار، مربوط به این مورد می‌شود که آتی زیره مانند آتی زعفران تبدیل به امکان جدیدی برای معامله‌گران آتی شده است. در واقع برای بخش سرمایه‌گذاران حاضر در معاملات آتی، تفاوت چندانی ندارد که کالای آتی، سکه باشد، یا زیره و زعفران. بلکه این مهم است که ثبات در بازار وجود داشته باشد. در واقع ورود هر کالای جدیدی در این بازارها، می‌تواند روزنه امیدی برای افزایش سهم بورس از اقتصاد کشور به شمار رود.
توسعه پایدار کشاورزی از مسیر بورس کالا
همچنین فاطمه پاسبان، کارشناس اقتصاد کشاورزی در گفت‌وگو با «تعادل»، در خصوص عرضه زیره دربورس کالای ایران اظهار کرد: این روزها اخباری در خصوص بورسی شدن محصولات کشاورزی می‌شنویم که حضور کالاهای بیشتر بخش کشاورزی را در بورس کالا به نمایش می‌گذارد، از زعفران طلای سرخ گرفته تا زیره و به نظر می‌رسد سیاست‌گذاران همت گمارده و بخش کشاورزی را چهره بورسی بیشتری بخشیده‌اند.
وی در ادامه به نکاتی اشاره کرد که در مسیر توسعه پایدار بخش کشاورزی و روستایی در بورسی کردن محصولات کشاورزی حایز اهمیت است.
به گفته وی، در وهله اول الگوی تعیین بورسی شدن هر محصول کشاورزی بر اساس معیارهای اقتصادی، اجتماعی و توسعه پایدار ضرورت دارد ارایه و منتشر شده و در معرض نقد سازنده محققان و اساتید مرتبط قرار گیرد تا بتوان با همفکری جمعی به یک الگوی به نسبت کاملی دست یافت.
وی افزود: همچنین برای هر محصولی که در بورس وارد می‌شود، باید مشخص شود که زنجیره ارزش این محصول شامل چه بازیگران و فعالانی است و تعداد آنها چند نفر هستند و برآورد می‌شود چه تعداد از این فعالان توانایی و ظرفیت ورود به بورس محصول را داشته باشند.
ضرورت آموزش ابزارهای نوین مالی
پاسبان اظهار کرد: از طرف دیگر، بازیگرانی که در زنجیره ارزش هر محصول کشاورزی هستند نیاز به آموزش‌های مرتبط با بورس دارند. از این رو به نظر می‌رسد رئوس آموزش‌ها و بسته‌های آموزشی و مجری تعیین شود به‌طوری که آموزش و ترویج بر اساس خصوصیات بازیگران زنجیره ارزش هر محصول بوده و تعیین ابزارها و فناوری آموزشی و ترویجی متناسب با بازیگران زنجیره لحاظ و در نهایت ارزیابی شود.
پاسبان اضافه کرد: نکته مهم دیگر موضوع اثرسنجی و ارزیابی است زیرا لازمه اتخاذ هر سیاست و تصمیم‌سازی، مطالعه و تحقیق علمی است تا براساس آن بتوان با چشم مسلح به علم از بروز بسیاری از خطاها و اشتباهات جلوگیری کرد و پس از عملیاتی‌سازی تصمیم نیز لازم است به منظور قرار گرفتن در مسیر درست و صحیح ارزیابی و اثر سنجی نمود که آیا اقداماتی که انجام گرفته به اهداف مورد نظر دست یافته است یا نه؟ تا بتوان در زمان مناسب انحراف از اهداف شناسایی و برای آن چاره‌اندیشی شود .
وی افزود: در زنجیره ارزش، منطقی است که تمامی بازیگران از تصمیم گرفته شده نفع برده تا با تعامل و همکاری بیشتر با هم به کارآمدی سیاست کمک کنند به عبارتی بازی برد- برد باشد. از این رو لازم است موسسات تحقیقاتی تخصصی و دانشگاه‌ها به این موضوع وارد شده و اثرسنجی و ارزیابی را به دقت انجام داده و نتایج آن را به تصمیم‌سازان وسیاست‌گذاران برای اقدامات بعدی ارایه دهند. اقتصاد دانش بنیان بر پایه تحقیق و مطالعه مستمر و روزآمد، علمی و هدفمند است که در هر موضوعی از جمله بورس محصولات کشاورزی به‌شدت نیازمند پیاده‌سازی است چرا که ذی‌نفعان بی‌شماری داشته و از طرف دیگر بر شاخص‌های توسعه پایدار موثر است .
