گروه بورس |سمیرا ابراهیمی|
بازار زعفران ایران، یکی از قدیمی‌ترین و استراتژیک‌ترین بازارهای کالای کشاورزی کشور است. این محصول که به دلیل ارزندگی والای آن، به طلای سرخ نیز معروف است جامعه کشاورزی بالغ بر 120 هزار نفر را شامل می‌شود و در سبد تولیدی آنها، حجم 500 گرم تا 50 کیلوگرم نیز مشاهده می‌شود. البته در زمان برداشت محصول، به دلیل آنکه قیمت‌ها به یک‌باره نزولی نشود، کشاروزان عرضه محصول به بازار را به صورت قطره چکانی و در مواقع لزوم عرضه می‌کردند. البته در همان بازار سنتی نیز پیش فروش و سلف فروشی هم دیده می‌شد.
بررسی آخرین آمارها گواه آن است که ایران با تولید بیش از ۸۸درصد زعفران دنیا مقام اول تولید زعفران جهان را در اختیار گرفته و همچنان سهم زعفران صادراتی ایران ۹۶ درصد از بازارهای جهانی زعفران کل دنیا در سال گذشته بوده است.
حال که زعفران در تالارهای معاملاتی بورس کالا حضور دارد و از خرداد ماه سال جاری، معاملات آتی نیز به آن اضافه شده و در واقع امکان سرمایه‌گذاری را در این بازار ایجاد کرده، رونق بازار ثانویه زعفران نسبت به قبل روند رو به افزایش داشته است.
تا پیش از این، محصول زعفران توسط واسطه‌ها بر سر مزرعه و از کشاورز خریداری و معمولا در این فرآیند، قیمتی پایین‌تر از قیمت بازار به کشاورز پیشنهاد می‌شد و به این ترتیب واسطه‌ها علاوه بر سودی که از نگهداری و فروش کالا عایدشان می‌شد از حق کشاورز نیز به نفع خود استفاده می‌کردند. اما با معامله زعفران به صورت گواهی سپرده، تعیین‌کننده قیمت، میزان تقاضا در بازار خواهد بود؛ در واقع با افزایش تعداد بازیگران، قیمت خریداری شده محصول از کشاورز به قیمت واقعی خود نزدیک‌تر شده و سهم واسطه‌گران در این بخش کاهش پیدا می‌کند، بنابراین عرضه زعفران در بورس کالا و راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی برای آن قطعا با منافع عده‌ای سازگار نیست.
فرشید منوچهری، دبیر شورای ملی زعفران ایران در این رابطه به «تعادل» گفت: آنچه اکنون مهم به نظر می‌رسد، این است که بورس بتواند با نظارت جدی، عملکردهای شفاف قیمت‌گذاری را تقویت کند. بنابراین اگر در فرایند قیمت‌گذاری پایه در بازار آتی، وزارت جهاد کشاورزی دخالت کند و این قیمت را به صورتی که بیانگر شرایط بازار باشد، تعیین کند، می‌توان به توسعه این بازار امید داشت.
در همین زمینه حسین شیرزاد، معاون وزیر جهاد کشاورزی و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور معتقد است که زعفران ایرانی، کالایی صادرات محور است و نیاز به بازار مدرن و محصول استاندارد دارد، لذا اگر قیمت زعفران از حد متعارف و منصافه پایین‌تر باشد تولیدکنندگان داخل کشور دچار زیان شده و تولید این محصول را رها می‌کنند.
به گفته معاون وزیر جهاد کشاورزی، سازمان مرکزی تعاون روستایی در سال زراعی ۱۳۹۶-۱۳۹۷ سعی کرده تا با مدرن کردن بازار زعفران (بازار فیزیکی، گواهی سپرده کالایی و بازار بورس آتی) و استاندارد‌سازی محصول کمک شایانی به صادرات طلای سرخ کند به‌گونه‌ای که بر اساس گمانه‌زنی‌های دفتر بازرگانی سازمان تعاون، بیش از۲۵۰ تن زعفران به ارزش تخمینی بیش از ۳۵۲ میلیون دلار زعفران از کشور به بازارهای بین‌المللی با متوسط قیمت کیلویی حداقل ۹۷۰ دلار و حداکثر ۱۳۰۰دلار صادر شده است.
مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی کشور اذعان داشت: در سال ۹۶قیمت زعفران به‌شدت کاهش یافت و به کمتر از کیلویی ۳ میلیون تومان رسید تا جایی که سازمان مرکزی تعاون روستایی به نمایندگی از وزارت جهاد کشاورزی با هدف حمایت از تولیدکنندگان ناچار به خرید حمایتی زعفران شد و قریب به۶۷ تن زعفران درگریدهای نگین، شبه نگین، پوشال مرغوب و پوشال معمولی را خریداری کرد.
