گروه بورس|مسعود کریمی|
عرضه اولیه یکی از راهکار‌های تعمیق و توسعه بازا‌ر‌های سهامی در سراسر دنیا محسوب می‌شود. بر این اساس، شرکتها اغلب در فضای مقرراتی بازار سهام می‌توانند با رعایت چارچوب‌های موجود اقدام به ورود و کشف قیمت واقعی در فضای شفاف معاملاتی کنند. در همین حال، شرکت بورس تهران در ابتدای سال 1397 از عرضه حداقل 12 شرکت تا پایان سال خبر داد که این مهم تا 27 بهمن ماه به رقم 5 شرکت بیشتر نرسید. از همین رو، اغلب فعالان تالار شیشه‌ای حافظ متولی بازار را عامل عدم تحقق وعده‌های داده شده معرفی می‌کنند و بر این باورند که مقامات بورس تهران در زمان رونق و رشد شاخص‌ها همگام با ورود نقدینگی تازه به نوعی از ورود شرکتهای جدید به فضای داد و ستد بورس ممانعت به عمل آورد‌ه‌اند. از سویی دیگر، مدیران صاحب نظر بورس تهران عرضه اولیه سهام را منوط بر رعایت مقررات و رفع کامل نواقص شرکتها برای ورود به جریان معاملاتی بازار سهام می‌دانند و معتقدند، نباید به شرکت‌هایی که با مشکلات عدیده دست و پنجه نرم می‌کنند اجازه ورود به بازار را تحت هر شرایطی داد چراکه در این صورت قشر سهامدار دچار ضرر و زیان می‌شوند. این در حالی است که، استراتژی‌های مدیریتی در کنار الزام رعایت مقررات بازار از عوامل مهم در هر عرضه اولیه محسوب می‌شوند. به هر حال فارغ از موضوع عرضه اولیه و چگونگی شرایط شرکتها برای احقاق این مهم، سهامداران بورس تهران با مشکلی تحت عنوان عدم مطلوبیت کافی در زیرساخت‌های معاملاتی مواجهند بطوری که هر چند وقت یک‌بار شاهد اختلال یا قطع شدن این سیستم معاملاتی هستیم. در چنین مواقعی بورس‌‌های بزرگ دنیا معاملات صورت گرفته را ابطال می‌کنند و معتقدند که کلیت بازار می‌بایست به صورت یکسان از شرایط مطلوب معاملاتی بهره ببرند. بر این اساس، به تازگی بورس تهران بررسی‌هایی را درخصوص سیستم معاملات بومی و تهیه سیستم معاملات از خارج از کشور را در دستور کار خود قرار داده است که نهایی شدن هر کدام از آنها نیازمند چند سال زمان خواهد بود.
آمادگی بورس در مقابل کوتاهی شرکتها
در این ارتباط، اسماعیل درگاهی مدیر پذیرش بورس تهران با اشاره به چرایی عدم عرضه اولیه سهام شرکتها در شرایط رونق بازار سهام در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: اغلب شرکتها علاقه زیادی به عرضه سهام در زمان رونق بازار دارند. در همین حال، نمی‌توان از شرکتی که برای نخستین‌بار وارد بازار سهام می‌شود انتظار استاندارد‌های گزارش‌گری مورد نظر بورس تهران را داشت.