دراین سال، رصد قیمت بازارهای جهانی و ارزش ذاتی محصول زعفران در مقایسه با سایر محصولات مبنای قیمت‌گذاری زعفران‌های خریداری شده گردیده و کل زعفران به صورت شفاف در تابلوی بورس کالا برای مصارف داخلی و صادرات عرضه شد و در مراحل پایانی عرضه زعفران، سطح قیمت به‌گونه‌ای تنظیم شد که مبنای درستی برای محصول جدید کشاورزان باشد.
وی افزود: به‌عبارت دیگر پایه‌گذاری صحیحی از قیمت کف انواع زعفران تولیدی در مناطق مختلف کشور برای سال پیش‌روی فراهم آید. رصد قیمت‌ها در بازار حکایت از آن دارد، قیمت این محصول به دلیل توان ذخیره‌سازی، آهنگ ملایم عرضه زعفران نو توسط کشاورزان و نیز استمرار عطش بازار، در ادامه قیمت‌های عرضه شده زعفران در سال قبل بوده است.
استقبال سرمایه‌گذاران از شهریور
حسام معصومی، کارشناس کالایی کارگزاری سهم آشنا در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص میزان استقبال سرمایه‌گذاران از بازار آتی و گواهی سپرده زعفران اظهار کرد: هم‌اکنون معاملات زعفران در بازار آتی زعفران و همچنین گواهی زعفران، افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
در واقع بهتر است بگوییم در اوایل کار این بازارها، به دلیل جدید بودن و ناشناخته بودن آن، استقبال چندان مناسبی مشاهده نمی‌شد، اما پس از سررسید شهریور ماه که تعهدات به موقع انجام شد، سرمایه‌گذاران زیادی به سمت این بازار آمدند.
وی افزود: هم‌اکنون در بازار گواهی‌ها، صف خرید برای گواهی بهمن مشاهده می‌شود، اما گواهی‌های آبان به دلیل نزدیک شدن به زمان سررسید در حال فروش است. این کارشناس بازار کالایی همچنین به بازار آتی زعفران اشاره کرد و گفت: در این بازار مانند تمام بازارهای آتی، نوسانگیران زیادی حضور دارند اما سرمایه‌گذاران بلندمدت هم به دلیل ارزندگی در این بازار آمده‌اند. کشاورزان نیز به دلیل آنکه واسطه‌ها حذف شده‌اند، می‌توانند به قیمت بهتری محصولات خود را بفروشند و اگر سرمازدگی، آسیبی به محصولات زعفران وارد نکند، انتفاع چشمگیری برای کشاورزان به دنبال خواهد داشت.
نظم حاصل از بازار آتی
ابوذر اسدیان، کشاورز فعال در حوزه زعفران نیز معتقد است که از زمان ورود زعفران به بورس کالا، شفافیت بیشتری در این بازار ایجاد شده است.
وی در گفت‌وگو با «تعادل» خاطرنشان کرد: راه‌اندازی بازار آتی زعفران نیز پیش بینی دقیق آینده قیمتی این محصولات را تبدیل به واقع کرده است، در حالی که تا قبل از خرداد سال جاری که این بازار وجود نداشت، پیش بینی دقیقی نسبت به قیمت‌های آینده این محصول وجود نداشت و کشاورزان نمی‌توانستند نسبت به قیمت‌های آتی اطمینان خاطر داشته باشند.
این در حالی است که اگر قیمت زعفران قابل پیش بینی باشد کشاورز می‌تواند محصول خود را پیش فروش کند، همان رویه‌ای که اکنون نیز قابل مشاهده است.
اسدیان همچنین اظهار کرد: راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی زعفران توانست قابلیت پیش بینی قیمت‌ها را برای کشاورزان فراهم کرده و زمینه معرفی ایران به عنوان تعیین‌کننده قیمت زعفران در جهان را فراهم کند. از سوی دیگر نظم قیمتی در این بازار ایجاد کرد.
به گفته وی، در زمان برداشت محصول تا نزدیک شدن به عید، به دلیل نیاز کشاورز به پول قیمت زعفران توسط تجار به صورت کاذب با کاهش همراه می‌شود و کشاورزان محصول خود را به قیمت‌های ارزان به تجار می‌فروشند؛ اما در صورتی که در طرح خرید توافقی پول کشاورزان به موقع به آنها پرداخت شود، تداوم اجرای آن به نفع کشاورزان خواهد بود. بازار آتی نیز به این موضوع کمک می‌کند.
اسدیان در خصوص مبنای قیمتی زعفران در بازارهای خارجی گفت: زعفران در بازار اسپانیا بیشتر به صورت محصول نگین و برمبنای ارز دلار خرید و فروش می‌شود؛ اما اعراب پوشال معمولی را به صورت ریالی از تجار ایرانی خریداری می‌کنند.