وی خاطرنشان کرد: بورس تهران می‌بایست میزان ورود شرکتها را به مقدار زیادی افزایش دهد تا به نوعی در این حالت شرکتهای مشکل‌دار مورد فیلتر قرار بگیرند و در ادامه، سایر شرکتهای باقی مانده بتوانند به فضای رونق بازار در یک زمان‌بندی مطلوب اختصاص پیدا کنند. اما متاسفانه به دلیل اینکه نهاد‌های مختلف در این زمینه فعالیت‌های متفاوتی دارند، دست بورس برای تحقق چنین امری کوتاه است. مدیر پذیرش بورس تهران معتقد است عرضه‌های اولیه‌ای که قرار بود تاکنون صورت بگیرند اما بنا به دلایل مختلف این عرضه‌ها عملیاتی نشدند، فقط نشان از کوتاهی شرکتها دارد چراکه چارچوب‌های لازم برای احقاق این مهم را نداشتند و در این زمینه شرکت بورس تهران همیشه آمادگی لازم برای عرضه را دارد. اسماعیل درگاهی تصریح کرد: بخش خصوصی و حتی بخش نیمه دولتی از لحاظ استاندارد‌های بورس می‌بایست تلاش‌های زیادی کنند و اینچنین نیست که به راحتی و بدون رعایت مقررات بازار سهام، شرکتی بتواند ورود پیدا کند. به گفته این مقام مسوول، سخت‌گیری بورس نسبت به بخش خصوص بسیار زیاد است و در چنین شرایطی مشاهده می‌شود که برخی از شرکتها با تلاش زیاد، خود را به جریان معاملاتی بازار سهام می‌رسانند. وی افزود: متاسفانه برخی از شرکتها انتظار دارند که بورس تهران در برخی از مواقع قوانین خود را تعدیل کند. به عنوان مثال، زمانی که شرکت پتروشیمی نوری گزارش 6 ماهه خود را منتشر نمی‌کند بورس نمی‌تواند از چنین آیتمی صرف نظر کند و اجازه ورود این شرکت را به بازار دهد. بنابراین، با توجه به استاندارد‌های موجود در بورس تا زمانی که شرکتها آمادگی کامل را نداشته باشند هرگز اجازه ورود داده نخواهد شد.
4 شرکت در نوبت عرضه
مدیر پذیرش بورس تهران با اشاره به شرکتهای درج شده و شرکتهای آماده عرضه اولیه در بازار نیز گفت: شرکت تامین سرمایه نوین در حال آماده شدن است و به زودی شاهد عرضه آن در بازار سهام خواهیم بود. علاوه بر این، شرکت سیمرغ بانک کشاورزی که بزرگ‌ترین تولید‌کننده تخم مرغ کشور است و به عنوان نخستین برند کشور در خاورمیانه محسوب می‌شود نیز از دیگر شرکتهای آماده عرضه خواهد بود. در همین حال، شرکت پتروشیمی نوری در صورتی که بتواند گزارش‌های خود را مطابق با مقررات بازار منتشر کند نیز می‌تواند مورد عرضه قرار بگیرد و در آخر شرکت پلی پروپیلن جم احتمالا تا پایان سال آماده عرضه در بازار سهام می‌شود. بنابراین با احتساب 4 شرکت مذکور پرونده عرضه اولیه سهام در سال 1397 بسته خواهد شد و مجموع شرکتهای عرضه شده، آماده عرضه و انتقالی به بورس به رقم 10 شرکت خواهد رسید.
اسماعیل درگاهی با اشاره به چشم‌انداز عرضه‌های اولیه در سال 1398 نیز بیان کرد: شرکتهای آماده عرضه در صورتی که به فرآیند عرضه در سال جاری نرسند، عرضه آنها به سال آینده موکول خواهد شد.
اخراجی‌های بازار
وی با اشاره به شرکتهای اخراجی نیز گفت: «قشرین» آخرین شرکتی بود که پس از فرصت 3 ساله بورس تهران، اخراج شد و در این مدت شرکت موضوعاتی پیرامون افزایش سرمایه و تجدید ارزیابی دارایی‌ها را ارایه نکرد. در حال حاضر نیز پرونده‌ای برای اخراج سایر شرکتها وجود ندارد. مدیر پذیرش بورس تهران اظهار داشت: واقعیت این است که بورس تهران تمایلی به اخراج شرکتها ندارد اما برخی از شرکتها به دلیل زیان انباشته‌ای که دارند، نمی‌توان اجازه فعالیت به آنها را داد چرا که این مهم جفا در حق بازار و سهامداران خواهد بود. اسماعیل درگاهی گفت: اخیرا بورس کالا و پتروشیمی خراسان به بورس تهران منتقل شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال یک شرکت دیگر هم بتواند وارد بورس شود.
استراتژی‌های شرکتی
از سویی دیگر، مهدی پارچینی سرپرست معاونت بازار شرکت بورس تهران در خصوص چرایی عدم تحقق کامل 12 عرضه‌های اولیه سهام تا پایان سال در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: هر بنگاه اقتصادی استراتژی‌های مشخص را برای آینده خود لحاظ می‌کند. بورس تهران نیز هدف‌گذاری برای عرضه اولیه 12 شرکت داشت و مسلما در جمع‌بندی این شرکتها موارد و نواقصی مشاهده شد که نتوانستند این دست از شرکتها خود را به فرآیند معاملاتی بازار سهام برسانند. این مقام مسوول ابراز داشت: بورس تهران همیشه آمادگی کامل برای عرضه سهام شرکتها را دارد.
اخلال در سیستم معاملاتی
سرپرست معاونت بازار شرکت بورس تهران در خصوص ضرورت بهبود زیرساخت‌های معاملاتی، اختلالاتی که در زمان عرضه‌های اولیه صورت می‌گیرد و امکان ابطال معاملات در زمان بروز مشکل در سیستم معاملاتی نیز عنوان کرد: زمانی که طرفین معامله به توافق رسیده‌اند و معامله بطور کامل انجام شده است اصلا صلاح نیست که چنین فرایندی را تایید نکنیم. از طرفی، تغییر زیرساخت‌های معاملاتی با اولویت تیم‌های داخلی کشور قابلیت اجرایی شدن را دارد. در همین حال، سیستم معاملاتی داخلی اکنون در مرحله تست و راستی‌آزمایی قرار گرفته است. بر این اساس، اگر توانمندی‌هایی که در بازار واقعی مورد نیاز قرار می‌گیرد در صورتی که تیم‌های داخلی توانایی پوشش آن را داشته باشند متناسب با شرایط در این زمینه تصمیم‌گیری خواهد شد. مهدی پارچینی اذعان داشت: در صورتی که اکنون از یک شرکت خارجی یک کیس آماده در حوزه سیستم معاملات دریافت شود باز هم نیازمند چند سال زمان به دلیل موضوعاتی پیرامون بورمی‌سازی در این مهم هستیم. وی افزود: اکنون این 2 مسیر در حال سپری شدن هستند و بررسی‌های لازم نیز در حال صورت گرفتن است.
عرضه اولیه در بازار
افزون بر این، طی معاملات روز گذشته تعداد 50 میلیون سهم، معادل 5 درصد از سهام شرکت فروشگاههای زنجیره‌ای افق کوروش با نماد «افق» به روش ثبت سفارش به قیمت هر سهم 16950 ریال در بورس تهران کشف قیمت و معامله شد. در همین حال، امیر خسرو فخریان مدیرعامل فروشگاه افق کورش در خصوص میزان اثر‌گذاری تحریم‌ها و چگونگی مدیریت ریسک برخی از کالاهای مرتبط را در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: فروشگاههای زنجیره‌ای آخرین حلقه‌ای هستند که در حوزه تحریم دچار مشکل می‌شوند. بطور معمول دولت برای کالاهای اساسی تمهیدات مناسبی را می‌اندیشد و اکنون نیز در این زمینه شرایط مناسبی را سپری می‌کنیم. وی در خصوص چگونگی مدیریت سبد محصولاتی که در فروشگاههای زنجیره‌ای مورد عرضه قرار می‌گیرند و به نوعی بطور مستقیم تحریم هستند نیز تصریح کرد: بطور کلی اقلامی که تولید داخل کشور هستند در فروشگاههای زنجیره‌ای مورد عرضه قرار می‌گیرند و تحریم در این زمینه محدودیتی را ایجاد نخواهد کرد. بر این اساس، جای نگرانی در این زمینه وجود ندارد. از طرفی، اگر یک کالایی مورد تحریم قرار بگیرد و شاهد محدودیت برای عرضه کالا باشیم بطور قطع در گام نخست کالا به فروشگاههای زنجیره‌ای اختصاص پیدا می‌کند. وی در خصوص طرح‌های توسعه‌‌ای نیز گفت: افزایش تعداد فروشگاه‌ها و رسیدن به رقم 4 هزار، در ستور کار قرار دارد.
